Dichtgetimmerde ramen en jarenlange leegstand. 'Supermarktdorp' Uithuizen ziet er niet mooi uit. Is het nog wel leuk om er te wonen?

Dichtgetimmerde vensters, ramen beplakt met kranten uit 2019, grote winkelpanden die leegstaan in de lange winkelstraat Hoofdstraat Oost, waar veel ruimte zit tussen de horeca- en retailzaken.

Daartussen imposante gebouwen die herinneren aan de tijd dat Uithuizen floreerde. Hotel Het Gemeentehuis bijvoorbeeld, de kerk daarnaast en even verderop een huis in jugendstil-stijl dat ongeveer een jaar geleden nog verkocht is met een vraagprijs van bijna 6 ton. En verderop natuurlijk de Menkemaborg en Huize Tocama.

Het aanzien van het dorp is er volgens kroegbaas Jack Nienhuis (51) niet op vooruitgegaan sinds in de jaren zestig een groot deel van de klassieke, sfeervolle bebouwing is verdwenen en recenter de behoefte aan winkels afnam door onder andere internetshoppen.

Wie na lange tijd of voor het eerst door Uithuizen wandelt, zal zich afvragen wat er toch met het dorp aan de hand is. Nienhuis woont er al zijn hele leven. Hij had als tiener samen met zijn broer thuis een bar in zijn oude speelkamer. Later werkte hij in de Engelse pub in Winsum, eetcounter 5-3-8 in Uithuizen en twintig jaar geleden werd hij eigenaar van bruin café Bunnie’s Bar.

Van bijna elk pand kan hij vertellen wat er de afgelopen jaren mee gebeurd is. Gemene deler: ooit zat er een mooie zaak, maar die is of overgenomen door een keten of opgekocht om appartementen in te realiseren. Een enkeling zit er nog altijd. Kledingwinkel Jan Medendorp bijvoorbeeld, waar de prijskaartjes handgeschreven zijn en de derde generatie van de familie nu de baas is.

Vroeger zaten er wel vijf cafés in het dorp, het was dé uitgaansplek van de omgeving, zegt Nienhuis. „Nu is Uithuizen een supermarktdorp.”

Vier grootgrutters zetelen aan weerszijden van het centrum (zie kader). Veel mensen uit de omgeving komen naar het dorp om hun voorraadkasten te vullen en gaan vervolgens zelden het dorp in voor de gezelligheid.

Daardoor mist het centrum leven. „Niemand gaat even een kop koffie drinken, daghoreca overleeft hier niet en mensen die iets nieuws beginnen, hebben het moeilijk”, zegt Nienhuis. Hij noemt Bij JP, een restaurant dat al snel stopte met het aanbieden van lunch omdat het niet uit kon.

En dan al die verpauperde panden. De grillroom naast Bij Bunnie’s (die met de met kranten afgeplakte ramen) liep vijf jaar geleden helemaal onder water. Hij is leeggepompt, maar daarna is het nooit opgeknapt. Twee maanden geleden zou er een nieuwe zaak komen, maar het stroomde weer onder, zegt Nienhuis. Of het gebouw waar ooit café De Komeet zat. De ramen zijn dichtgetimmerd en een kolonie vleermuizen houdt er nu huis. De gemeente probeert ze ‘te verleiden hun broedplaats te ruilen voor andere plekken’.

Er zijn ook een heleboel panden die zijn opgekocht door investeerders. Naar woningen is genoeg vraag, zo dichtbij de Eemshaven met haar werkgelegenheid, zegt Nienhuis. Maar ook dat gaat niet altijd goed. Op de gevel van een gebouw staat nog altijd ‘Eet- en danscafé Jordy’s’. Dat zit er al tien jaar niet meer, zegt Nienhuis. Iemand uit Haarlem nam het vier of vijf jaar geleden over om er appartementen van te maken. De gemeente heeft nu gezegd dat wanneer er iets weggaat in het centrum, er horeca of een winkel voor terug moet komen. Verdwijnt er een winkel buiten het centrum, dan moet daar juist geen winkel voor in de plek komen. Zo moet het centrum zich meer gaan concentreren.

Nienhuis loopt berustend rond. Ja, hij vindt het nog wel leuk om in Uithuizen te wonen. Het is ook heus niet allemaal kommer en kwel, kijk maar naar de mooie nieuwe bibliotheek. Maar er moet wel veel gebeuren. Uithuizen was een chique dorp, zegt hij, maar als hij nu naar oude foto’s kijkt, vindt hij het jammer wat er met het dorp is gebeurd. „Ik loop hier zo vaak rond dat het me niet meer opvalt. Soms hebben we het erover in het café en zegt iemand: ‘dat ziet er echt slecht uit’. Verrek, dat klopt, denk ik dan.”

Nienhuis: „Gelukkig zijn de plannen voor het centrum positief, met veel nieuwe jonge ondernemers.”

Freerk Vogel (60) zegt het onomwonden: hij is niet meer trots op het dorp en hoe het eruitziet. Ook hij woont sinds zijn kindertijd in Uithuizen en is nu een van de kartrekkers bij comité Wisselwerking. Zij staan niet achter plannen van de gemeente om aan de rand van het dorp op landbouwgrond wisselwoningen te bouwen en komen met alternatieven. Niet omdat ze tegen wisselwoningen zijn, maar omdat er volgens hun betere, lege, plekken zijn om te bouwen.

Hun idee: Bouw woningen die - na hun periode van tien jaar als wisselwoning - ook geschikt zijn voor starters en senioren op lege plekken in het dorp. Een oplossing voor de lege plekken en bovendien duurzamer dan woningen die na tien jaar gesloopt moeten worden.

„Ik heb alleen maar gezien dat er mooie gebouwen zijn verdwenen zonder dat er iets voor terug kwam. Ze hadden er trotser op moeten zijn”, zegt Vogel. Kijk maar naar De Blink, dat is nu ‘één en al treurigheid’. En dat terwijl Het Hogeland volgens Vogel heel mooi is en de voorzieningen (winkels, sportvelden, het zwembad) van uitstekende kwaliteit. Maar wat heb je aan veel nieuwe huizen en moderne voorzieningen als het centrum - de plek waar een dorp samenkomt - niet aantrekkelijk is?

De focus heeft te lang op de randen van het dorp gelegen, zegt Vogel. Op nieuwe huizen bouwen, want daar was veel behoefte aan. Het centrum werd vergeten en het is de vraag of het tij nu nog te keren is.

Vogel merkt dat de wil om het dorp beter te maken groter is bij nieuwkomers in Uithuizen die erheen zijn verhuisd vanwege de rust, ruimte en frisse lucht. „Zij zien hoe het dorp erbij ligt, terwijl mensen die al heel lang in Uithuizen wonen het vaak niet meer opmerken. Zij zijn eerder geneigd achteraf te zeggen: ‘dat had niet zo gemoeten’, in plaats van van tevoren in de bres te springen voor hun omgeving.”