Garrelsweersters Jan Chris Wagenaar en Jos Leuveld (rechts) zien 'hun' dorp de komende jaren volledig op de schop gaan nu de 'Dorpenaanpak Eemsdelta' eindelijk van start is. Foto: Anjo de Haan
De versterking van vrijwel alle woningen in Garrelsweer is na jaren uitstel eindelijk op gang gekomen. Toch lopen inwoners van het dorp niet massaal de polonaise. ,,Er zit maar één leuk moment in dit hele proces: als je terug kunt naar je versterkte huis.’’
Wanneer het werk hier in deze straat nu precies begint? Goeie vraag. Ah, daar komt net een bewoonster aangewandeld! ,,Hee, Anna!’’, roept Jan Chris Wagenaar naar de overkant. ,,Wanneer zijn jullie aan de beurt met de versterking?’’ Anna trekt de schouders op en werpt de handen ten hemel. ,,Als jij het weet mag je het zeggen... ’’
Wagenaar leidt de krant rond door ‘zijn’ Garrelsweer. Als voorzitter van Dorpsbelang staat zijn leven al meer dan tien jaar in het teken van de aardbevingen en de versterking. Dat geldt eigenlijk voor elke inwoner van het dorp aan het pittoresk slingerende Damsterdiep. Van de kleine 260 huizen moeten er 220 worden versterkt, maar de meeste inwoners wachten nog altijd tot de eerste spijker wordt geslagen.
Verslaggevers van Dagblad van het Noorden gaan in de maanden juli en augustus op pad voor de DVHN Zomertour. Al dan niet op uitnodiging verschijnen ze op plekken waar bijzondere, ontroerende of grappige verhalen zijn op te tekenen. Heeft u suggesties? Mail dan naar groningen@dvhn.nl of drenthe@dvhn.nl.
Maar in een brief aan de Kamer kondigde staatssecretaris Hans Vijlbrief onlangs aan dat de ‘dorpenaanpak’ in Garrelsweer, Wirdum, Leermens en Zeerijp, een proefmethode om de versterking te versnellen, eindelijk op stoom komt na jarenlang gesteggel. Te beginnen in Garrelsweer, waar sinds maart de eerste twee huizen zijn versterkt. Uiterlijk 2027 is alles klaar zijn, belooft Vijlbrief.
In Garrelsweer hebben ze daar een hard hoofd in, zegt Wagenaar in zijn authentieke boerderij uit 1877. Met dorpsgenoot Jos Leuveld, voorzitter van de Actiegroep Aardbevingen Garrelsweer (AAG), heeft hij zich vastgebeten in het taaie versterkingsdossier. De achterstand is te groot, het tempo van de inhaalslag is te laag. ,,De kans dat ik de marathon onder de 4 uur loop, is groter’’, grapt Wagenaar.
En daarbij is er alweer een nieuwe vertragende factor in de dorpenaanpak geslopen. De zogenaamde ‘Maatregel 28’ moet alle huizen klaarmaken om van het gas te gaan. Bedoeld als royaal gebaar, maar het zorgt voor onzekerheid en onrust in het dorp. De verduurzamingsslag maakt de versterkingsopgave nóg complexer.
Over Garrelsweer
Garrelsweer is een klein dorp in de gemeente Eemsdelta aan het Damsterdiep. Het middeleeuwse dorp telt ongeveer 450 inwoners en heeft een dorpshuis dat sinds de jaren ‘80 gerund wordt door vrijwilligers. Het dorpshuis is inmiddels versterkt en er naast is met versterkingsgeld een multifunctionele sportbaan aangelegd. Er wordt nog gewerkt aan een ‘dorpsschuur’, waar dorpsbewoners straks gereedschap kunnen lenen en lokale producten kopen. Op 15 november 2021 was er een aardbeving van 3.2 op de schaal van Richter in Garrelsweer, als gevolg van de gaswinning.
