Boordevol antioxidanten die je lichaam beschermen: lang leve(n) het agv’tje!

Je ziet het steeds vaker voorbijkomen: voedingsmiddelen die aangeprijsd worden omdat ze rijk aan antioxidanten zijn. Bosbessen, pure chocola, boerenkool, noten… Maar wat zijn het eigenlijk, antioxidanten? ,,Het zijn stoffen in je lichaam die reageren op gevaarlijke stoffen, vrije radicalen, die een bedreiging zijn voor je gezondheid”, legt Eva Corpeleijn uit. Ze is als onderzoeker en voedingswetenschapper verbonden aan het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG).

,,Je staat er niet bij stil, maar er vinden voortdurend allerlei chemische processen in je lichaam plaats. En dit is er een van. Als je rookt, alcohol drinkt, veel in de zon zit of bloot staat aan luchtvervuiling dan komen er vrije radicalen vrij die sterk reageren op andere deeltjes in je lichaam. Je krijgt ook vrije radicalen bij het verbranden van energie, je eten verteren en bewegen. Dus eigenlijk ga je van leven zelf dood. Want die vrije radialen kunnen eiwitten stuk maken, DNA beschadigen of schade aanbrengen aan de vaatwand, waardoor je hart- en vaatziekten kunt krijgen. Ook kunnen ze op celniveau schade aanrichten waardoor de kans op kanker ontstaat.”

Die vrije radicalen zijn dus gevaarlijk voor je gezondheid. Gelukkig is er een beschermheer, de antioxidant: ,,Die kan die schadelijke radicalen neutraliseren en wegvangen. Antioxidanten zijn dus extreem belangrijk. Ze voorkomen schade aan je lichaam en je blijft langer gezond”, aldus Corpeleijn. We maken zelf antioxidanten aan, onder meer in de lever. ,,En die antioxidanten hebben vitamines nodig om de afweer te bouwen. Die moet je dus letterlijk voeden. Vervolgens ‘cruisen’ ze als het ware door je lichaam op zoek naar bedreigingen, naar die reactieve deeltjes om ze af te vangen.”

Er zijn dus voedingsmiddelen die antioxidanten in het lichaam helpen maar er zijn ook voedingstoffen die zelf antioxidanten bevatten. Corpeleijn somt op: ,,Vitamine C, vitamine E, selenium en polyfenolen bijvoorbeeld. Het zit in appels, rode wijn, spruitgroentes als taugé, tuinkers en alfalfa en andere plantaardige producten. Ook aardappelen zijn een bron van vitamine C en dus vol antioxidanten. Het klinkt misschien wat ouderwets maar als je ons Nederlandse agv’tje regelmatig eet, dus aardappelen, groente en vlees met regelmatig een appeltje en volkorenbrood, dan krijg je al veel van de basisstoffen en antioxidanten binnen. Niet zo hip, wel zo gezond.”

Allemaal positieve woorden dus over antioxidanten. ,,Maar er zit een addertje onder het gras”, waarschuwt Corpeleijn. ,,Als je te veel antioxidanten binnenkrijgt, gaan die op dezelfde manier reageren als de vrije radicalen. Ze worden dus zelf radicaal en kunnen dezelfde schade veroorzaken. Het is dus belangrijk dat je net zoveel oxidanten als antioxidanten hebt want die vangen elkaar weg en dan is het gevaar geneutraliseerd.’’

,,Ons lichaam weet wanneer er geen evenwicht is, dat zal reageren. Bijvoorbeeld veel plassen als je te veel vitamine C binnenkrijgt. Maar zo gemakkelijk gaat het niet bij alle overdoseringen. Krijg je bijvoorbeeld te veel vitamine A binnen, dan stapelt zich dat op in de lever en dat kan weer schade veroorzaken. Daar maken we ons best zorgen over. We zien het vaak bij jonge kinderen. Die vinden leverworst lekker en krijgen dat dan elke dag op brood. Maar daarmee krijgen ze ook veel vitamine A binnen. En dat is logisch, want vitamine A wordt nu eenmaal opgeslagen in de lever, ook van dieren. Een keer per week leverworst op brood is meer dan genoeg. Ook voor volwassenen.”

