De nacht in Groningen. De personen op de foto hebben inhoudelijk niks met het verhaal te maken. Foto: Corné Sparidaens
Het grootste deel van het seksueel grensoverschrijdende gedrag in de binnenstad vindt plaats onder het dak van een kroeg, club of café. Wat is de rol van de horeca hierin en kunnen zij dit voorkomen?
Dampende, donkere kroegen vol dronken dropjes, opzwepende muziek, en bodyshots. Waar alcohol vloeit als water en rookmachines ruimtes nog waziger maken. Zonder dat de menigte het doorheeft, verdwijnen handen op plekken waar ze niet horen. Grenzen vervagen of erger: ze worden overschreden.
‘De aanrandcultuur is genormaliseerd in het uitgaansleven’, ‘op je billen geslagen worden hoort erbij’. Een aantal reacties op de enquête van stadsblog Sikkom naar seksueel grensoverschrijdend gedrag, die werd ingevuld door 1231 respondenten.
61 procent heeft seksueel grensoverschrijdend gedrag meegemaakt in het uitgaansleven in Groningen het afgelopen jaar. Bij 55 procent gebeurde dit vaker dan drie keer. Talloze vrouwen geven aan dat ze zich niet meer veilig voelen in bepaalde kroegen of soms zelfs helemaal niet meer uitgaan. De politie en het Centrum Seksueel Geweld vinden dat ondernemers meer verantwoordelijkheid moeten nemen om dit te voorkomen.
Niet alle horecaondernemers op de hoogte
Niet alle horecaondernemers zijn ervan op de hoogte dat ook onder hun dak regelmatig mensen worden betast, aangerand of soms zelfs erger. ,,Ik hoor er niet veel over, dus ik denk dat het in mijn tent wel meevalt’’, zegt Jacob Jan Groeneweg, eigenaar van Het Feest. ,,In de afgelopen 25 jaar dat ik eigenaar ben, heb ik nog maar één melding gehad.’’
,,Wij krijgen bijna nooit meldingen’’ zegt Marcel Levee, uitbater van Shooters, Twister, Klein Amsterdam, Oblomov, Gusto, Pinchazz en bestuurslid bij Koninklijke Horeca Nederland. ,,In mijn zaken staan goedgebekte, assertieve mensen achter de bar. Dan druk je bepaald gedrag sneller de kop in.’’
,,Als je niet weet dat dit gaande is, dan leef je echt onder een steen’’, zegt Geeske Smid, manager bij Ocean 41 en Palace.
Het Feest en de Shooters zijn de locaties waar, volgens de Sikkom-enquête, het vaakst seksueel grensoverschrijdend gedrag plaatsvond het afgelopen jaar. 256 keer in Het Feest, 211 keer in de Shooters. Daarna volgen ‘t Golden Fust (109), De Negende Cirkel (106) en Ocean 41 (100).
Zo vaak vond seksueel grensoverschrijdend gedrag plaats in de kroeg, volgens onze enquête:
Het Feest: 256 Shooters: 211 Het Golden Fust: 109 De Negende Cirkel: 106 Ocean 41: 100 Wolthers Wolthers: 83 Op straat of op het Poeleplein: 71 Klein Amsterdam: 64 De Tapperij: 63 Palace: 62 Donovan’s: 46 Sunny Beach: 44 Warhol: 39 Twister: 39 Dorst: 38 Pakhuis: 37 Vaatje: 26 Oost: 13 De Drie Gezusters: 10 Huize Maas: 1
De ondernemers zijn verbaasd dat hun zaak zo vaak genoemd wordt. ,,Ik kan mij hier totaal niet in vinden. En mijn personeel ook niet’’, zegt Jacob Jan van Het Feest. ,,Maar als ik niks hoor, weet ik ook niet dat het gebeurt.” Hij vindt dat bezoekers vaker naar de portier of bedrijfsleider moeten stappen. „Als je gepest wordt op school en je gaat niet naar de meester toe, kan hij er ook niks mee.”
. Illustratie: Coen Berkhout|Midjourney
Marcel van de Shootersnoemt seksueel grensoverschrijdend gedrag een ,,maatschappelijk probleem’’, dat volgens hem ook zit in de weerbaarheid van bezoekers. ,,Ik wil mensen oproepen zich te melden. Niemand durft blijkbaar wat te zeggen, dat is onderdeel van het probleem. Als je het de volgende dag pas zegt, kan niemand er wat mee. Dan is het te laat.’’
