Riksta Zwart is tien jaar directeur van Waterbedrijf Groningen en maakte in tien jaar tijd mee hoe water van vrij overvloedig naar megaschaars ging. Op foto bij Berlagebrug in Groningen, waar een lek in de eigen zinker wordt gerepareerd. Foto: Siese Veenstra
Riksta Zwart is tien jaar directeur bij Waterbedrijf Groningen en zag de schaarste voor drinkwater spectaculair veranderen. Waar het drinkwaterpompstation Sellingen in 2014 dicht zou, wordt de winning nu flink opgevoerd. Het waterbedrijf lanceert vandaag een nieuwe bewustwordingscampagne.
Ze kan het zich nog goed herinneren. In 2014 werd Zwart als nieuwe directeur ingewerkt en liep ze met een ervaren collega naar het drinkwaterstation in Sellingen. „Deze kan straks dicht”, zei hij. Ze trok haar wenkbrauwen op. Dit mooie station?
Maar de keuze – zo leerde ze al gauw – lag voor de hand. De 2 miljoen kuub gewonnen drinkwater werd vanuit deze hoek ver de provincie ingevoerd. Dat was duur en inefficiënt. Bovenal: de prognoses waren in die tijd dat de bevolking in Groningen zou krimpen. Niet lang erna werden de eerste bewonersavonden ingepland met de boodschap: de waterwinning stopt hier binnen enkele jaren. De één moest even slikken, de ander stak de duim de lucht in.
„Dat wij mogelijk een watertekort zouden krijgen, kwam niet bij ons op”, vertelt Zwart, die komende maand haar tienjarig jubileum bij Waterbedrijf Groningen viert.
Wake up call
Toen kwam het kurkdroge jaar 2018. In de wandelgangen van het Groningse drinkwaterkantoor ook wel bekend als de wake up call’.
Aanvankelijk overheerste nuchterheid „Ach, zo’n droog jaar hadden we ook in ’76.” Maar Zwart weet nog hoe de drinkwatermanager haar kantoortje binnenkwam. Hij had een telefoontje gehad: de waterinname bij De Punt moest naar beneden, vanwege de enorm verdrogende natuur. Zwart: „Toen werd het echt spannend.”
Elke ochtend kwam een crisisteam bij elkaar. Vijf managers bogen zich over de cijfertjes om te bepalen hoeveel water ze nog mochten innemen bij De Punt, terwijl ze met een schuin oog ook de weersvoorspelling bleven verversen op de telefoon. „Gelukkig voor ons merkten we dat het vakantie was. De studenten vertrokken en ook de bouwvak brak aan. Dat zagen we direct in ons verbruik.”
Het ging allemaal net goed dat jaar, maar 2018 was een omslagjaar. Scenario’s werden opgesteld voor toekomstige droge jaren. Al gauw bleek dat geen sinecure. 2019, voorjaar 2020 en 2022 waren eveneens erg droog. Niet alleen ontstond waterschaarste door een veranderd klimaat, maar ook door bevolkingsgroei, toename van eenpersoonshuishoudens en meer economische bedrijven.
En dus lag de toekomst van pompstation Sellingen opnieuw op tafel. De kraan ging niet dicht, maar verder open. Het waterbedrijf werkt aan een nieuwe zuivering om van 2 miljoen kuub naar 3,5 miljoen kuub per jaar te kunnen gaan. Opnieuw moest het bedrijf met omwonenden om tafel. Met een heel andere boodschap.
Kwalitatief drinkwater zal naar verwachting steeds schaarser worden. Maandag start het Waterbedrijf Groningen daarom met een campagne om iedereen een ‘waterwinnaar’ te laten worden. De winnaarsmentaliteit – zo hoopt men – is extra aanwezig in deze sportzomer met het Europees Kampioenschap en de Olympische Spelen in Parijs. Woordgrappen als ‘Lekkende kraan? Wissel!’ moeten consumenten verleiden tot actie.
