Henk Vredeveld (links) en Jos van Hees van Dorpsbelangen Schoonebeek voelen te weinig betrokkenheid uit het eigen dorp bij plannen met waterinjectie. Foto: Marcel Jurian de Jong
Als de NAM ergens nog het vertrouwen geniet van de lokale bevolking dan is het in Schoonebeek. Maar: ,,De NAM nu is niet de NAM van vroeger.”
Bijna iedereen in het oliedorp kent een positieve anekdote over de voormalige suikeroom en zorgzame werkgever. Aan de andere kant groeit ook de scepsis over de motieven van de oliegigant.
Sommigen vrezen dat de NAM misbruik maakt van de hechte band met het dorp. Die relatie wordt de komende tijd op de proef gesteld met de plannen om afvalwater van oliewinning te injecteren in de Schoonebeekse grond.
Andere houding
Henk Vredeveld, bestuurslid van Dorpsbelangen, herkent de worsteling in Schoonebeek. ,,Ik kom uit een NAM-gezin. Mijn vader werkte er. Toen ik elf was, overleed mijn moeder. Toen kregen we meteen een huishoudster die overdag voor drie kinderen zorgde.’’
Toen de NAM in 1996 vertrok uit het dorp deed het dat in stijl. Werknemers konden soms al met vijftig jaar met de VUT. Veel voorzieningen bleven in stand met ‘oliegeld’. Sinds de NAM in 2011 weer actief is onder het dorp, danken tientallen gezinnen in de buurt hun inkomen aan het bedrijf. Die dragen niet allemaal een helm van de NAM, maar werken ook voor toeleveranciers, bijvoorbeeld in de transport.
Werkzaamheden op gaswinningslocatie SCH447, een van de twee putten waar de NAM afvalwater wil injecteren. Foto: Marcel Jurian de Jong
Toch zijn er ook zorgen in het dorp. Een lokale makelaar krijgt met regelmaat vragen over de impact van het injecteren van afvalwater op de waarde van huizen.
Anno 2023 is Henk Vredeveld één van de criticasters van de plannen om afvalwater in de bodem achter zijn huis te pompen. ,,De NAM nu is niet de NAM van vroeger. Dat vergt van het dorp een andere houding. Die zien we helaas nog niet.’’
Smak geld
Jos van Hees, voorzitter van Dorpsbelangen sluit zich aan bij zijn collega. ,,Schoonebeek lijkt in een soort NAM-cocon te leven. Wij missen de betrokkenheid van het dorp. Dat was in Twente in het begin niet anders. Daar moest eerst iets misgaan in de grond voordat er echt verzet kwam.’’ Bij lekken in buizen ontsnapt afvalwater
Van Hees en Vredeveld zitten met een aantal dorpsgenoten met regelmaat aan tafel met NAM, het ministerie van Economische Zaken (EZ) en andere betrokkenen aan de zogeheten ‘Ontzorgtafel’ voor de omgeving.
Bekend gezicht rondom Schoonebeek: dikke leidingen (rechts) waar olie doorheen gaat. Foto: Marcel Jurian de Jong
,,Minister Hans Vijlbrief heeft gezegd dat de bevolking achter de plannen moet staan, maar aan tafel zien we dat NAM’ers en ambtenaren twee handen op één buik zijn. Het gaat ook om een smak geld hè’’, stelt Vredeveld.
Ondanks die scepsis, en uitblijven van veel ruggensteun uit het dorp blijven de mannen aan tafel voor de Schoonebeekse zaak. Niet met het doel om oliewinning te laten stoppen, dat is een utopie. Maar ze willen zich ook niet op voorhand vastklinken aan de plannen van de NAM om afvalwater in de lege gasvelden te injecteren.
Ongewenste gasten
Dorpsbelangen is onder de indruk van een alternatief plan van voormalig NAM-ingenieur Gert Colenbrander. Zijn voorstel behelst het zuiveren van afvalwater tot deels schoon water en deels ingedikte zoutwatermassa, dat weer terug het olieveld in gaat, volledig ‘circulair’ dus.
