Emmeke Vierhout vertrok met haar dochters 'halsoverkop' uit Oekraïne. Nu geeft ze lezingen en zamelt ze hulpgoederen in. 'Oekraïners zullen zich nooit overgeven'

Vierhout studeerde tropische landbouw en is nu bezig om een graad in de filosofie te verwerven. Ze geeft lezingen en probeert met haar humanitaire stichting hulpgoederen in te zamelen voor Oekraïne. ,,We kijken altijd of het mooier of beter kan.’’

Emmeke Vierhout (44) woont met haar twee dochters tijdelijk in een huis aan een kronkelende straat in de wijk Bargeres im Emmen. Een doolhof waar buitenstaanders moeilijk hun weg vinden, maar die hun in deze donkere tijden rust en geborgenheid biedt. Ze kreeg het aangeboden van een tv-kijker uit Tilburg na haar optreden in het tv-programma Jinek, een paar maanden geleden. ,,Daar liet ik vallen dat ik tijdelijk woonruimte zocht in Emmen. Dit huis was van zijn overleden moeder. Wij mogen er een half jaar wonen. Super.’’

Na binnenkomst komen haar twee dochters een voor een naar beneden om de verslaggever een hand te geven. Daarna rennen ze snel de trap weer op naar hun tienerkamers.

Josephine (12) Frederique (11) zijn allebei geboren in Nederland, maar opgegroeid in Kischenzi, een dorp in Midden-Oekraïne, ongeveer 200 kilometer ten zuiden van Kiev. Daar trokken de Huizinga’s twintig jaar geleden vanuit het Noorden naartoe om te boeren. Inmiddels is het hun tweede ‘moederland’, vertelt Vierhout op het zonovergoten terras achter haar tijdelijk huis.

Ze oogt geenszins verslagen. Integendeel, ze is ontspannen en straalt optimisme en strijdvaardigheid uit. Haar lach is nooit ver weg.

Al voor de oorlog hadden ze besloten dat het beter was dat de dochters in Nederland naar de middelbare school zouden gaan. Het was volgens Vierhout een ‘lastige beslissing’. ,,We hebben in Oekraïne een goede dorpsschool maar vanaf een bepaalde leeftijd verlang je iets meer van het onderwijs. In Oekraïne is het heel hiërarchisch en gedisciplineerd. Het is ook gezellig, maar de leerlingen hebben weinig eigen inbreng.’’

Eind augustus, vlak voor het nieuwe schooljaar, zou Emmeke met haar dochters naar Emmen vertrekken. Daar hebben ze al tien jaar een huis, waar ze verblijven als ze in Nederland zijn. Momenteel wordt het verbouwd. Ze hadden er niet op gerekend dat ze al een half jaar eerder naar Nederland zouden gaan.

Op de dag van de Russische inval op 24 februari stapte ze met de kinderen in de auto. Met hulp van vrienden pakten ze in Boekarest, in buurland Bulgarije, het vliegtuig naar Nederland. ,,Dat was puur door de bommen die er overal in het land vielen. We zijn echt halsoverkop vertrokken. Zo hadden we niet weg willen gaan. Het afscheid voelde niet goed.’’

Haar kinderen begrijpen heel goed wat er in Oekraïne aan de hand is. Vierhout: ,,Ze voelen zich behoorlijk machteloos en zijn boos. Ze hebben ook een schuldgevoel. Ze denken: wij zitten hier en anderen zijn achtergebleven; ergens klopt dat niet.’’

Toch voelen ze zich ook weer geen vluchtelingen. ,,Echte vluchtelingen gaan ergens heen waar ze niemand hebben. Ze zitten noodgedwongen in een vakantiepark of een hotel. Zonder vervoer. Zonder dat ze de taal spreken. Dat is voor ons allemaal niet aan de orde. In Nederland zijn wij geen vluchtelingen. We zijn niet zielig.’’