„We proberen op een positieve manier waterbesparing aan te jagen”, zegt Zwart. „Mensen zijn zat van al die dingen die ze niet meer mogen.”
Niet dat waterbesparing vrijblijvend is. Het Nationaal Plan van Aanpak Drinkwaterbesparing stuurt op het verbruik van 100 liter water per persoon per dag in plaats van het huidige getal van 128 liter in 2035. Klinkt ingewikkeld, maar de oplossing hoeft niet moeilijk te zijn. Als 600.000 Groningers een minuut korter douchen, bespaart dat 4,8 miljoen liter water per dag.
Positieve knipoog
Water zal altijd wel uit de kraan blijven lopen, maar bij droogte concurreert drinkwater met landbouwwater en grondwater voor natuur. Terwijl wij ons gras besproeien, verschrompelen de boomwortels onder onze voeten. Al zouden dat niet gauw woorden zijn die Zwart zou kiezen en is het ook niet de toon in haar campagne. „Wij willen mensen een positief gevoel geven als ze hun gedrag veranderen.”
Waterbedrijf Groningen hoopt een winnaarsmentaliteit aan te wakkeren in de nieuwe drinkwaterbesparingscampagne. Beeld: Waterbedrijf Groningen
Want elk gedrag ziet het waterbedrijf meteen terug in de cijfertjes. Een voorbeeldje: tijdens een EK-wedstrijd ziet het waterbedrijf in de pauze steevast een piekje. Iedereen gaat naar de wc.
Zelf wil Zwart ook een ‘waterwinnaar’ zijn. Ze kocht vorige maand drie extra regentonnen. Ze besproeit haar kamerplanten met het water waar de eieren in gekookt hebben. „De kinderen zeggen: ‘mam, doe normaal’.”
Zuunige Grunnegers
Op de website van Waterbedrijf Groningen kunnen bewoners tijdens de campagne tips doorgeven en daarmee een hoofdband of een waterton winnen. Fun fact: die hoofdband met de tekst ‘waterwinnaar’ had het bedrijf al laten bedrukken, vóór voetbalspeler Memphis Depay in het oefenduel tegen Canada van hoofdbanden een geliefd hebbedingetje maakte.
Zwart heeft hoge verwachtingen van de zuunige Grunnegers die van zichzelf al iets minder dan het landelijk gemiddelde verbruiken. „Ik denk dat er een verandering in ons denken komt rond de vanzelfsprekendheid van drinkwater. Ik heb goede hoop dat de jongere generatie bewust omgaan met water omarmt.”
In 2030 moeten waterbedrijven verplicht 10 procent van de vraag van hun klanten aan reserve achter de hand hebben. Waterbedrijf Groningen zit daar nog lang niet en zoekt naarstig naar nieuwe winlocaties en probeert bestaande winning uit te breiden. Daarnaast probeert het bedrijf op meerdere manieren water te besparen.
1. Door eigen waterverbruik te verminderen. Om die reden werd vorige week bijvoorbeeld ter hoogte van de Berlagebrug in Groningen een lekkende zinker vervangen met een horizontaal gestuurde boring, 380 meter onder wegen, huizen en het Eemskanaal door.
2. Door consumentengedrag aan te passen, zoals met de ‘waterwinnaar-campagne’. Ook nieuwe infrastructuur zoals regenwatersystemen voor het toilet behoren tot deze categorie.
3. Door bedrijven te stimuleren om minder water te gebruiken en water te hergebruiken.
4. Door industriële bedrijven in bijvoorbeeld de Eemshaven en Delfzijl niet op drinkwater maar op gezuiverd oppervlaktewater uit het Eemskanaal aan te sluiten vanuit de industriewaterzuivering in Garmerwolde.
5. Door bestaande drinkwaterlocaties uit te breiden en door te zoeken naar nieuwe drinkwatermogelijkheden.
