Schoonebeek sprak en de staatssecretaris zwijgt. Van fiks bommetje tot rimpeling in de rivier | Oud & Nieuws

Geen Groningse of Twentse toestanden in Schoonebeek. Die opdracht geeft staatssecretaris van Mijnbouw Hans Vijlbrief zichzelf bij het verzoek van de NAM om de oliewinning in het dorp weer op te starten. De Staat en de NAM hebben het deksel op de neus gekregen in Twente, waar bevolking en politiek in verzet kwamen tegen het lozen van afvalwater van oliewinning in de bodem.

De productie ligt inmiddels twee jaar stil en de geesten worden rijp gemaakt om de pompen weer aan te slingeren en het afvalwater niet langer in Twente maar dichtbij de oliebron te injecteren: onder Schoonebeek zelf dus.

Vijlbrief en de NAM kiezen deze keer voor een nederige opstelling. Inspraak en zeggenschap van de lokale bevolking is onontbeerlijk, zeggen ze. In de overtuiging dat ze in hét oliedorp van Nederland nog wel een potje kunnen breken. Het moet een landelijk voorbeeld van inspraak bij gas-, olie en zoutwinning in ons land worden.

Maar op een voorlichtingsavond in februari gaat het mis. Zorgen worden weggewimpeld. Het eerste echte verzet tegen voormalig suikeroom en grootwerkgever NAM in tachtig jaar ontkiemt.

Met de Haagse belofte op zak dat het hele circus niet doorgaat zonder draagvlak van de bevolking besluit Dorpsbelangen Schoonebeek de mening van het dorp te peilen. Ze schakelt een onafhankelijke bureau in voor een enquête. De uitslag wordt eind juni gepresenteerd: 57 procent van de Schoonebekers is tegen waterinjectie in het gasveld onder hun dorp, 36 procent steunt het NAM-plan, een smaldeel heeft geen mening.

Tegenstanders van de plannen, georganiseerd in actiegroep Stop Afvalwater Schoonebeek (SAS), dansen de horlepiep. Voorstanders van de NAM-plannen, verenigd in Naoberschap Oliedorp (NOD), zoeken frontaal de aanval met de onderzoekers en Dorpsbelangen. Gekleurd, niet objectief en teveel op de onderbuik, stellen ze. „Dat heeft me een flink aantal baaldagen bezorgd”, blikt voorzitter Jos van Hees van Dorpsbelangen terug. ,,Ik vond het ongepast dat mensen op deze manier met de uitslag aan de sjouw gingen.”

Enkele linkse Tweede Kamerleden ruiken ondertussen bloed en vragen Vijlbrief meteen zijn conclusies te trekken uit de enquête. Met deze uitslag op zak moet de staatssecretaris stoppen met de oliewinning in Schoonebeek. Maar dat is hij niet van plan. Meteen bagatelliseert de staatssecretaris zijn eigen uitspraken over zeggenschap van de dorpelingen. ,,Er moet voldoende draagvlak zijn. Maar wat is draagvlak? Daar kijk ik naar’’, luidt zijn eerste reactie.

Het ministerie zweert, hij neem de uitkomsten echt mee, maar Vijlbief heeft meer belangen te dienen. Niet in de laatste plaats die van de schatkist: 60 procent van de opbrengst van de oliewinning gaat naar het Rijk. De meerderheid van de Tweede Kamer gunt Vijlbrief de tijd voor het doorlopen van ellenlange procedures en vergunningstrajecten.

Ondertussen zijn allerlei overleggroepen opgetuigd, die spreken over de gevolgen van oliewinning en vooral over de hoogte en de verdeling van de miljoenen euro’s die NAM en het Rijk Schoonebeek in het vooruitzicht stellen als de plannen doorgaan. In het najaar heeft niemand het meer over de enquête van eind juni.

De uitslag van het dorpsonderzoek sloeg in als een fiks bommetje in het water, maar lijkt langzaam te verkleinen tot een rimpeling in de rivier. ,,Bij elk overleg moet ik de uitslag van de enquête weer benoemen. Ik heb er al drie of vier keer op gewezen”, zegt voorzitter Van Hees. ,,Wat ik jammer vind is dat wij 0,0 respons van de provincie en de gemeente Emmen op onze enquête hebben gekregen.”

Van Hees heeft zijn hoop vooral op politiek Den Haag gevestigd. ,,Ik heb Tweede Kamerlid Harm Holman uit Roden van de partij van Pieter Omtzigt aangeschreven en hen uitgenodigd voor een bezoek aan Schoonebeek. Omtzigt heeft zich ook hard gemaakt voor het stoppen van de waterinjectie in Twente.”

Als begin december de kerk van Schoonebeek volloopt voor weer een info-avond, zijn er presentaties van Jan en alleman betrokken bij de mijnbouw. Wetenschappers, politici, ambtenaren, actiegroepen bakkeleien over de stand van zaken. Tot in de allerkleinste details is er een uitleg. Iedere millimeter bodemdaling is in beeld, ieder minuscuul bestandsdeel van het afvalwater bekend.

De NAM rammelt ondertussen met de geldbuidel in Schoonebeek en legt de leidingen voor afvalwaterinjectie en nieuwe boorputten al aan. Niemand lijkt nog een ‘njet’ uit Den Haag te verwachten. Maar op de vraag wanneer Vijlbrief zijn ei legt, blijft het stil in de kerk én in Den Haag. De stapel rapporten en adviezen over Schoonebeek op zijn bureau moet het plafond inmiddels naderen. Ergens tussen dat papierwerk ligt ook de uitslag van de dorpsenquête. Voor wat die waard is.