Net als iedereen was ook Emmeke overdonderd toen Rusland Oekraïne binnenviel. ,,Het is zo dom van Poetin. Dit kan geen goede afloop hebben voor Rusland. Aan het begin van de oorlog was de hele wereld verrast door het hardnekkige verzet van de Oekraïners. Maar Oekraïners wisten dat hij Oekraïne nooit kan overnemen en overheersen. Oekraïners zullen zich nooit overgeven.’’

Met de verovering van de Donbas had hij volgens haar misschien nog weg kunnen komen. Dan had het Westen ook niet zo eensgezind en vastberaden gereageerd. ,,Met zijn invasie heeft hij kwaad bloed gezet. Hij heeft zichzelf in de voet geschoten. Hij heeft Oekraïne zelf tot een natie gesmeed.’’

Toen Emmeke en Kees begin van de eeuw in Oekraïne kwamen, zag de bevolking de Russen nog als broedervolk. ,,De heersende gedachte was: wij zijn één. Dat is omgeslagen toen sluipschutters tijdens de Majdan-revolutie in 2014 op onschuldige mensen schoten. Iedereen wist dat Moskou daar achter zat. Op dat moment is de mentaliteit richting Rusland gaan draaien.’’

De nevengevolgen van de oorlog boezemen haar minstens zo veel angst in als het wapengekletter. Net als Kees op diverse podia doet – onlangs sprak hij de Tweede Kamer nog toe -, hamert ze op het gevaar van een wereldwijde voedselcrisis. En de inflatie en de vluchtelingenproblematiek.

Bang dat Kees in Oekraïne iets overkomt is ze niet meer. Misschien komt dat weer als er andere ontwikkelingen zijn in de oorlog. Ze hebben continu contact, alleen niet lijfelijk. Ze bellen, appen, mailen en facetimen.

Ze kennen elkaar door en door. Ze ontmoetten elkaar eind jaren 90 toen ze beiden studeerden aan Wageningen Universiteit. Hij deed landbouwtechniek, zij tropisch landgebruik. Huizinga is een boerenkleinzoon wiens vader huisarts in Hellum was. Hij was altijd verslingerd aan het boerderijleven en daarbij op Oost-Europa georiënteerd. Vierhout: ,,Daar gebeurt het grote werk. Kees houdt ervan om te pionieren en iets op te bouwen.’’

Zij wilde liever naar de tropen. ,,We zijn zelfs een poos uit elkaar geweest’’, zegt ze lachend. ,,In die tijd maakte ik voor RTV Noord een documentaire over Kees. Zo zijn we weer bij elkaar gekomen. Toen dacht ik: dan ga ik wel mee naar Oekraïne. Ik ben de moeilijkste niet.’’

Kees is door twee investeerders uit Groningen en Drenthe, die na de val van de Muur eerst naar Oost-Duitsland trokken en later land in Oekraïne kochten, gevraagd om bedrijfsleider te worden. ,,Ik heb Kees daar zelf nog met de auto afgezet. Midden in de winter. Er lag een dik pak sneeuw. Ik zei: ‘Je bent knettergek’. Het landschap heeft met zijn eindeloze vlakten wel wat weg van Groningen.’’

Huizinga liet er geen gras over groeien. De 1000 hectare waarmee hij begon, heeft hij in 20 jaar tijd uitgebreid tot 15.000 hectare. Ter vergelijking: in Nederland is 500 hectare al heel groot. Wezenlijk is er volgens haar niet zoveel verschil. Alleen de maatvoering is anders. ,,Je werkt op grotere velden met grotere machines.’’

Zelf bemoeit ze zich niet zoveel met het bedrijf. ,,Kees weet heel goed wat hij wil. Om zaken voor elkaar te krijgen, gaat hij door roeien en ruiten. Het is harstikke leuk om naar te kijken, maar ik hoef niet samen te werken. Ik ben ook niet een heel gedienstig persoon. Het leek me in elk geval niet bevorderlijk voor onze relatie. Dus heb ik besloten me niet veel met het bedrijf te bemoeien en meer als klankbord te fungeren.’’

