Medewerkers hekelen houding RUG in Gaza-discussie. ‘Zulke gigantische schendingen van mensenrechten’

Dat het College van Bestuur (CvB) van de RUG geen spijkers met koppen slaat als het gaat om de samenwerkingen met Israël, zorgt voor onvrede binnen een deel van de Groningse academische gemeenschap. „Niemand is tegen academische vrijheid”, zegt een hoogleraar die anoniem wil blijven. „Maar die staat niet op het spel.”

De RUG veroordeelt het geweld, maar verbreekt de banden met Israël niet. Wel heeft de universiteit een commissie opgezet die internationale samenwerkingen gaat toetsen, zoals die met Israël. Daarin zitten volgens een woordvoerder ‘wetenschappers met relevante expertise, een jurist en een beleidsmedewerker’. De resultaten worden na de zomer verwacht.

Véél te laat, vinden meerdere wetenschappers. Hoogleraar Pauline Westerman, gespecialiseerd in Rechtsfilosofie, heeft meermaals aan tafel gezeten met onder meer het CvB om de situatie in de Palestijnse gebieden te bespreken. „De universiteit heeft mensenrechtenbeleid nodig. Belgische universiteiten hebben dat allang, waardoor zij in deze situatie veel sneller kunnen acteren.”

Westerman ergert zich aan hoe langzaam en stroperig dit in Groningen gaat. „We pleiten sinds het voorjaar van 2024 voor een aparte mensenrechtencommissie die (aan de hand van het internationale recht) samenwerkingen onderzoekt. We zijn nu weer een jaar verder. In Gaza gebeuren zulke gigantische mensenrechtenschendingen. Vooruitlopend op wat zo’n onderzoekscommissie uitvindt, zou je nu alles moeten stopzetten.”

In juni ging een open brief naar het CvB. Die werd ondertekend door meer dan driehonderd medewerkers, onder wie ruim honderd hoogleraren. Westerman was daar één van. RUG-hoogleraar Alette Smeulers, deskundig op het gebied van Internationale Misdrijven, zette haar digitale krabbel ook.

„Wat op dit moment in Gaza gebeurt is verschrikkelijk. Mensenrechten worden daar op de meest extreme manier geschonden: de bevolking wordt uitgehongerd. Dat moet stoppen. Sancties en stappen hadden veel eerder genomen moeten worden”, zegt ze. „De discussie omtrent dit onderwerp is politiek gemaakt, terwijl dat het niet is. Het is niet links of rechts: mensenrechten worden geschonden en wij hebben de morele en juridische plicht om dat te stoppen.”

Dat zit zo. In 1951, na de Tweede Wereldoorlog, is in Nederland het Genocideverdrag in werking getreden. Dat ziet toe op het verbod op genocide. Daarin zit ook de verplichting dat de ondertekenaars, waaronder Nederland, alles moeten doen om genocide op andere plekken te voorkomen.

In de Palestijnse gebieden is volgens Smeulers, die zich baseert op haar eigen kennis en expertise, overduidelijk een genocide gaande. „Door dat Genocideverdrag spelen de Nederlandse staat, politici, organisaties, bedrijven én universiteiten een rol. Zij moeten stelling nemen”, zegt Smeulers. „Des te meer omdat Nederland een vriendenband heeft met Israël.”

Bij extreme mensenrechtenschendingen heb je daders, slachtoffers én omstanders, legt Smeulers uit. „Die omstanders hebben invloed. Voor slachtoffers is het verschrikkelijk als omstanders onverschillig wegdraaien. Daders krijgen daarmee het gevoel dat je het met ze eens bent.”

Dat haar eigen universiteit de banden niet verbreekt, vindt ze pijnlijk. „Academische vrijheid kun je alleen hebben als er algemene vrijheid is en mensenrechten niet worden geschonden. In de Palestijnse gebieden is géén onderwijs meer mogelijk, dus het CvB meet met twee maten. Daardoor ontstaat onrust binnen de universiteit. Ik vind het moeilijk om Palestijnse collega’s in de ogen te kijken terwijl we niets doen aan de genocide in Gaza onder het mom van academische vrijheid.”

Bovendien spreken ook mensen binnen universiteiten in Israël zich uit tegen het geweld tegen Palestijnen. „Door de banden te verbreken geef je steun aan de stemmen die binnen Israël een weerwoord hebben.”

Academische vrijheid is volgens Westerman een non-argument in deze discussie. „Wij hebben nooit gezegd dat individuele samenwerkingen met wetenschappers moeten worden verboden. Wel dat institutionele samenwerkingen moeten worden onderzocht. Daarmee beknot je de academische vrijheid helemaal niet.”

Natuurlijk is het niet zo dat als de RUG de banden verbreekt, de problemen in het Midden-Oosten als bij toverslag zijn opgelost. „Wat dat betreft vragen sommigen zich misschien af wat het doel is”, zegt Smeulers. „Maar stellingnemen is belangrijk voor de mensen binnen je eigen organisatie én al die kleine stellingnames maken gezamenlijk wél verschil.”