Hoe in het Singer Museum kleuren lijken te vibreren | Kunst kijken met Eric Bos

Kunst moet niet dromerig zijn, geen lieflijkheid tonen of tederheid wekken, zoals op de tentoonstelling Henri Martin & Henri le Sidaner in het Singer Museum in Laren. Daar zien we bloementuinen, avondstemmingen, mooie jonge vrouwen en een verwarmend palet van marsepein- en fondantkleuren.

In ons land wordt deze manier van schilderen met terugwerkende kracht al gauw superkitsch genoemd. Het schilderen van idylles is hier bijna een taboe.

Museumdirecteur Jan Rudolph de Lorm van het Singer Museum ervoer bijvoorbeeld dat in Japan, waar de tentoonstelling Henri Le Sidaner, The Painter of Roses and Light te zien was, bezoekers het werk van deze tuin- en idylleschilder juist prachtig vonden. Kennelijk heeft een dergelijk oordeel weinig met de stijl en meer met de smaak en de visie van de beschouwer te maken.

Martin en Le Sidaner behoren tot een stijl die luminisme wordt genoemd, een variant van het pointillisme waarbij alles wordt opgebouwd door het aanbrengen van kleurstippels.

De beide Franse kunstenaars Henri Martin (1860-1943) en Henri Le Sidaner (1862-1939) vonden elkaar op de academie in deze manier van schilderen en werden vrienden voor het leven. Ieder ontwierp voor zichzelf een weelderige tuin die als onderwerp een belangrijke rol bleef spelen in hun schilderijen. Bloeiende rozen in de schemering, gedekte tafels in diffuus zonlicht, pittoreske straatjes in de avond of geplaveid met sneeuw.

Of onderwerpen als Moederschap en de Elyseese Velden met dansende nimfen. Beide luministen worden daarom wel tot het intimisme gerekend, een stroming in de schilderkunst van eind 19de, begin 20ste eeuw, die wordt gekenmerkt door intieme, huiselijke taferelen en tuinimpressies, vaak met een zweem van symbolisme.

Door het toepassen van fijne kleurtoetsjes beginnen de vormen te vibreren, ontstaat er een dromerige sfeer en wordt het idyllische karakter versterkt. Kleuren dansen als zon- of maanlichtspatjes in en over bloemenweiden en tuinen, ja er zijn schilderijen bij die in dat opzicht over the top zijn, maar ook dat is een kwestie van smaak.

De meeste voorstellingen zijn echter zo vol overtuiging geschilderd, zo onderzoekend naar hoe vorm ontstaat door louter kleur, hoe kleuren op elkaar reageren en reflecteren, dat we de Japanners beginnen te begrijpen.

De tuinen van Martin en Le Sidaner komen overeen met de georganiseerde, soms wat stijve, maar bloesemrijke Japanse tuinen. Voor Japanners moet het werk van beide kunstenaarsvrienden dan ook een feest van herkenning zijn.

Wij vinden dat al gauw overdreven, met onze magere, moeizaam opgekweekte en kleurloze tuintjes door te weinig zon en een teveel aan koude wind. Maar voor wie zich niet door vooroordelen laat leiden is de tentoonstelling een heerlijke belevenis.