Garrelsweer vanuit de lucht in 2022. De versterking is sindsdien amper begonnen. Foto: Archief / Jaspar Moulijn
De dorpenaanpak had tempo moeten brengen in de versterking van honderden woningen in Garrelsweer, Wirdum, Leermens en Zeerijp. Het tegendeel is gebeurd. ,,Volgens mij is er sindsdien geen woning opgeleverd. Misschien een.’’
Wanneer het werk hier in deze straat nu precies begint? Goeie vraag. Het leven van Jan Chris Wagenaar (37) uit Garrelsweer staat al twaalf jaar in het teken van de aardbevingen en de versterking. Dat geldt voor vrijwel iedere inwoner van het dorp aan het Damsterdiep. Van de kleine 260 huizen moeten er 220 worden versterkt, maar de meeste inwoners wachten nog altijd tot de eerste spijker wordt geslagen.
Klinkt de bovenstaande alinea u bekend in de oren? Dat kan kloppen. Een jaar geleden stond in deze krant zo goed als hetzelfde bericht. Nu, een jaar later, is er niets veranderd. Inwoners wachten nog steeds. De dorpenaanpak (zie kader) blijkt een mislukking. ,,Volgens mij is er sinds jullie hier waren geen woning opgeleverd. Misschien een’’, zegt Wagenaar.
Stress en druk
Hij kijkt verontrust uit het raam van zijn woning aan de Stadsweg richting de straat. Wegwerkers leggen er nieuwe kabels aan, maar ook dat gaat niet van harte. Zijn tuinhek is kapotgegaan door rondslingerendestenen en rondrijdende graafmachines. ,,De werkzaamheden zorgen voor nog meer stress en druk binnen het dorp.’’
Wagenaar stopte enkele maanden geleden als voorzitter van Dorpsbelang omdat hij geen tijd meer had. Een nieuwe voorzitter is nog niet gevonden. ,,Dat zegt veel. Mensen zijn zo gestrest dat ze gevoelsmatig geen ruimte hebben om het erbij te doen. Het loopt hier nog steeds voor geen meter.’’
‘Logisch, maar dat brengt gedoe mee’
Volgens Wagenaar zijn er verschillende oorzaken waardoor de versterking maar niet wil vlotten. Hij wijst naar de 150 jaar oude vloer in het voorhuis van zijn monumentale woning. ,,Anders gebouwd dan men tegenwoordig doet. Logisch, maar dat brengt wel gedoe met vloerverwarming met zich mee.’’
Bureaucratie is een andere oorzaak. ,,De plannen zijn gemaakt vanachter een bureautje. Alles gaat toch weer om geld, iedere eigenaar moet nog steeds individuele afspraken met de NCG maken. Heel frustrerend.’’
Intussen verandert Garrelsweer langzaam in een spookdorp, omdat veel dorpsbewoners al in een wisselwoning zitten in afwachting van de versterking die uitblijft. ,,Het is een troosteloze bende.’’
‘Waarom is mij een raadsel’
Marianne de Bruijn (79) woont nu anderhalf jaar in een wisselwoning buiten Garrelsweer. Vorig jaar vertelde ze aan de krant dat ze voor de kerst hoopte terug te verhuizen. Nu hoopt De Bruijn op déze kerst, want aan haar huis is in anderhalf jaar tijd niets gedaan. ,,Ik heb daar niet veel vertrouwen in. Een hoop bureaucratie en gedoe over prijskaartjes van isolatie. Waarom dat zo lang duurt, is mij een raadsel. Krankzinnig, maar je kunt niks anders dan afwachten.’’
,,De plannen zijn gemaakt vanachter een bureautje. Alles gaat toch weer om geld.’’ Foto: Anjo de Haan
Anderhalve kilometer verderop in Wirdum is de stemming niet veel beter. De 54-jarige Jessica, die haar achternaam liever voor zichzelf houdt, maakt een wandeling langs de Wirdumerweg. Ze schudt haar hoofd als het woord dorpenaanpak valt. ,,Het loopt hier ook totaal niet. Je moet een heel lange adem hebben. Bureaucratie? Enorm.’’
‘Het is een zielige vertoning’
Jessica wacht al zeven jaar op een nieuw huis. Als het meezit, begint de sloop van haar huidige woning volgend jaar. Veel Wirdumers zijn murw gebeukt en onderhouden hun huis niet meer. Afbladderende verf op de kozijnen, schimmel op de muren. ,,Jammer hè, van zo’n mooi dorpje. Mijn studentenkamer was nog mooier dan hoe mijn huis er nu bij staat. Gelukkig heb ik een mooi uitzicht over het land. Maar de dorpenaanpak is een mislukking.’’
Henk (77) en Truus (72) Siekman wonen in een honderd jaar oud huis aan de Wirdumerweg dat versterkt moet worden. Ze herkennen het beeld volledig. ,,Je komt geen meter vooruit, alles gaat superlangzaam. Je wilt doorpakken, maar je kan niks. Het is een ondoorzichtige zaak en het gaat altijd om de regeltjes’’, zegt Henk vanachter zijn keukentafel. ,,Het is gewoon een zielige vertoning.’’