Want in Garrelsweer is geen enkel huis standaard. Elke woning en boerderij in het eeuwenoude dorp is uniek en vraagt een oplossing op maat. Wagenaar herstelde zijn boerderij eigenhandig in oude luister toen hij er in 2012 kwam wonen. Nu het huis ook nog ‘aardgasvrij-klaar’ moet worden, kan hij opnieuw aan de bak. ,,Elk authentiek element hebben we met de hand gerenoveerd. Die mooie marmeren schouw willen we houden, net als de gekrulde houten vensterbanken en het hoge plafond met sierlijsten. We willen geen systeemplafondje.’’
Maatregel 28 zorgt volgens Leuveld ook voor scheve ogen. De vroege ‘versterkers’ en dorpsgenoten vooraan in de rij voor de dorpenaanpak hebben straks géén gasloos huis. Voor hen is ‘Maatregel 29’ bedacht, om ook te kunnen verduurzamen. Maar daar gaat de gemeente over in plaats van het ministerie, weet Leuveld. ,,En de voorwaarden? Zeg het maar.’’
Leuk is het versterken sowieso niet, weten beiden. ,,Niemand die het niet zelf meemaakt, kan invoelen hoe diep dit ingrijpt’’, zegt Leuveld. ,,Er zit maar één leuk moment in dit hele proces. Dat is het moment dat je terug kunt naar je versterkte huis.’’ De tijdelijke verhuizing naar een ‘poppenhuisje’ van een wisselwoning, de onzekerheid over hoe lang dat gaat duren: het trekt een zware wissel op mensen.
Aan het eind van de rit wacht een veilig nieuw huis, maar wel een waar alle sporen van het verleden zijn uitgewist. ,,Ik ken mensen die dertig jaar in hun huis wonen waar ze op het deurkozijn met streepjes bijhielden hoe hun inmiddels volwassen kinderen zijn gegroeid. Dat is straks allemaal weg’’, zegt Wagenaar. ,,Alsof je na een brand ineens al je fotoalbums kwijt bent.’’
Marianne de Bruijn woont voorlopig met hondje Evy in een wisselwoning aan de rand van het dorp: 'Hopelijk is het voor de kerst klaar'. Foto: Anjo de Haan
Aan de rand van het dorp probeert Marianne de Bruijn (78) er ondertussen het beste van te maken in haar nieuwe wisselwoninkje. Een woonkamertje met keuken, twee slaapkamertjes en een halletje. ,,Welkom in mijn riante woning’’, grapt ze.
Het is klein, zeker vergeleken met haar ruime eigen huis. Maar ze redt zich ermee. ,,Gelukkig heeft mijn dochter geregeld dat er een schutting om de tuin kwam. Je zit hier toch wel een beetje op elkaars lip. Dat was ik niet gewend: in mijn eigen huis kon ik ‘s ochtends gewoon in pyjama de beschutte tuin inlopen. Het voelt heel onwerkelijk, en soms pijnlijk ook, om hier te zitten terwijl m’n huis één grote bouwplaats is.’’
Het was bijna drie dagen werk om haar huis uit 1880 leeg te halen met hulp van haar dochter: 23 jaar in vijftig dozen. En dan zwijgt ze nog van haar geliefde collectie antieke kasten die nu in de opslag staan. ,,Mijn tuin mis ik wel: ik verveel me hier dood, eerlijk gezegd. Geen idee hoe lang ik hier nog zit. Hooguit dertien weken, zeiden ze half mei. Maar inmiddels hoop ik dat het voor de kerst lukt.’’
Ook Anna wacht de ontwikkelingen af. Haar woning aan de Bovendijks hoort bij een relatief nieuw woningblok. Wat ermee gaat gebeuren, kan ze Wagenaar niet zeggen, laat staan wanneer. ,,Mijn man kan er heel slecht tegen, dat is een type van ‘afspraak is afspraak’. Maar ik probeer rustig te blijven. Zoals een buurtgenoot laatst zei: Druk moet je je niet maken, da’s voor de compressor.’’
