Een van de pro-Palestijnse demonstraties bij de RUG in 2024. Foto: Corné Sparidaens
Het demissionaire kabinet komt met nationale sancties tegen Israël en ook andere bondgenoten voeren de druk op. Hoe kijkt de Rijksuniversiteit Groningen nu naar de banden met Israëlische universiteiten?
Kan kennis die de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) deelt met Israëlische universiteiten worden misbruikt om wapens mee te maken? Werken universiteiten in Israël waar de RUG mee samenwerkt mee aan mensenrechtenschendingen door het Israëlische leger in Gaza?
Het zijn vragen waar een speciale commissie van de Groningse universiteit zich mee bezighoudt.
Een antwoord is er nog niet. Dat wordt pas na de zomer verwacht. Ook nu de verontwaardiging, het ongemak en de woede over de hongersnood in Gaza internationaal en nationaal groeit, blijft de Groningse universiteit terughoudend als het gaat om het verbreken van de banden met Israëlische universiteiten.
Antwoorden van de RUG op vragen van deze krant omtrent de samenwerkingen, zijn dan ook nog steeds nagenoeg hetzelfde.
‘Academische vrijheid is onze leidende kernwaarde’
„Onze huidige samenwerking met Israël bestaat uit contracten voor zeer kleinschalige studentenuitwisseling (die momenteel in de praktijk niet worden gebruikt vanwege de veiligheidssituatie) en onderzoekssamenwerking op duidelijk civiele onderwerpen waarbij misbruik onwaarschijnlijk is”, legt een RUG-woordvoerder uit.
Waarom ze de banden niet gewoon verbreken? De onrust is immers groot. Zelfs onder medewerkers van de universiteit.
De reden volgens de RUG is de academische vrijheid. „Wetenschappers spelen vaak een cruciale rol door kritische geluiden te laten horen in hun samenleving. Academische vrijheid is onze leidende kernwaarde. Internationale contacten tussen academici zijn daar een belangrijk onderdeel van en waardevol om de dialoog mee te kunnen blijven voeren.”
Landelijk beleid omtrent samenwerking ontbreekt
Toch voer de Groningse universiteit een andere koers toen Rusland in 2022 Oekraïne binnenviel. Op 1 maart 2022 kwam er een bericht online met de boodschap dat RUG per direct alle relaties met Russische niet-universitaire partners bevriest. Ze volgden daarin landelijk beleid. Dat beleid is er nu niet.
Mogelijk verandert dat de komende tijd, nu het geduld van het demissionair kabinet met Israël op lijkt te raken. Met een inreisverbod voor twee omstreden ministers, een wapenembargo en importbeperkingen zet het demissionaire kabinet Israël onder druk om meer humanitaire hulp toe te laten.
Andere universiteiten gingen de RUG voor
Andere universiteiten verbraken de banden al wel. De Radboud Universiteit in Nijmegen en de Tilburgse universiteit trokken dit voorjaar al de stekker uit samenwerkingen met Israëlische universiteiten.
Radboud deed dat omdat een ‘onafhankelijke commissie concludeerde dat de Hebrew University in Jeruzalem en de Tel Aviv University bijdragen aan ernstige en systematische mensenrechtenschendingen in de Palestijnse gebieden’.
De Universiteit Utrecht heeft alle institutionele samenwerkingen met Israëlische universiteiten beëindigd en start geen nieuwe samenwerkingen zolang een onafhankelijke commissie werkt aan een landenneutraal toetsingskader. Bestaande projecten worden alleen voortgezet als ze geen militaire toepassingen hebben en ook de Universiteit van Amsterdam heeft de samenwerking met Israëlische instellingen opgeschort.
‘Grote zorg en afschuw’
De situatie in Gaza laat de universiteit écht niet onberoerd, laat de RUG-woordvoerder weten.
„De RUG kijkt met grote zorg en afschuw naar de verschrikkelijke situatie en de voortdurende escalatie van het geweld in het Midden-Oosten. We begrijpen dat deze situatie veel emoties en vragen oproept en vinden het belangrijk dat iedereen zich bij ons veilig voelt, ongeacht afkomst, religie of overtuiging. De RUG blijft zich inzetten voor academische vrijheid en een zorgvuldige afweging in deze uiterst complexe, tragische en verwoestende situatie.”
Onderzoekscommissie
De commissie die onderzoek doet naar de banden heet ‘Sensitieve Partnerschappen’ en is een onderdeel van het ‘Adviesteam Kennisveiligheid’. Die uitbreiding is in het leven geroepen vanwege de toenemende vraag naar advies bij vraagstukken over samenwerking met overheid en bedrijfsleven en dilemma’s die gepaard gaan met (internationale) samenwerking. Zij toetsen onder andere de samenwerkingsverbanden met partners in Israël. Na de zomer wordt het advies daarover verwacht.
„We zijn zeer zorgvuldig te werk gegaan om deze commissie te organiseren, samen te stellen en in te richten. Nu het adviesteam ingesteld is, zullen zij eveneens met uiterste zorg en aandacht aan de slag gaan. Helaas leidt dit er ook toe dat het extra tijd kost.”
