NAM wil oliewinning Schoonebeek zo snel mogelijk hervatten. Uur van de waarheid voor injectie afvalwater Drenthe nadert

Volgens de planning van het ministerie van Economische Zaken zou de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) in augustus een vergunning aanvragen om afvalwater te injecteren in de bodem bij Schoonebeek. Die blijkt nog niet binnen, maar wordt ieder moment verwacht.

Staatssecretaris Hans Vijlbrief (Mijnbouw) geeft nu al wel toestemming aan de NAM om een filtersysteem te installeren in Schoonebeek. Daarmee wil het gasbedrijf de schadelijke stoffen in het afvalwater onder de norm krijgen.

Het goed functioneren van die filters is één van de voorwaarden waaronder de oliewinning en daarmee de afvalwaterinjectie in Twente kan worden hervat. Daarnaast maakt het Staatstoezicht op de Mijnen (SODM) nog een risicoanalyse, doen ze extra onderzoek naar een put en adviseren ze het kabinet over het injectieplan. Als SodM zijn zegen geeft mag de NAM weer pompen en injecteren.

Hoe snel dat weer kan is nog onduidelijk, maar maanden de tijd heeft de NAM niet. De vergunning is namelijk wel zeer tijdelijk, tot uiterlijk 31 december van dit jaar.

De tijd tikt sowieso in het nadeel van de NAM. Het samenwerkingsverbond van Shell, ExxonMobil en de Nederlandse Staat loopt naar eigen zeggen 4,5 ton per dag mis door de stop. Een snelle rekensom leert dat de schadepost de 140 miljoen euro nadert. Het Asser oliebedrijf stopte met oliewinning in Schoonebeek, omdat het vreesde de vergunning te verliezen na het constateren van kleine, ongevaarlijke overschrijdingen van het gehalte tolueen in het afvalwater.

De NAM moet Vijlbrief overtuigen dat ze ‘schoner water’, ‘veiliger’ kan injecteren in putten rondom Schoonebeek.

Vrijgekomen afvalwater ging tot eind vorig jaar via buizen richting Twentse ondergrond. Maar een injectieput bleek onherstelbaar gescheurd waardoor lekkages ontstonden. Door afsluiting van deze en een andere onbetrouwbare put kwam de winstgevendheid onder druk, het lokale verzet van de bevolking nam toe en ook politiek Den Haag roerde zich. NAM sloot de kraan en de opslag in Twente bleek dus eindig.

Vijlbrief kondigde daarop aan dat het restproduct van de oliewinning als het veilig kan, dichterbij de winning terug de bodem in moet. Bij Schoonebeek dus.

Daar doet de NAM er alles aan om de geesten in het dorp rijp te krijgen. Regiodirecteur Simon Vroemen stelde al miljoenen in het vooruitzicht als compensatie voor de overlast. Daar kunnen inwoners en ook verenigingen volgens hem hun voordeel mee doen: bijvoorbeeld met fikse energiebesparing voor huizen en gebouwen.

Deze zomer werden lokale en provinciale volksvertegenwoordigers en inwoners van het oliedorp meerdere malen bij elkaar geroepen. Het kabinet wil uitstralen dat participatie en overleg een stuk soepeler gaat dan in Twente. De NAM wil naast een pot met geld ook de – in hun ogen – spookverhalen over giftig water de wereld uit helpen. Ze noemen het ‘productiewater’ en dat kan volgens hen ‘veilig en verantwoord’ terug de diepe Drentse ondergrond in.

Waar in Twente het massaal gesteunde burgerinitiatief Stop Afvalwater Twente (SAT) mede de tijdelijke stop afdwong, is van georganiseerd protest in Schoonebeek geen sprake. De opkomst op de inspraakavonden is laag, de sfeer gelaten.

Het dorp is het oliedorp van Nederland, waar het gasbedrijf sinds de jaren 50 van de vorige eeuw groot werkgever en suikeroom was. In het dorp lijkt de NAM ook anno 2022 het voordeel van de twijfel te krijgen. Toch is dat lokale krediet niet grenzeloos. Want licht gemor is er ook. Want wat de NAM in Groningen deed, is ook aan Schoonebeek niet voorbij gegaan, en cabaretier Herman Finkers met zijn club zullen ook wel niet helemaal gek zijn, toch?

Henk Vredeveld van dorpsbelangen Schoonebeek, zelf tegenstander van de nieuwe plannen, verwacht geen volksopstand. In het overleg met betrokken partijen kiest hij daarom voor twee sporen. ,,Ten eerste kritische vragen stellen over de plannen en de bevolking zo goed mogelijk informeren. Als die geen bezwaar heeft dan het onderste uit de kan halen wat betreft schadegeld voor het dorp.’’

Vredeveld maakt gebruik van de ervaringen van Twente. Voorzitter Freddy Mensink van Stop Afvalwater Twente deelt graag de kennis en kunde van de strijd over de provinciegrens. ,,Tegen Henk en de zijnen zeg ik: vaar je eigen koers. Laat je niets wijsmaken door politici en de NAM.’’

Hoewel Mensink trots is op de afgedwongen injectiestop in zijn buurt verklaart hij zich solidair met Schoonebeek. ,,Het klinkt logisch dat het water nu teruggaat naar waar het naar boven komt, maar het beste is helemaal geen injectie meer.’’

Mensink vreest de herstart van de injectie in Noordoost-Twentse bodem. SAT stapte deze zomer nog naar de rechter om een definitieve stop af te dwingen. De nieuwe afgegeven tijdelijke vergunning is voor de actiegroep dus een tegenvaller, maar de genoemde einddatum van 31 december 2022 onderstreept wel het gewenste einde. Mensink: ,,Hoewel bij ons de angst er ook wel is dat ze deze vergunning nog willen verlengen. We overwegen dus ook hiertegen bezwaar te maken.’’

Hoewel de regie inmiddels bij het kabinet ligt, zullen ook Drentse politici straks stelling moeten nemen. De raadsleden in Coevorden en Emmen, en Drentse Statenleden zijn kritisch over de waterinjectie maar verantwoordelijke bestuurders zijn zuinigjes in hun uitspraken.

Het leverde dinsdagavond een stevig debat op in de gemeenteraad van Coevorden waar wethouder Jeroen Huizing zegt vooral eerst alle onderzoeken, en dat zijn er nog al wat, te willen afwachten voordat hij een definitief standpunt inneemt. ,,Onze gevoelens en ervaringen elders met de NAM moeten we niet de boventoon laten voeren. Natuurlijk is het kopiëren van de opslag van Twente naar Drenthe niet acceptabel, maar we moeten eerst weten of het hier schoner en veiliger kan.’’

Met verschillende rapporten daarover en de aanvraag van de NAM in de hand zal het kabinet uiterlijk november besluiten over tijdelijke en langdurige opslag van waterinjectie in Schoonebeek.

Ondertussen staat volgens ingewijden de NAM in de verkoop. Het olieveld in Schoonebeek en de omliggende gasvelden in Drenthe en Overijssel zijn daarvoor al in een aparte bv gezet. Welke gevolgen een verkoop heeft voor de injectie van afvalwater is nog onduidelijk.