Stemmen, hoe werkt dat ook alweer? Foto: Corné Sparidaens
Over een week gaan we naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen. En stemmen lijkt soms moeilijker dan het is. Een opfrisser over het stemproces kan dan geen kwaad. Hoe werkt stemmen?
Waar stemmen we precies voor?
Ondanks dat het vaak gaat over premierskandidaten en coalities, stemmen we voor de leden van een nieuwe Tweede Kamer. We kiezen dus de mensen die voor ons daar aan de slag gaan als volksvertegenwoordiger. De kandidaten zijn lid van een politieke partij. Dit jaar doen 26 partijen mee aan de Tweede Kamerverkiezingen.
De leden van de Tweede Kamer controleren de regering en maken nieuwe wetten of passen bestaande wetten aan. Samen met de Eerste Kamer vormen zij het parlement (de Staten-Generaal). Pas na de verkiezingen gaan de partijen praten over een mogelijke coalitie, om zo samen een meerderheid van 76 zetels in de Tweede Kamer te krijgen. Vaak wordt de lijsttrekker van de grootste partij ook de minister-president, maar dat hoeft niet per se. We kiezen dus niet een nieuwe premier bij deze verkiezingen.
Zelf stemmen of iemand machtigen?
Als het goed is, heb je je stempas via de post op uiterlijk 8 oktober ontvangen. Ook zal je van de gemeente de kandidatenlijst krijgen, met daarop alle partijen en kandidaten. Op je stempas staat het stemlokaal dat het dichtste bij jou in de buurt is. Maar je kan gewoon in een ander stembureau in je gemeente stemmen. De gemeente waar je op 9 oktober stond ingeschreven, is de gemeente waar je een stem mag uitbrengen.
Als je geen stempas hebt ontvangen of je stempas kwijt bent geraakt, neem dan contact op met je gemeente om een nieuwe stempas aan te vragen. Ben je van plan om in een andere gemeente te gaan stemmen of ben je na 9 oktober gaan wonen in een andere gemeente? Dan moet je een kiezerspas aanvragen bij je gemeente. Dat kan tot 21 november, zo stelt de website van de Rijksoverheid.
Woon je in het buitenland? Dan kan je stemmen per brief. Die zou reeds door de gemeente Den Haag aan je zijn verstuurd. Je briefstem kan je versturen naar de gemeente Den Haag of naar de lokale Nederlandse vertegenwoordiging. Je kan natuurlijk ook iemand een volmacht geven.
Ben je van plan om iemand te machtigen om voor je te stemmen? Dat kan via de achterkant van je stempas (dan moet de gemachtigde een (foto-)kopie van je identiteitsbewijs meenemen) of via een machtigingsformulier. Het machtigingsformulier moet uiterlijk 17 november bij je gemeente binnen zijn. Je mag voor maximaal twee andere kiezers met een volmacht stemmen.
Aan mensen vragen of je voor hen mag stemmen, is verboden, dat is het ronselen van stemmen. En dat is strafbaar.
Wat neem je mee naar het stembureau?
Op de dag van de verkiezingen neem je een stempas en een geldig identiteitsbewijs (paspoort, rijbewijs of ID-kaart) mee. Het identiteitsbewijs mag maximaal vijf jaar verlopen zijn.
Bij het stembureau wordt om een legitimatiebewijs gevraagd.
Iedereen mag stemmen, tenzij de rechter iemand heeft uitgesloten van het stemrecht. Voor mensen met een fysieke of verstandelijke beperking is hulp beschikbaar bij het stembureau of zelfs in het stemhokje.
Het stembureau is open tussen 07.30 en 21.00 uur. Sta je om 21.00 uur nog in de rij? Dan mag je nog gewoon stemmen. Sommige stembureaus, zoals in stations, kunnen eerder openen. Elk stembureau sluit om 21.00 uur.
Het moment suprême: in het stemhokje
Als alle documenten in orde zijn, dan krijg je van de medewerkers in het stembureau een stembiljet in ruil voor uw stempas. Vervolgens rest nog het maken van een keuze in het stemhokje. We hebben in Nederland een stemgeheim: wat je stemt, hoef je met niemand te delen.
Het stemmen zelf is heel simpel, bij de persoon naar keuze kleur je het bolletje rood. Ben je van plan om blanco te stemmen? Dan zal die stem alleen tellen voor de kiezersopkomst: een blanco stem heeft geen enkele invloed op de zetelverdeling. Keuze gemaakt? Het opgevouwen stembiljet gaat in de stembus en je hebt gestemd!
Een stem is ongeldig als je meer dan één bolletje rood kleurt of iets op het stembiljet tekent of schrijft, waardoor bijvoorbeeld iemand kan weten wie u bent. Heb je een foutje gemaakt? Dan kan je eenmalig om een vers stembiljet vragen.
Een foto maken in het stemhokje? Dat mag, tenzij het stemgeheim niet wordt gebroken. Een kiezer dwingen om een foto te maken van zijn of haar stem als bewijsstuk? Dat is strafbaar.
Na het stemmen: hoe verloopt het tellen?
Om 21.00 uur sluiten de stembussen. Vervolgens gaan de medewerkers van het stembureau de stemmen tellen. Die telling is openbaar, je mag daarbij aanwezig zijn. Je mag aantekeningen, foto’s en video’s maken voor eigen gebruik, maar foto’s met personen erop mag je zonder toestemming niet delen.
Ook mag het tellen niet worden gehinderd. Tevens mag je niet helpen, het stemmen moet worden gedaan door de medewerkers van het stembureau. Dat tellen kan makkelijk enkele uren duren. Denk je dat er fouten worden gemaakt? Dan mag je dat melden bij de voorzitter van het stembureau. Zijn alle stemmen in het stembureau geteld? Dan maakt het stembureau proces-verbaal op. Daarvan mag je, nadat deze is ingevuld en ondertekend, een foto maken.
Medewerkers van het stembureau tellen de stemmen.
De uitslag wordt per stembureau verzegeld. Ondanks dat sommige gemeenten controle-software inzetten bij het tellen, blijft de papieren uitslag de enige geldige uitslag. In de dagen erna komen alle stemmen samen per gemeente. Het gemeentelijk stembureau stelt de uitkomst van de verkiezingen binnen de gemeente vast.
Vervolgens komt er een uitslag per kieskring en uiteindelijk stelt op 30 november de Kiesraad de definitieve uitslag vast. Op 6 december komt de nieuwe Tweede Kamer voor het eerst bijeen en kan de formatie van een nieuwe regeringscoalitie beginnen.
