Regenwater voor toilet is níet de oplossing zegt Drents drinkwaterbedrijf WMD. Jawel hoor, zegt Waterbedrijf Groningen

Praat je over schaarste, dan zal je in de komende jaren steeds vaker in dezelfde zin het woord ‘water’ horen vallen.

We moeten besparen, die urgentie is alom bekend. Met name in droge periodes dreigt er te weinig drinkwater gewonnen te kunnen worden. Vitens-baas Jelle Hannema levert met zijn drinkwaterbedrijf aan 6 miljoen klanten in Friesland, Flevoland, Utrecht, Gelderland en Overijssel. Hij vroeg zich onlangs in de Volkskranthardop af of er de komende jaren nog wel genoeg water zou kunnen leveren.

In België levert gebruik van regenwater in huishoudens langzaam een besparing van drinkwater op. Bij de zuiderburen werd dat in 2004 in het Bouwbesluit opgenomen: nieuwe huizen krijgen een aparte regenwateropvang voor wc, wasmachine en buitenkraan. Belgen – op de 23ste plek voor landen met de meeste waterschaarste ter wereld – voelen die noodzaak meer dan wij.

Maar ook in Nederland liggen er plannen om nieuwbouwwoningen aan te sluiten op hemelwater. Zo nam de Tweede Kamer eind vorig jaar een motie aan voor het gebruik van regenwater in woningen.

Gedwongen door landelijke tekorten en een aangenomen Kamermotie, liet het kabinet vorig jaar onderzoek doen door bureau Witteveen en Bos naar de mogelijkheid voor gebruik van regenwater of grijswater (afvalwater bijvoorbeeld na het douchen). De onderzoekers concluderen dat een gescheiden systeem inderdaad een kans is om minder drinkwatergebruik af te dwingen. Maar ze schrijven ook dat ‘het gebruik van hemelwater of grijswater niet risicovrij is’.

Vanwege die risico’s vindt Drents drinkwaterbedrijf WMD een gescheiden systeem een heilloze route. „Wij geloven dat hemelwater afvangen voor huishoudens niet werkt”, zegt Roald Leemrijse, manager publiekszaken. „Dat water is in woonwijken, mede door klimaatverandering, hard nodig is voor lokaal groen, tuin, biodiversiteit en verkoeling in droge zomers.” Uiteindelijk komt regenwater door infiltratie ook weer ten goede aan het grondwater waar drinkwater van wordt gemaakt.

Er zijn allerlei redenen om dit niet te willen, somt Leemrijse op. „Hoe duurzaam is het om voor zo’n waterbesparing allerlei extra materialen – een betonput, leidingen, plastic regenton – en elektriciteit voor filters en pompjes in te zetten?”

Nog belangrijker is het bezwaar vanwege volksgezondheid. „De kans is groot dat er een verkeerde aansluiting komt en dat mensen dan regenwater drinken. Dat is écht niet gezond”, vertelt collega Henk Brink, kwaliteitsmanager bij WMD. In het water zitten onder meer ziekteverwekkende micro-organismen, vogelpoep, chemische stoffen en pesticiden. „Als je eenmaal zo’n hemelwaterslang hebt, dan komt het toch voor dat mensen per ongeluk koppelingen gaan maken die naar drinkwaterkranen leiden.”

Hij wijst op ervaringen uit Leidsche Rijn, waar ook zo’n hemelwaterslang door de huizen liep. De leiding was bewust anders gekleurd en de monteurs moesten speciale cursussen doen. Toch ging het mis en waren er in 2001 twee gevallen waarbij men uiteindelijk regenwater was gaan drinken. De GGD Utrecht concludeerde later dat het aannemelijk was dat een deel van de bewoners in de wijk gezondheidsklachten hadden gekregen door verontreinigd drinkwater.

WMD heeft nog één genadeschot klaarliggen voor het plan: er zijn goedkopere alternatieven. Daar hebben ze onderzoek naar laten doen, ook door het bureau Witteveen en Bos.

Een rekensommetje. Een gescheiden systeem aanleggen in een nieuwbouwwoning kost 4500 tot 7500 euro. Er komen in Drenthe volgens planning tot 2030 circa 13.600 nieuwbouwhuizen, die nieuwe eigenaren betalen dus gezamenlijk 60 tot 100 miljoen euro voor zo’n systeem. Als álle Drentse huishoudens zo’n systeem zouden krijgen, praat je zelfs over kosten tot 1,7 miljard. Aan kostenbesparing scheelt het die consument volgens WMD-berekeningen nog geen tien euro. „Heel anders dan zonnepanelen, die je wél kunt terugverdienen”, verklaart Leemrijse.

Het alternatief is volgens het drinkwaterbedrijf dodelijk eenvoudig: houdt meer water vast in de sloten, beken en meren. Kosten: ruim 18 miljoen euro. Dat kan, want er is in Drenthe een neerslagoverschot van 70 tot 80 procent. Reden dat dit nu nog niet gebeurt, heeft vooral te maken met landbouwers die met teveel nattigheid het land niet op kunnen. Maar volgens de WMD-strategen zijn er desondanks plekken genoeg waar water nog beter vastgehouden kan worden. Ook wil het waterbedrijf bezig met infiltratie van water in diepe grondlagen bij Assen-Oost voor een grotere ondergrondse waterbuffer.

Maar de opvatting van het Drentse waterdrinkbedrijf wordt niet alom gedeeld. Dat heeft ook wel een reden: de WMD zit relatief veel beter in haar bronnen en reserves dan buurwaterbedrijven zoals Vitens en Waterbedrijf Groningen.

Wout Kompagnie, beleidsadviseur bij Waterbedrijf Groningen, ziet wel kansen voor een gescheiden systeem. „We spoelen 25 procent van ons drinkwater door het toilet. Dat is 30 liter per dag. Als je daar regenwater voor zou gebruiken, praat je over een forse besparing.”

Hij ziet dezelfde nadelen als de WMD. „Maar bij ons is de urgentie groter om drinkwater te besparen, dus is alles waarmee we water kunnen besparen, mooi meegenomen.” Zijn waterbedrijf kan door zoute ondergrond op veel minder plekken water oppompen.

Als je voor gescheiden systemen kiest, benadrukt Kompagnie dat er goede afspraken moeten worden gemaakt over hoe de gezondheid en duurzaamheid van het nieuwe systeem gewaarborgd wordt. Ook ziet Kompagnie heil in slimmere toepassingen binnen de woning, zoals hergebruik van douchewater voor andere zaken. Zo zijn er systemen waarbij de toiletspoeling geen 6 liter naar 2 liter gebruikt. „Je wipt de drol op die manier net uit de pot, en met douchewater gaat-ie dan het riool in.”

Dit is goedkoper dan een gescheiden regenwatersysteem en is eenvoudiger in bestaande woningen aan te leggen. Nog een voordeel van gebruik van dit ‘grijswater’ is dat de toestroom constanter is dan regenwater. „Mensen blijven toch wel douchen. Maar voor regenwater geldt: tijdens een langere droge periode raakt het op, en dat is precies het moment dat de watervraag piekt.”