‘Je kunt niet zeggen dat je niet verantwoordelijk bent’
Ondernemers zijn verantwoordelijk voor wat er in hun kroeg gebeurt, stelt politiechef binnenstad Gerard de Jonge. ,,Je kunt natuurlijk nooit al het grensoverschrijdend gedrag voorkomen.’’ Aan de ondernemers wel de taak om capabel personeel achter de bar te parkeren en een opgeleide beveiliger voor de deur, te dronken dropjes uit de zaak te weren en huisregels duidelijk zichtbaar te hebben, en deze na te leven.
De politie ziet het vooral na 3 uur ‘s nachts misgaan. Dan lijkt het drugs- en alcoholgebruik toe te nemen en ernstig geweld vaker voor te komen. Net als seksueel grensoverschrijdend gedrag. ,,Sterker nog, we hebben twee collega’s in burger op stap laten gaan. Die zijn betast’’, vertelt Gerard.
Horecaondernemers spelen een grote rol in het voorkomen van seksueel grensoverschrijdend gedrag, volgens Martijn Schokker van het Centrum Seksueel Geweld.,,Je kunt in ieder geval niet zeggen dat je niet verantwoordelijk bent’’, stelt hij.
Personeel opleiden in het herkennen van seksueel grensoverschrijdend gedrag zou helpen, net als het opstellen van duidelijke huisregels of het aanstellen van een vertrouwenspersoon. Als ondernemer zet je volgens hem de norm en laat je zien: dit mag hier wel en dit niet.
,,Als iemand in een kroeg agressief wordt of tien glazen kapot gooit, grijp je in. Bij grensoverschrijdend gedrag zou dat ook moeten. De verantwoordelijkheid ligt bij de pleger, maar wanneer een medewerker het ziet gebeuren, ook bij de medewerker.’’
Hossen in korte broek
Een melding maken, kan in veel kroegen bij personeel of beveiliging. In de ‘ernstige gevallen’ wordt iemand de zaak uitgezet of de politie erbij gehaald. ,,Als iemand iets doet wat niet past in een leuk avondje feest vieren, dan hoor je bij ons niet thuis. Wat kan ik nog meer doen?’’ vraagt Marcel van Shooters zich af.
Naar een medewerker gaan heeft volgens hem geen zin. ,,Ik weet niet of je wel eens in de Shooters bent geweest? Mijn medewerkers staan in korte broek te hossen op de bar en hebben het druk. Je moet naar de beveiliger.’’
. Illustratie: Coen Berkhout|Midjourney
Maar aanranding melden of bedenken of je aangifte wilt doen, is voor slachtoffers vaak moeilijk. Dat blijkt uit gesprekken die wij voerden met experts (later meer hierover). ,,De verantwoordelijkheid bij de slachtoffers leggen, dat is victim blaming’’, zegt Martijn Schokker van het Centrum Seksueel Geweld.
Sommige slachtoffers die wél een melding doen, voelen zich niet altijd serieus genomen of gehoord.
Bijzonder verjaardagscadeautje
Kim (26) werd op haar verjaardag twee jaar geleden aangerand in een kroeg. „Dat was een leuk cadeautje, grapte ik weleens. Zo’n jongen stond de hele tijd tegen me aan te dansen. Als ik een stap opzij zette, kwam hij weer dichterbij.’’ Vrienden gingen tussen de twee in staan. ,,Het was heel duidelijk dat ik het niet chill vond, toch greep hij me vast.”
Ze meldde het buiten bij een personeelslid, maar die reageerde volgens haar heel nonchalant. „Hij vroeg niet eens of het wel goed met me ging. Ik heb het vaker meegemaakt en er wordt bijna niks mee gedaan. Dus dan levert het melden meer stress op dan dat het iets oplevert.”
Een verklaring hiervoor is dat kroegen geen veilige omgeving creëren om zo’n melding te maken. „Kom twerken op de bar in ruil voor een gratis shotje!”, roept een barman door de microfoon op een willekeurige zaterdag in Het Feest. ‘Flügelmeiden’ delen shotjes uit in korte broek in de Shooters. Gure liedjes van Bizzey die vrouwen aanmoedigt om kleren uit te trekken galmen door de speakers.