Ze zocht de verdieping door filosofie te gaan studeren. Aan de universiteit van Wales, die haar de mogelijkheid biedt om het onderwijs op afstand te volgen. Ze heeft de studie op haar scriptie na, die voor de helft af is, bijna afgerond. Door de oorlog is ze tijdelijk gestopt, omdat ze zich niet zo goed kan concentreren, vertelt ze.

,,Ik hou van lezen en nadenken en vind het leuk om te kijken hoe de wereld werkt. Filosofie is echt hersenarbeid. Het dwingt je om echt goed over zaken na te denken en niet te stoppen op het moment dat het ingewikkeld wordt. Als je die extra stappen maakt in het denkproces, kom je vaak uit bij heel interessante dingen die je met een andere blik naar de wereld doet kijken.‘’

Tot nu toe vindt ze het ‘hartstikke leuk’. ,,Ik ben niet iemand die 24 uur voor de kinderen zorgt. We hadden hulp in huis, ook al omdat de kinderen daarmee meer onderdeel van het dorp werden. Wie weet kan ik later nog een keer werken als agrarisch filosoof’’, zegt ze met een twinkeling in de ogen.

Ondertussen zit ze niet stil. Met haar humanitaire stichting (zie: www.deleeuwkyiv.nl) is ze fulltime bezig om vanuit Nederland, Duitsland en Polen hulpgoederen in te zamelen en te transporteren naar Oekraïne. ,,Het loopt hartstikke goed. De ondernemers die daarbij zijn betrokken komen allemaal uit Oekraïne. Ze zorgen dat vraag en aanbod goed op elkaar zijn afgestemd.’’

Ze vindt het wel teleurstellend dat Giro555 van de Stichting Samenwerkende Hulporganisaties de boot afhoudt ‘omdat we niet in een hokje passen of door een hoepeltje springen’. ,,Als je na zoveel maanden hebt laten zien wat je kunt en doet, dan is het wrang dat we nog altijd niet zijn aangesloten bij Giro555, dus veel inkomsten mislopen. Zeker omdat we zowel door de Oekraïense als de Nederlandse overheid zeer gewaardeerd worden.’’

Humanitair werk verricht ze samen met haar man ook in haar dorp en de wijde omgeving ervan. Kees neemt als belangrijke werkgever een aparte positie in. In de Sovjet-Unie waren landbouwbedrijven communistisch georganiseerd in kolchozen. Dat is nu ook nog een beetje zo. Vierhout: ,,Je bent méér dan alleen maar een bedrijf. Je hebt ook een sociale functie, bijvoorbeeld als mensen ziek zijn; een ziektekostenverzekering hebben ze niet. We pachten land in meerdere dorpen. Voor al die dorpen moeten we zorgen.’’

Tot drie maanden geleden verliep dat voorspoedig. Ze hadden grote plannen voor de toekomst. Ze wilden duurzamer worden, zoveel mogelijk van diesel en gas af, overgaan op waterstof. ,,We zijn geen van beiden types die het gauw goed vinden. We kijken altijd of het mooier of beter kan. Of we met andere technieken de bodemkwaliteit kunnen verhogen of de insectenstand verbeteren.’’

Voorlopig zijn die vooruitstrevende ideeën met een harde plons in het water gevallen. ,,Dit is nu de nieuwe realiteit. Niet alles is kapot bij ons. Het bedrijf is er nog, evenals onze mensen, gebouwen, voertuigen en machines. Er zijn nu andere uitdagingen. Het is wel zonde want er is stilstand. Dat is wat het frustrerend maakt. Dat je denkt: het had zo mooi kunnen zijn.’’

Ze werken nu niet om vooruit te komen, maar om met man en macht te proberen de boel overeind te houden. ,,Ieders leven in Oekraïne is op de kop komen te staan. Je hebt je aan te passen aan de situatie. Ik weet niet of we het redden. We doen wat we kunnen.’’