Moeder Manon en haar zoontje Devren trekken nog een snack uit de muur. Foto: Huisman Media
Een kroket uit de muur, een eierbal in het tussenuur en niet alleen saus, maar ook herinneringen die blijven plakken. Automatiek Speciaal in Winschoten is al sinds 1947 een snackicoon waar generaties hun lekkere trek stillen.
Hij staat rustig in een hoekje te genieten van zijn vleeskroket. Onno Drent (79) uit Scheemda heeft de snack even daarvoor uit de automatiek getrokken. Zodra die kroket soldaat is gemaakt, verschijnt een lichte aarzeling op zijn gezicht. Neem ik nog iets of ga ik verder?
Drent haalt zijn portemonnee uit zijn broekzak, grabbelt met zijn wijsvinger nog wat muntjes bij elkaar en draait zich toch nog eenmaal naar de automatiek. Hij drukt z’n muntjes in de automaat en trekt een van de meer dan negentig deurtjes open.
Automatiek Speciaal bestaat al sinds 1947 en is daarmee (een van) de oudste automatieken van het land. Foto: Huisman Media
Tussenuur? Snackje halen
Met een eierbal in zijn hand vertelt hij dat-ie al járen bij Automatiek Speciaal komt. Hoe Adrillen of de Nacht van Winschoten niet compleet zijn zonder een snack uit de automatiek. „Ik ging hier vroeger naar de technische school. In een vrij uur kwamen we altijd even een snackje halen. Nu kom ik ook wel eens met de kleinkinderen.”
Kroketkronieken
De cafetaria, waar je terechtkunt in een jasje en dasje, een fluorescerend werkpak of in je zwemkleding. Wie je ook bent, je bent welkom. Wat voor eten je ook lekker vindt, er staat altijd wel iets vertrouwds op de kaart. En in welk dorp je ook komt, grote kans dat je er een frietje of kroketje kunt halen.
Deze zomer maakt DVHN een tocht langs bijzondere snackbars en cafetaria’s in Drenthe en Groningen. Om samen met een gast een klassieke snackbarmaaltijd te eten én het leven te bespreken.
Sta een half uurtje te kijken naar de automatiek en je ziet hoogbejaarden met rollator of scootmobiel, jongeren en hele gezinnen naar binnen lopen. Mensen met afgetrapte schoenen en anderen met een net gestreken overhemd.
Op het terras voor de zaak zit Manon Bronsema (37) met haar zoontje Devren (4). Zij heeft net een frikandel speciaal uit de automatiek getoverd. Haar zoontje wilde liever een ijsje. Als die op is, lopen de twee uit Winschoten nog eens naar binnen. Devren gaat voor de bamischijf.
„Toen ik op het Dollard College zat kwam ik hier ook altijd al”, vertelt Bronsema. „Het is lekker centraal. Het is gewoon heel makkelijk om hier even te snacken.”
De automatiek is een begrip in Winschoten en omstreken. Foto: Huisman Media
Kroket voor 25 cent
Automatiek Speciaal bestaat sinds 1947 en is daarmee een van de oudste, zo niet de oudste, automatieken van heel Nederland. De zaak werd vrij snel na de Tweede Wereldoorlog opgericht door de heren Harms en Nieman en wisselde slechts een paar keer van eigenaar. Hoewel de naam al vanaf het begin Automatiek Speciaal was, kent iedereen in en rondom Winschoten de zaak onder de informele naam Haarms.
In de beginjaren van de automatiek verkochten ze naast patat en frikandellen ook gebak en fruit. Daar is al decennia niets meer van over. Met de tijd meegaan, noemt eigenaar Arjan Kenter het. Hij zette zelf een nieuwe snackmuur inclusief sausmachine in de zaak.
Onno Drent heeft alles zien komen en gaan. Bijna 80 is hij. Nagenoeg even oud als de automatiek. Er is in al die jaren wel meer veranderd, zegt hij met een glimlach. „Een kroketje was ooit 25 cent.”
Instituut in Winschoten
Dat de zaak een icoon in hartje Winschoten is, daar is Arjan Kenter zich terdege van bewust. „Dit is geen bedrijf meer, maar een instituut”, zegt hij trots. „Iedere snackbar heeft zijn eigen klanten voor patatdag, maar in het centrum komt iedereen hier.”
Arjan Kenter nam de automatiek over in 2019. Foto: Huisman Media
Zelf komt Kenter hier ook al zijn hele leven voor een snack. „Een eierbal in een tussenuur van school. Maar ja, wie kwam hier niet?”, lacht hij. De ondernemer nam de automatiek in 2019 over. Dat had-ie eigenlijk in 2006 al willen doen. „De toenmalige eigenaren stopten ermee. Ik ben naar binnen gelopen en wilde de zaak overnemen, maar ik kwam net van school en kon het niet betalen.”
Kenter begon enkele jaren later zijn eigen broodjeszaak. Tot zijn oog opnieuw viel op de automatiek. Hij trok de stoute schoenen aan en benaderde in 2018 de eigenaar. „Praten kan altijd, toch? Ik moest weer een poging wagen. Ik was toe aan een volgende stap en dit is een mooie zaak op een fantastische plek.”
Acht eruit, acht erin
Deze keer is hij succesvol. Dat vlak daarna de coronapandemie losbreekt, is een tegenvaller. Toch heeft Kenter geen spijt gehad van de overname. Iedere dag is in de automatiek een feestje. „Op Duitse dagen is het pas helemaal feest”, zegt hij. Dan is het lopende bandwerk. „Het is hier dan een mierenhoop van mensen. Twee mensen vullen continu de muur. Acht hamburgers eruit, acht erin.”
Roman (op de voorgrond) uit Oekraïne en Roy rollen de befaamde eierballen. Foto: Huisman Media
Terwijl Kenter glundert, zijn achter hem Roy en de Oekraïense Roman verse eierballen aan het draaien. „Dat recept is al tientallen jaren oud”, zegt Kenter. Toch, zo’n eierbal uit de automatiek... Is-ie vers uit de frituur niet veel lekkerder?
Daar verkijk je je op, zegt Kenter. „Als een eierbal net uit de frituur komt, kan het ei soms nog koud zijn. Eigenlijk moet je hem nog heel even laten staan. Het voordeel van de automatiek is dat hij doorverwarmd wordt. Dan is-ie nog lekkerder.”
Onno Drent kan niet anders dan het daarmee eens zijn. „Smaakt goed.”
