Leraar worden saai? Juist niet. 'Ik vind het mooi als je ziet dat leerlingen een o, ja-moment hebben'

„Ik zette een prullenbak met allemaal lege plastic verpakkingen voor de klas en toen vroeg ik de leerlingen of ze wilden uitzoeken uit wat voor plastic de verpakkingen bestaan. Toen zeiden ze: ‘meneer, plastic is toch gewoon plastic’. Maar dat is niet zo”, vertelt Paul Melis (25). Zijn ogen glunderen.

Melis heeft scheikunde gestudeerd, en heeft daarbij een educatieve minor gedaan. Een soort keuzevak waarbij hij zijn lesbevoegdheid heeft gehaald. „Ik vind het mooi als je ziet dat leerlingen zo’n ‘o, ja-moment’ hebben. Dat ze ineens snappen hoe iets werkt.”

Het pad dat Melis heeft bewandeld laat zien dat docent worden op verschillende manieren kan, niet alleen door naar de pabo te gaan. En dat wil de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) graag laten zien. De universiteit doet samen met de Hanzehogeschool en NHL Stenden mee aan een landelijke campagne om de academische lerarenopleidingen voor het voetlicht te brengen.

Nederland heeft een probleem: er zijn veel te weinig leraren. Personeelstekorten zijn er op het moment in vrijwel alle sectoren. Maar het lerarentekort wordt ‘de moeder van alle tekorten’ genoemd. Het probleem is groot, speelt al langere tijd en blijft toenemen.

In het primair onderwijs (basisonderwijs, het speciaal basisonderwijs en het onderwijs op speciale scholen) zijn er zo’n 10.000 juffen en meesters te weinig. Ook op middelbare scholen en vervolgopleidingen is behoefte aan docenten. „Zo zijn er niet genoeg docenten voor vakken als natuurkunde, scheikunde, wiskunde, Nederlands, Frans en Duits”, zegt programmamanager Ricus Dullaert van de Noordelijke Educatieve Alliantie, een samenwerkingsverband van noordelijke lerarenopleidingen.

Oorzaken van het tekort? Ten eerste de vergrijzingsgolf. Een grote club mensen is de afgelopen jaren met pensioen gegaan en die groep groeit. Er zijn niet genoeg mensen om die gaten te vullen. Lerarenopleidingen voor het voorgezet onderwijs zijn steeds minder in trek.

Volgens Dullaert heeft dat met een imagoprobleem te maken. „Over het onderwijs hoor je vaak dat er sprake is van een hoge werkdruk en het beeld heerst dat je veertig jaar lang hetzelfde doet, terwijl dat niet zo hoeft te zijn. Ook denken mensen dat je als docent weinig verdient, maar dat blijkt niet uit vergelijkingen. Aan de andere kant blijkt uit onderzoeken dat de werktevredenheidscijfers in het onderwijs hoger zijn, dan in bijvoorbeeld het bedrijfsleven. Het is een zingevend beroep.”

In het Noorden is het tekort kleiner dan in de Randstad, maar hier spelen andere factoren een rol zoals de daling van het aantal leerlingen in bijvoorbeeld Zuidwest-Friesland, delen van Drenthe en Oost-Groningen. Klassen worden kleiner of opleidingen verdwijnen. Scholen bieden kleinere contracten, waardoor het voor docenten aantrekkelijker is om in de stad te gaan werken. En daardoor daalt vervolgens het voorzieningenniveau in die gebieden.

„Ik maak me zorgen dat mensen in de maatschappij niet goed opgeleid worden”, zegt rector Jacquelien Scherpen van de RUG. „Het is belangrijk dat dat wel gebeurt. Niet alleen voor ons als universiteit, maar voor de hele maatschappij. De meeste mensen in onze maatschappij hebben zelf kinderen, kleinkinderen, bonuskinderen, enzovoorts. Daarvan wil je toch dat die hun talenten zo goed mogelijk kunnen benutten? Ik vind in dat opzicht ook dat het iedereen moet aanspreken. Jongeren moeten kansen krijgen en met goede leraren krijg je meer kansen.”

In de plannen van het kabinet die deze maand zijn gepresenteerd, staat dat de bewindslieden het onderwijs willen verbeteren en belangrijk vinden. Toch wordt er flink op onderwijs bezuinigd. Scherpen: „Ik heb niet de indruk dat het onderwijs hoog op de politieke agenda staat. Los van de politiek zien wij dit als universiteit als een groot probleem. Daarom zetten we de schouders eronder.”

Marit Evers (25) doet een deeltijdopleiding om docent Nederlands te worden. Ze werkte al voor de RUG, kwam voor haar werk veel op scholen, en dacht uiteindelijk: waarom ga ik niet zelf mijn lesbevoegdheid halen? „Ik zag dat je als docent heel veel vrijheid hebt in wat je doet binnen de lessen. Je passie overbrengen op leerlingen vind ik het allerleukst. Ik heb een groot hart voor literatuur en lezen. Ik vind het mooi dat ik dat kan delen met leerlingen.”

„We willen mensen graag stimuleren om de opleiding te doen”, zegt Scherpen. „Lang niet iedereen die een educatieve minor doet, wordt leraar. Maar een deel wel. En de mensen die het niet doen, hebben toch die bagage.”