De Groningse voedingswetenschapper haalt een onderzoek aan waaruit het gevaar van overdosering van antioxidanten naar voren komt. Uit een langdurige studie onder rokende mannen is onderzocht of je minder kans hebt op (long)kanker als je de vrije radicalen – die vrijkomen door het roken – aanpakt met vitamine A en E.

Een groep mannen kreeg zeven jaar lang vitamine E in hoge dosering, het resultaat: het deed helemaal niks. Een andere groep kreeg bètacaroteen (vitamine A) in hoge dosering. Onverwacht resultaat daarvan was dat die mannen eerder longkanker kregen. Andere studies lieten min of meer hetzelfde resultaat zien.

,,Wat dit onderzoek dus zegt, en dat geldt voor iedereen, ook voor de niet-rokers: overdosering is schadelijk. Als je vitamines in hoge doseringen neemt, dan belast je je lichaam er alleen maar mee. Je lichaam moet harder werken om de stoffen die het niet nodig heeft, kwijt te raken. Je wordt er uiteindelijk slechter van. Dat overdosering gevaarlijk is, weten heel veel mensen niet, daarom benadruk ik dat hier”, aldus Corpeleijn.

,,Gelukkig is het zo dat je door voeding alleen niet te snel te veel binnenkrijgt, behalve als je heel veel lever eet. Let dus op als je bijvoorbeeld supplementen slikt. Kijk op het potje wat erin zit. Staat er bijvoorbeeld 100 procent ADH van een bepaalde vitamine op, dan krijg je al te veel binnen, want je krijgt het ook binnen met voeding. Pas het aan je situatie aan en neem alleen wat je extra nodig hebt in tijden van vermoeidheid, ziekte of stress. Zeker niet te veel en niet in hoge dosering want het is echt niet nodig en het kan schadelijk zijn.’’

,,Bovendien zie je ook weleens voedingsmiddelen waar vitamines en mineralen aan zijn toegevoegd. Daar zijn we in Nederland geen voorstander van, je krijgt met normale voeding in principe al voldoende binnen. En pas echt op met een nieuwe trend, het vitamine-infuus. Daarmee omzeil je de regulering van je eigen lijf en dat kan best gevaarlijk zijn. Want normaal zou je lichaam een teveel aan een bepaalde voedingsstof uitscheiden, of niet opnemen uit je voeding. Dit is ook een heel belangrijk mechanisme. Als je vitaminetekort hebt, neemt je lichaam veel meer op uit je voeding, dan wanneer je genoeg hebt. Maar omdat zo’n infuus rechtstreeks in je bloed gaat, kan dat dus niet meer, met alle negatieve gevolgen van dien.”

Antioxidanten zijn onmisbaar in het leven van mens, dier en plant, maar je dient er als mens wel met je gezonde verstand mee om te gaan, is de afrondende boodschap van Eva Corpeleijn. Bijzonder aspect in het antioxidanten-verhaal is de overeenkomst tussen mensen en planten.

Ze vertelt: „Broccoli bijvoorbeeld is een groente die rijk is aan antioxidanten, en dan met name in de ‘baby’-variant. Die broccolispruiten bevatten veel meer antioxidanten dan een volgroeide broccoli. Zo’n plant leeft ook en beschermt zichzelf tegen zonlicht dat chemische processen in de broccoli stimuleert waarbij schadelijke reactieve stoffen vrijkomen. En zet daarvoor dus antioxidanten in. Precies hetzelfde proces als bij ons dus. Eigenlijk lenen we het systeem van de plant. Heel handig dat die al een antioxidant-systeem in zich meedraagt waar wij van kunnen profiteren.”