Jardin du Luxembourg, l’Allée Férou. Parijs, april 1907 – Jules, Henri en Louis Séeberger. Foto: Paris Musées / Musée Carnavalet
In het Amsterdamse fotografiemuseum Huis Marseille is het verdwenen Parijs te zien van de gebroeders Séeberger. De bewoners van toen poseren als figuranten van een tableau vivant.
Het is een mistige dag in Parijs in april 1907. Op de Allée Férou in het Jardin du Luxembourg ziet alles er grijs uit. Toch weerhoudt het sommige Parijzenaars niet om een wandeling te maken.
Het is, ook in zwart-wit, een idyllisch beeld met links het Palais du Luxembourg, de gouvernante met een jongetje, twee meisjes met een poppenwagentje en enkele figuren op de achtergrond. De tijd lijkt nog geen haast te hebben. De fotograaf was een van de gebroeders Séeberger (spreek uit Seeberzjee), Jules, Henri en Louis.
Als amateurfotografen deden de Séebergers mee aan vier fotografiewedstrijden om de stad vast te leggen op locaties waar grote veranderingen gepland stonden, zoals nieuwbouw op het kale, bijna lege en armoedige Montmartre. Maar ook in het Jardin du Luxembourg en het Jardin des Plantes.
Er is iets vreemds aan de hand
Met de mensen die hun bijzonder sfeervolle foto’s bevolken, lijkt echter iets vreemds aan de hand. Het is meer dan alleen dat enigszins unheimische gevoel dat je bekruipt als je naar een voorbije tijd kijkt, naar mensen die stuk voor stuk allang niet meer leven, maar nog alles van het leven verwachten.
Op deze foto’s staan ze er bevroren bij alsof ze op het moment dat ze voor eeuwig werden vastgelegd, beseften dat ze de tijd angstvallig, met ingehouden adem, moesten vasthouden, om niet verloren te gaan.
Dat komt omdat Jules, Henri en Louis Séeberger ingrepen in de loop der dingen en de werkelijkheid manipuleerden. Ze wilden dat op hun locaties de bewoners zichtbaar waren, terwijl ze tegelijkertijd perfecte foto’s wilden maken.
Elke locatie moest verlevendigd worden door de aanwezigheid van Parijzenaars en Parisiennes die niet op een kluitje stonden te kijken naar de man met zijn vreemde camera op statief. Het moest er ongedwongen uitzien.
Een vroege vorm van straatfotografie
Dus vroegen ze mensen om te poseren als een tableau vivant, heel zorgvuldig uitgedacht. De meisjes met hun poppenwagen precies op die plek rechts van het midden, de gouvernante links. ‘Wil dat jongetje daar rechts tegen de boom gaan staan? En niet bewegen!’ En dan de ochtendmist waarin alles wat zonet nog toekomst was een seconde later verdwijnt in een onherroepelijk verleden waarvan alleen de herinnering overblijft.
Het zijn stadslandschappen, maar het is ook een vroege vorm van straatfotografie, en niet in de laatste plaats een heel vroege vorm van geënsceneerde fotografie. Waarbij de Séebergers een techniek uitvonden waarmee ze ongewoon grote afdrukken konden maken.
Daarvan zijn nu zestien in het Amsterdamse Huis Marseille te zien die werden gevonden op een museumzolder. De tentoonstelling Révoir Paris is als een reis door het Parijs van de belle époque. Een stad zoals die daarna niet meer zou bestaan, gekleed in de nog aanwezige, melancholieke atmosfeer van het fin de siècle.
Huis Marseille in Amsterdam
Révoir Paris, Parijs door de lens van de gebroeders Séeberger (1900-1907), Huis Marseille, Museum voor Fotografie, Keizersgracht 401, Amsterdam. Open: dagelijks 10-18 uur, do tot 21 uur. T/m 22 juni.
