Kunstgebitten, condooms en zo nu en dan een telefoon. Otto (60) en Marcel (37) geven inkijkje bij waterzuivering Veendam: 'De stank went'

,,We zijn het afvoerputje van het riool’’, vat Otto Kluiving (60) het maar even samen. Hij is zuiveringsexpert bij Waterschap Hunze en Aa’s. Om hem heen ligt de rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi) van Veendam, duizenden automobilisten zoeven er over de N33 dagelijks langs. Zij zullen in de toekomst zien dat er wordt verbouwd. Kostenplaatje: 4,3 miljoen euro.

De rwzi kan de huidige vuilvracht niet goed meer verwerken, ziet Marcel Koops (37). Hij is locatiebeheerder en moet erop toezien dat het afvalwater in twee stromen wordt gescheiden. Ten eerste: gezuiverd afvalwater. Ten tweede het restproduct slib.

Dat gebeurt onder andere door het afvalwater te filteren en ontdoen van grof vuil en zand. En met bacteriën die het afvalwater ‘schoon’ eten in de beluchtingsinstallatie (‘het hart van het zuiveringsproces’): een soort waterbaan in een zwembad die borrelt omdat er lucht aan wordt toegevoegd zodat bacteriën kunnen groeien. Daarna worden slib en water gescheiden in trechtervormige bezinkinstallaties.

Koops trekt een luik open. Daaronder zit een put waar het afvalwater uit Veendam inspoelt. Er drijven flesjes, plastic, proppen doekjes en andere rommel in. Het is alles wat door de wc wordt gespoeld en ook het hemelwater en al wat dat meespoelt het riool in.

Het meurt. ,,’t Went”, verzekert Koops. ‘Zijn’ installatie maakt de donkere smurriestroom tot kraakhelder water, dat in het A.G. Wildervanckkanaal wordt geloosd. Het werk kost alleen steeds meer moeite.

Koops en Kluiving laten de kern van het probleem zien. In het enige stenen gebouw op het terrein staan drie machines. Die zeven het grove vuil. De zeef heeft wel wat weg van de trommel van een wasmachine, maar dan met grotere gaten. Er komt van alles in terecht. Kunstgebitten, condooms en ja: ook zo nu en dan een telefoon, zegt Koops.

Met behoorlijk wat geweld wordt de drek in die drie zeefmachines gespoten. ,,Daardoor ontstaat een kier waardoor materiaal wat eigenlijk gezeefd moet worden toch in de rest van het afvalproces komt’’, legt Kluiving uit. Bovendien gaan de machines stuk door het geweld van de stroom afvalwater. ,,Er is eigenlijk altijd wel één stuk’’, zegt Koops. En dat heeft effect op de rest van het proces. Kluiving: ,,Als het aan het begin niet goed loopt, dan merk je dat verderop.’’

Wat wél wordt gezeefd komt samengeperst terecht in grote vuilcontainers. Eén daarvan is speciaal bedoeld om zand in op te vangen. Het is zwart van de viezigheid. Kluiving lacht. ,,Nee, wat hier uitkomt, dat is geen geel strandzand.’’ Als er veel wordt gebouwd in de gemeente, kunnen ze dat bij het rwzi zien aan de hoeveelheid zand die meespoelt het riool in.

In een andere vuilcontainer zijn vooral veel karton-achtige slierten te zien. Dat is een deel van het residu van vochtig wc-papier dat wel door het riool werd gespoeld, maar niet werd gefilterd. ,,Daarvan hebben wij het meest last’’, zegt Koops. De vezels ervan binden samen tot kluiten of slierten die lastig zijn te filteren.

Koops laat het resultaat zien. In één van de indikkers voor het slib hangen slierten vezels aan onderdelen van de installatie. Als dat, of andere rommel nog verder in het systeem komt, moet dat er met duikers worden uitgehaald. ,,Die duikers moeten dat op de tast doen’’, zegt Kluiving. Het is eigenlijk ook niet de bedoeling.

Een ander probleem is dat er nog te veel zand door het systeem spoelt. Dat zorgt ervoor dat pompen verstopt raken. Koops trekt een ander luik open. Op een stalen trap liggen dikke rubberen handschoenen en gereedschap al klaar: stille getuigen van hoe vaak ze nodig zijn. Onderaan de trap is een kleine machinekamer, groot genoeg voor één persoon. ,,Dit wil je arbotechnisch eigenlijk ook niet’’, zegt Kluiving. ,,Als daar beneden iets gebeurt en je bent alleen...’’

Met de renovatie van de zeef en het verplaatsen van de zandcyclonen is de installatie er voor de komende jaren weer klaar voor. Dat betekent niet dat de ontwikkelingen stil staan: er is genoeg te doen.

Per 2035 komen voor ‘kleine’ rwzi’s zoals die in Veendam nieuwe regels voor de hoeveelheid medicijnen die in het water mogen zitten, zegt Kluiving. Want hoewel het water kraakhelder is als het geloosd wordt, kunnen er allerlei microrestanten van medicijnen in zitten.

Bovendien wordt gekeken hoe de rwzi in de toekomst duurzamer gemaakt kan worden. Bijvoorbeeld door slib overdekt op te slaan en de gassen die dan ontstaan te hergebruiken. ,,Wat nog veel schadelijker is voor de ozonlaag is lachgas.’’ Dat kan ontstaan bij de beluchtingsinstallatie. Ook daar wordt landelijk onderzoek naar gedaan. Maar eerst de verbouwing van 4,3 miljoen. Daar moet de rwzi weer twintig jaar mee vooruit kunnen.