Grote zorgen bij Van der Burg om hoge asielinstroom: 'Iets om je hart bij vast te houden'

Sinds begin dit jaar komen er wekelijks ongeveer 30 procent meer asielzoekers ons land binnen dan in dezelfde periode in 2023. „Buitengewoon hoog”, zegt de staatssecretaris donderdag in de Tweede Kamer. Meestal neemt de instroom in het voorjaar en de zomer verder toe. „Dit is iets om je hart bij vast te houden.”

Omdat vrijdag een grote opvanglocatie in Breda (500 mensen) sluit, en volgende week die in Biddinghuizen (1400), weet Van der Burg nog niet waar het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) volgende week met de mensen naartoe moet. „We hebben oproepen gedaan aan de provinciale regietafels. We vragen medewerking van gemeenten om statushouders en asielzoekers in hotels te kunnen plaatsen. Drie hebben er gereageerd. Daar redden we het niet mee.”

Tijdens het commissiedebat over asiel krijgt Van der Burg aanvankelijk nog complimenten dat het afgelopen week is gelukt om het aantal asielzoekers in Ter Apel onder de 2000 te krijgen. Maar de staatssecretaris maakt al snel duidelijk dat dat verre van een structurele oplossing is. „Dat is gelukt doordat we iets hebben gedaan wat niet had gemoeten: we hebben mensen toch weer naar Biddinghuizen gebracht terwijl we wisten dat die locatie op 14 maart leeg moet zijn.”

De spreidingswet is weliswaar aangenomen, maar provincies en gemeenten hebben nog tot het einde van het jaar om plannen te maken voor nieuwe structurele azc’s. Op dit moment biedt dat geen soelaas. De kans lijkt groot dat Ter Apel volgende week de nieuwe mensen die aankomen niet meer kan laten doorstromen waardoor het aantal van 2000 weer wordt overschreden.

Van der Burg had sowieso een slechte week. De rechter floot de overlastaanpak met de procesbeschikbaarheidslocatie (pbl) in Ter Apel terug. Er is geen wettelijke basis voor de mate waarin de vrijheid van asielzoekers op die locatie wordt beperkt, aldus de rechter. De pbl is tijdelijk dicht. „Het COA overweegt een hoger beroep. Ik ben ondertussen aan het kijken hoe we de pbl in enigerlei vorm weer open kunnen krijgen.” Mogelijk moet dan het programma van de pbl worden aangepast. „Kan het niet zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan.”

Hij komt maandag over een week naar Westerwolde om met plaatsvervangend burgemeester Leendert Klaassen te overleggen over andere maatregelen om overlast te bestrijden en Ter Apel te ondersteunen. De mogelijkheden zijn beperkt. De grote wens van Ter Apel om overlastgevers te spreiden over het land, is gezien het gebrek aan opvangplekken ‘buitengewoon moeilijk’, aldus de staatssecretaris.

Minstens zo chagrijnig is de staatssecretaris over de toekenning van schadevergoeding aan een ernstig overlastgevende Irakees die in de handhavings- en toezichtlocatie (htl) in Hoogeveen in isolatie werd geplaatst. „Het gaat om mensen die het bloed onder de nagels van de COA-medewerkers vandaan halen. Mensen zich in reguliere azc’s zo misdragen dat ze naar de htl worden gebracht en zich daar weer zodanig misdragen dat ze apart worden gezet. Uiteraard gaan we hier in hoger beroep.”

De staatssecretaris loopt tegen muren op. Het onrecht van mensen die misbruik maken van het systeem en COA-medewerkers, omwonenden en andere asielzoekers terroriseren maakt hem woest. Of zoals hij het zelf zegt: „Ik zit hier nogal gepassioneerd in.” Maar als hij het onrecht probeert te bestrijden, en daarbij de randen van de wet opzoekt, wordt hij teruggefloten door het rechtssysteem zelf.

De Kamer uit wel kritiek op zijn aanpak. Terwijl GroenLinks-PvdA hem verwijt dat hij er een rechtsstatelijk rommeltje van maakt en de inwoners van Ter Apel zo geen steek verder helpt, roept Forum voor Democratie hem op om al die internationale verdragen dan toch gewoon op te zeggen. Maar de passie waarmee Van der Burg zijn woede uit over rotte appels die het asielsysteem frustreren, roept van links tot rechts respect op.

„Ik heb genoten van de staatssecretaris”, zegt Mona Keijzer (BBB).