,,Het was echt sleuren om Colenbrander zijn verhaal te mogen laten doen. Wij willen dat de NAM serieus reageert op zijn verhaal. Het lijkt er nu op dat iedereen enthousiast is over dat alternatief, behalve de bestuurders en bedrijven die financiële belangen hebben’’, zegt Vredeveld.
Ouderwetse Ja-knikkers in centrum en landschap van Schoonebeek staan symbool voor de oliewinning rondom het dorp en de historische band tussen NAM en inwoners. Foto: Marcel Jurian de Jong
Niet alleen Colenbrander was in eerste instantie niet welkom bij het lokale overleg tussen belanghebbenden in Schoonebeek, een verslaggever van RTV Drenthe werd helemaal geweigerd en ook actiegroep Stop Afvalwater Twente zijn tot ongewenste gasten verklaard. Tot onbegrip van Dorpsbelangen Schoonebeek.
,,Wij willen het verhaal van alle kanten horen. Niemand hoeft met een spandoek op de tribune te gaan zitten, maar het moet wel openbaar zijn. De angst voor reuring helpt de zaak niet’’, zegt Jos van Hees.
Weinig wanklank
Donderdagavond is er een nieuwe bijeenkomst onder leiding van nieuwbakken overlegvoorzitter Bert Bouwmeester, tot anderhalf jaar geleden burgemeester van Coevorden.
Een dag eerder, woensdag, worden de gemeenteraden van Emmen en Coevorden en Drentse Statenleden bijgepraat door bestuurders.
Het Emmer CDA-raadslid René Wittendorp uit Schoonebeek kondigt aan kritisch te zijn omdat de belangen groot zijn. Toch merkt ook hij weinig kopzorgen in het dorp. ,,Schoonebeek is traditioneel positief over de NAM. Als ik richting Twente of Groningen rij, wordt dat vertrouwen met de kilometer kleiner.’’
Warmtekrachtcentrale en oliebehandlingsinstallatie in de nabijheid van de putten waar het afvalwater de grond weer in gepompt zou moeten worden. Foto: Marcel Jurian de Jong
Hoewel Wittendorp weinig wanklank hoort, zegt hij wat achterdochtig te zijn over de miljoenenbedragen die in de wandelgangen te horen zijn als toekomstige compensatie voor het dorp, tot wel twintig procent van de winst . ,,Zoveel miljoenen krijgt Schoonebeek niet eens op, maar daaruit kun je wel afleiden hoe groot de belangen zijn voor de NAM om dit erdoor te krijgen. Ik voel er niets voor om gepaaid te worden.’’
Tamme houding
Schoonebeekster en ex-raadslid Jenneke Ensink was als politica van LEF! fel tegen de eerste plannen met productiewater. Ze is teleurgesteld over de tamme houding van haar dorpsgenoten. ,,Veel mensen denken dat als de NAM zegt dat het goed komt, dat het ook goed komt. Maar ik vertrouw de NAM voor geen meter meer.’’
Volgens Ensink is de kracht van het verzet in Twente geweest dat het protest zich als een olievlek over de regio verspreidde onder bevolking en bestuurders. Ze verwacht dat niet in Schoonebeek en omstreken. ,,Ik heb echt het gevoel dat we een pact met de duivel smeden. Het is David tegen Goliath, maar Schoonebeek heeft- of wil geen steen om mee te gooien.’’
Schoonebekers worden op woensdag 8 februari bijgepraat in het eigen dorp.
Waterinjectie in Schoonebeek: hoe hangt de vlag erbij?
De onderzoeken naar waterinjectie na oliewinning in de bodem onder Schoonebeek zijn klaar. Statenleden, gemeenteraadsleden en waterschappen worden woensdagavond bijgepraat over de stand van zaken. Hoe hangt de vlag er momenteel bij?
Wat is waterinjectie?
