Niet alleen deze inwoners van Weener, maar ook veel treinreizigers kijken reikhalzend uit naar de herbouw van de spoorbrug over de Eems. De voorbereidingen zijn in volle gang en de eerste trein moet eind 2024 over de nieuwe Friesenbrücke rijden. Foto: Huisman Media
Bij Weener is een begin gemaakt met de bouw van de nieuwe spoorbrug over de Eems. Rijdt de trein straks in 1 uur en 23 minuten naar Bremen?
Met de heropening van de Friesenbrücke in zicht, beginnen treinreizigers zich langzamerhand te verheugen op terugkeer van de internationale spoorverbinding Groningen-Leer. De route verdween op 3 december 2015 door een aanvaring met de spoorbrug over de Eems. Treinen rijden sindsdien niet verder dan Weener, Arriva brengt reizigers met de bus naar Leer.
De Wunderline over de Friesenbrücke gaat toch naar Bremen? Dat is uiteindelijk wel de bedoeling. Noord-Nederland en Noordwest Duitsland willen al heel lang een betere spoorverbinding, met Groningen–Bremen als snelle centrale as.
Groningen en Oldenburg zetten in 2008 zwart op wit dat er vanwege de sterke groei van het grensverkeer hoognodig beter openbaar vervoer moet komen om de samenwerking verder te versterken.
Na een opknapbeurt van het spoor tussen Bad Nieuweschans en Irrhove, waar de trein eerder bijna stapvoets overheen moest, startte in 2012 de campagne voor wat toen nog de Wiederline heette.
Beeld: Infographics DVHN
Vastgelegd
Provinciale staten van Groningen legden in 2012 vast dat de maximale reistijd tussen Groningen en Bremen (173 kilometer) 1 uur en 23 minuten mocht worden. Die opdracht is nog lang niet volbracht.
Ook mét Friesenbrücke duurt de reis eind 2024 nog 2 uur en 26 minuten. Dat is ruim een kwartier sneller dan nu, maar nog best lang voor die afstand. Met de auto ben je van huis tot huis vaak een uur korter onderweg. Toch is de heropening van de brug een belangrijk moment: een groot deel van Duitsland is opeens weer comfortabel per trein en zonder grote omweg bereikbaar.
Verbindingen
Vanuit Leer kun je niet alleen rechtstreeks naar plaatsen als Bremen, Emden, Oldenburg en Münster, maar ook naar Frankfurt en Leipzig. Die vele en vaak luxe verbindingen heeft de stad te danken aan de lange afstandstreinen naar het havenstadje Norddeich (1200 inwoners) dat veerdiensten naar de Waddeneilanden Juist en Norderney heeft. Er rijden onder meer ICE-treinen naartoe die verderop in Duitsland met grote snelheid over speciaal spoor razen en het laatste stukje boemelen.
Harlingen
Europa kijkt niet alleen naar Groningen-Bremen, maar ziet de Wunderline ook als onderdeel van veel langere routes, zoals internationale (slaaptrein)verbindingen. In de 19e eeuw werd Harlingen-Bremen al gezien als internationale route tussen Engeland en Noord-Duitsland.
Tegenwoordig moet je in Europees verband denken aan routes van Frankrijk via de Randstad naar Scandinavië en de Baltische landen. Die passen in de doelstellingen die het Europees Parlement in het Witboek Transport 2050 vastlegde. Na de Eerste Wereldoorlog (nog geen elektrisch spoor) reden er al treinen van Amsterdam via Groningen naar Hamburg.
Arriva-directeur Anne Hettinga heeft wel eens gezegd dat het zijn droom is om mensen uit Bremen rechtstreeks via de Wunderline naar Harlingen Haven (Vlieland en Terschelling) te brengen. Misschien is de Eemshaven (Borkum) ook wel wat.
Experts wijzen erop dat Groningen–Bremen al onderdeel is van de succesvolle Flixbuslijn Amsterdam– Hamburg-Berlijn. In Duitsland versnellen de spoorwegen trajecten deel voor deel, en neemt het treingebruik toe.
Aansluiten
Voor dat soort treinreizen moet de Wunderline eerst aansluiting krijgen op de bestaande (elektrische) spoorlijnen in Nederland, Duitsland en de rest van de Europa. Daar is nog geen sprake van.
De Nederlandse spoorwegen (NS en ProRail) en hun bazen op het ministerie in Den Haag hebben de spoorlijnen in Groningen en Friesland nooit willen elektrificeren. Wat ervoor zorgde dat de spoorlijn Amsterdam-Bremen begin jaren 60 snel weer werd opgeheven.