‘Er is berusting, dat is heel kwalijk’
Een stukje noordelijker in Zeerijp en Leermens verloopt de toegezegde aanpak niet minder dramatisch. In beide dorpen is de versterking evenmin begonnen. ,,Het vertraagt elke keer. De ene keer klopt er geen moer van de versterkingsadviezen, de andere keer zitten ecologische bouwregels in de weg’’, zegt Alie Leeuwis (64), pachter van het dorpshuis in Zeerijp. ,,Het dorp voelt zich moedeloos en verdrietig. Er is berusting. Dat is heel kwalijk.’’
Albert Zuidhof (55) zit in de klankbordgroep van Leermens en bevestigt dat de versterking ook in zijn dorp nog niet is begonnen. ,,Versterkingsadviezen die niet kloppen, slechte communicatie, onduidelijkheid, gebrek aan transparantie. Allemaal redenen waarom de dorpenaanpak niet opschiet. Er gaat verschrikkelijk veel tijd overheen. Wij hebben het gevoel dat het nog steeds over geld gaat. Kom nou eens met concrete plannen.’’
‘Andere bewoners vinden voldoende tijd prettig’
De NCG erkent dat de versterkingsadviezen niet allemaal de gewenste kwaliteit hadden en dat de isolatieaanpak nog uitgewerkt moest worden. ,,En een aantal bewoners komt in aanmerking voor het meteen meenemen van schadeherstel en herstel van de fundering tijdens de versterking. Dat kost extra tijd’’, zegt een woordvoerder.
De NCG-woordvoerder snapt dat bewoners gefrustreerd zijn. ,,De versterking naar ieders tevredenheid uitvoeren vraagt om een zorgvuldig en daardoor langdurig traject. We begrijpen dat sommige bewoners vinden dat het te lang duurt. Maar andere bewoners vinden het prettig dat ze voldoende tijd krijgen om de juiste keuzes te maken.’’
‘Totaalplaatje is belangrijker dan snelheid alleen’
Wethouder Annalies Usmany-Dallinga uit Eemsdelta ziet ook dat de vaart niet in de dorpenaanpak komt. Zij noemt drie aspecten die volgens haar belangrijker zijn dan snelheid: het zorgen voor duidelijkheid, perspectief en continuïteit bij gedupeerden. ,,Samen met de NCG hebben we gekozen voor de aanpak van een heel dorp in plaats van huis voor huis, juist om die redenen. Het totaalplaatje vind ik belangrijker dan alleen maar snelheid maken.’’
Garrelsweer vanuit de lucht in 2022. De versterking is sindsdien amper begonnen. Foto: Archief / Jaspar Moulijn
Usmany kan zich voorstellen dat bewoners willen dat het sneller gaat. ,,In de praktijk komen we veel obstakels tegen, daar moeten we eerlijk in zijn. De verduurzamingsmaatregelen vragen om een verfijning van de aanpak, en dus ook om extra tijd. Maar ook ik had gehoopt dat het sneller zou gaan. Veel bij de NCG gaat toch nog steeds huis voor huis in plaats van per heel gebied.’’
‘Voor Den Haag is dit máár Groningen’
Wagenaar uit Garrelsweer weet wel hoe het beter kan. Hij noemt Amerika als lichtend voorbeeld. Na de aanslagen van 11 september was defensiegebouw het Pentagon grotendeels verwoest. De regering zette de schouders eronder om de renovatie binnen een jaar af te hebben in plaats van eerst alles met regeltjes dicht te timmeren. Dat lukte: in augustus 2002 was het zogeheten Phoenix-project af.
Zoiets moet volgens Wagenaar bij de vier Groningse dorpen ook. ,,Geef aannemers het vertrouwen. Druk er een stempel op en laat ze aan de slag gaan. NCG-medewerkers doen hun best, maar je moet niet overal eerst een draaiboek voor willen maken. Het is pessimistisch, maar ik zie dat niet goedkomen. De Amerikaanse overheid stond vierkant achter Phoenix, maar voor Den Haag is dit máár Groningen.’’
Het oorspronkelijke doel om de dorpenaanpak in 2027 af te hebben, noemde hij vorig jaar al onhaalbaar. ,,Dat kán niet. In een dorp met veel homogene huizen gaat de versterking vlot, maar in Garrelsweer zijn bijna alle huizen uniek. We zitten hier nog minstens tien jaar in’’, zegt hij resoluut. ,,Dat zegt mijn boerenverstand.’’
Volgens de NCG is de versterking in Garrelsweer en Wirdum inmiddels bezig en zijn in beide dorpen al woningen versterkt opgeleverd. Zeerijp start dit najaar en Leermens volgt in 2025.
Wat is de dorpenaanpak?
In 2018 richtte Jan Chris Wagenaar samen met dorpsgenoten Marcel Vereijken en Jos Leuveld het Actieteam Aardbevingen Garrelsweer (AAG) op met een plan om de huizen in het dorp sneller te versterken. Niet meer een plukje woningen hier, een plukje daar, maar in één keer het hele dorp op de schop en doorbijten tot het klaar is. Dat moest voor tempo zorgen.
Deze ‘dorpenaanpak’ waaide in 2021 onder aanmoediging van wethouder Usmany over naar de omliggende dorpen Wirdum, Zeerijp en Leermens – ook rijkelijk gevuld met unieke, karakteristieke woningen – en werd in 2022 omarmd door toenmalig staatssecretaris Vijlbrief (Mijnbouw) als voorbeeldproject voor andere dorpen in de toekomst.