Bij de oliewinning in Schoonebeek gebruikt de NAM stoom waardoor de stroperige olie op zo’n 800 meter uit de bodem gehaald kan worden. De stoom wordt gemaakt in de Puurwaterfabriek van NieuWater langs de A37, pal achter hotel Van der Valk bij Nieuw-Amsterdam. De olie wordt in de oliebehandelingsinstallatie in Schoonebeek uit het water gehaald en via buizen naar de BP raffinaderij in het Duitse Lingen getransporteerd, die het tot brandstof verwerkt. Het afvalwater, inclusief metalen uit de bodem en mijnbouwstoffen die corrosie van buizen voorkomen, werd tot ruim een jaar geleden naar Twente vervoerd en daar in lege gasvelden gestopt. Na lekken in buizen en hevig verzet in Twente is de waterinjectie daar gestaakt. De NAM wil, gesteund door minister Hans Vijlbrief van mijnbouw, dit zogeheten productiewater injecteren onder Schoonebeek, rondom de plaats waar de olie wordt gewonnen. Maar wel op een andere, milieuvriendelijker, manier dan in Twente.
Wat staat er in Schoonebeek te gebeuren?
Het milieu-adviesbureau CE Delft heeft in opdracht van TNO de kosten en maatschappelijke gevolgen van vijf mogelijkheden voor waterinjectie onderzocht. Die variëren van doorgaan met waterinjectie in Twente, tot verplaatsing naar Schoonebeek, tot stoppen met waterinjectie. Stoppen zou ook het einde van de oliewinning in Schoonebeek betekenen en dat levert de Rijksschatkist miljoenen euro’s minder op. Elke dag dat de oliewinning stilligt, kost de NAM 450.000 euro. De twee alternatievenvoor oliewinning van de onderzoekers betekenen verplaatsing van de waterinjectie naar Schoonebeek. Bij de ene optie worden er nieuwe, minder slijtagegevoelige buizen gebruikt en minder mijnbouwstoffen. Bij de tweede optie wordt ook het afvalwater grotendeels geschikt gemaakt voor hergebruik. Daardoor is er minder water uit de waterfabriek bij Nieuw-Amsterdam nodig en hoeft er slechts 10 tot 25 procent van het productiewater terug de bodem in. Minister Vijfbrief wil ook dat de Puurwaterfabriek elektrische boilers die draaien op windenenergie gaat gebruiken voor het maken van stoom, in plaats van duur aardgas. Deze grotendeels circulaire variant is de meest duurzame, maar levert wel minder opbrengsten op dan de eerste variant.
Wat levert de oliewinning op?
Er kan in theorie zo’n 2000 kuub olie per dag in Schoonebeek gewonnen worden. De verkoop van ruwe olie uit Schoonebeek levert jaarlijks tussen de 200 en 550 miljoen euro op. Van de opbrengst gaat 40 procent naar de Staat en 60 procent naar de aandeelhouders van de NAM, Shell en Exxon. Het rendement zal de eerste jaren minder zijn, omdat de waterinjectie onder Schoonebeek nog opgestart moet worden. In de prognoses gaan de onderzoekers van CE Delft ervan uit dat er tot 2040 in Schoonebeek olie gewonnen kan worden. Maar of dat gebeurt is twijfelachtig, omdat het gebruik van fossiele brandstoffen steeds meer aan banden wordt gelegd.
Wat krijgt Schoonebeek van de opbrengst?
Ongeveer 1 miljoen euro. Dat bedrag komt van gemeentelijke belastingen en pacht van percelen grond voor oliewinning. In het verleden financierde de NAM veel voorzieningen in Schoonebeek, zoals het zwembad en de sporthal, maar ook de verlichting van het sportcomplex in de regio. Maar de tijd van spiegeltjes en kraaltjes is voorbij. De komende jaren wil de NAM bewoners en ondernemers in het dorp ondersteunen met het verduurzamen van hun huizen en bedrijven. Er wordt gedacht aan een regiofonds van rond de zeven miljoen euro, waaruit bijvoorbeeld zonnepanelen en warmtepomp gefinancierd kunnen worden.
Waterinjectie in Schoonebeek: hoe hangt de vlag erbij? Infographic: DVHN