Dat de provincie elektrificatie nu afwijst, is opmerkelijk. Het staat de komst van een ‘hoger segment’ spoor met veel meer rechtstreekse verbindingen, en snellere en comfortabeler treinen in de weg. Je hoort ook zelden toekomstbespiegelingen van de stuurgroep over het doortrekken van de Lelylijn naar Bremen.
Nederland
Nederland staat niet vooraan in het Europese spoordenken en al helemaal niet in Noord-Nederland. Dat moest zelf achter Europese subsidie aan én kreeg die. Waarmee de Wunderline werd erkend als onderdeel van het Trans Europees Transportnetwerk.
Zo hard rijden de treinen straks
De heropening van de spoorbrug over de Eems en daarmee van de Wunderline, in december 2025, beperkt de reistijd tussen Groningen en Bremen tot 2 uur en 26 minuten. Dat lukt door het verdwijnen van de overstap op de bus in Weener, een korte overstaptijd in Leer en een hogere snelheid. Daarvoor zijn of worden overwegen beter beveiligd, seinen aangepast, wissels toegevoegd en de grond naast het spoor verstevigd.
De spoorlijn voldoet daarmee nog niet aan de normen van het Europese netwerk voor internationale intercity’s en nachttreinen (160 km/uur). Arriva verhoogt z’n snelheid voorlopig van maximaal 100 km/uur nu naar 130 km/uur tussen station Hoogezand-Sappemeer en het Muntendammerdiep in Zuidbroek en 120 km/uur op de trajecten Scheemda-Winschoten en Bad Nieuweschans-Leer.
In de volgende fase gaan de treinen ook harder rijden tussen Waterhuizen en Kropswolde, en wordt de spoorbaan tussen Zuidbroek en Scheemda verstevigd. Aan Duitse zijde komen er dan enkele stukken dubbelspoor bij, en een extra perron in Leer.
De eerder geplande spoorverdubbeling tussen Scheemda en Winschoten is wegbezuinigd. Bij een vertraging tussen Leer en Winschoten, kunnen deze niet worden ingelopen en vervallen (andere) treinen.
Toch staat de Wunderline niet in het meerjarenprogramma infrastructuur en de spoorlijnen van Eindhoven naar Düsseldorf en Aken wel. Hoewel Nederland zich, voor wat betreft de Duitslandroute, hoofdzakelijk richt op de corridors Amsterdam-Hengelo-Hannover (richting Berlijn) en Amsterdam-Arnhem-Keulen (richting Frankrijk). Die stromen vol met steeds meer (vracht)treinen. De Duitse staatssecretaris voor spoorzaken beseft sinds november de noodzaak van een alternatieve route, omdat toen het treinverkeer naar Berlijn wekenlang hopeloos in de soep liep na een ongeluk bij Hannover.
Volgende fase
Dankzij Europa, en de inzet van Groningen en Nedersaksen is er zicht op de tweede fase van de Wunderline. Die beperkt de reistijd tot 2 uur en 11 minuten (in 2030). Ze hopen dat er dan ook weer een rechtstreekse trein tussen Groningen en Bremen rijdt.
Voordat (sommige) sneltreinen het traject in 1 uur en 23 minuten afleggen, conform de opdracht uit 2012, zijn er nog veel investeringen nodig. Zo lijkt de nieuwe enkelsporige Friesenbrücke, van ruim 200 miljoen euro, niet geschikt voor een optimaal gebruik van de lijn.
De draaibrug moet elk uur 24,5 minuten beschikbaar zijn voor de scheepvaart en het duurt 15,5 minuten om hem open en dicht te doen. Blijft over voor de trein: 20 minuten. Voor meer treinen en een fatsoenlijke frequentie, is daar vast nog eens een tunnel nodig.
Onrust
Omwonenden van de spoorbaan in Hoogezand zijn ongerust over de verhoging van de snelheid van de treinen. Ze zijn bang voor hun huizen en hun leefplezier als de Wunderline (trein naar Bremen) en de Nedersaksenlijn (Enschede) daar langs gaan. Het is niet ondenkbaar dat er meer treinen gaan rijden. Als de brug klaar is, wordt bijvoorbeeld vrachtvervoer via Groningen Railport in Veendam aantrekkelijker. Meer personentreinen zitten er voorlopig niet in en Leer blijft ook nog even eindpunt van de trein.