Dit gedrag hebben we als maatschappij genormaliseerd, merkt Martijn. Dat betekent dat mensen, meestal vrouwen, worden gezien als seksueel object. Dat maakt het voor slachtoffers van grensoverschrijdend gedrag moeilijk om een melding te maken. ,,Als je als personeel dit soort gedrag normaal vindt, erken je niet dat dit ook tegen iemands wil in kan gebeuren.’’
Kroegen moeten volgens hem duidelijker uitstralen dat grensoverschrijdend gedrag niet getolereerd wordt en daar consequenties aan verbinden. ,,Nu kan iemand gewoon naar een andere kroeg gaan en daar iemand lastig vallen.’’
Ben je oké?
In Ocean 41 en Palace hangen posters van de ‘Ben je oké?’-campagne, vertelt manager Geeske. Deze vraag kan personeel stellen aan bezoekers, als ze vermoeden dat iemand wordt lastig gevallen. Het thema seksueel grensoverschrijdend gedrag staat regelmatig op de agenda van vergaderingen, op drukke dagen worden preventief meer beveiligers ingezet. Meerdere vertrouwenspersonen per zaak moeten het voor slachtoffers veilig maken om grensoverschrijdend gedrag te melden.
Ze schrikt dan ook dat Ocean 41 en Palace vaak genoemd worden in de enquête van Sikkom. ,,We moeten heel serieus met deze meldingen omgaan, dan hoop ik dat we seksueel grensoverschrijdend gedrag meer kunnen voorkomen’’, zegt ze. ,,Het allermooiste zou zijn als bezoekers aan de bel trekken. Maar wij snappen dat het soms ingewikkeld ligt.’’
Jan Hoeve, uitbater van de Negende Cirkel en de Brouwerij, zet extra personeel in de zaak op avonden ‘waarop het publiek extra toezicht nodig heeft’, zoals studentenavonden. Ook maakt hij elke dag een rapportage over uitzettingen en meldingen die zijn gedaan bij personeel. ,,Ik heb een verantwoordelijkheid tegenover mijn gasten’’, zegt hij. ,,Die moet je serieus nemen.’’
Hij probeert seksueel grensoverschrijdend gedrag naar eigen zeggen zoveel mogelijk te voorkomen door bijvoorbeeld geen vrouwonvriendelijke muziek te draaien. Maar zegt ook: ,,We kunnen het moeilijk signaleren als we geen meldingen krijgen dat iemand iets vervelends ervaart.’’
Wanvertoning
Vincent van der Schuur van het Fust probeert ook met muziek de sfeer in zijn zaak te bepalen. ,,Als de hele zaak vol staat met mannen, draaien wij Backstreet Boys. Die houden niet zo van dat soort muziek.’’ Bodyshots zijn hier uit den boze. ,,Ik vind dat een wanvertoning.’’
Hij vindt het ,,zorgelijk’’ dat slachtoffers geen melding durven te maken bij hem of zijn personeel. ,,Wij kunnen zelf moeilijk inschatten wat op de dansvloer gebeurt.’’ Zijn personeel loopt preventief rond door de zaak, een aantal van hen heeft een cursus gevolgd in het herkennen van en omgaan met seksueel grensoverschrijdend gedrag.
Martijn van CSG geeft dit soort cursussen aan horeca en (studenten)verenigingen in Groningen. In het convenant Veilig Uitgaan is een paar jaar geleden onder meer afgesproken dat alle zaken die bij de Koninklijke Horeca Nederland zijn aangesloten de cursus volgen. Tot nu toe heeft één nachthorecazaak in de binnenstad dat gedaan.
Studentenverenigingen volgen deze cursus wél massaal. Het is één van de meest effectieve manieren om iets preventief aan het probleem te doen en wordt betaald door de gemeente. Toch verzaken veel horecabedrijven. Daarover later meer.
Heb jij een nare seksuele ervaring meegemaakt en heb je hulp nodig? Bel 0800-0188 of chat met het Centrum Seksueel Geweld: .
In deze serie over seksueel grensoverschrijdend gedrag in het nachtleven duiken we in één van de grootste problemen van de Groningse nacht. We belichten het probleem van verschillende kanten, zoals horeca, politie en de mentale gevolgen.
