Asielzoekers in een zelfgemaakte slaapplaats van dranghekken en dekens buiten voor de poort bij het aanmeldcentrum in Ter Apel. Foto: ANP, Vincent Jannink
Waarom is het zo druk bij het AZC in Ter Apel? Zijn er plotseling meer asielzoekers, en waar komen ze eigenlijk vandaan?
In 2021 werden er meer asielaanvragen gedaan dan in 2020 – veel meer zelfs. In de grafiek toont zich dat als een piek, maar die plotselinge stijging heeft niet alleen maar te maken met toenemende onrust in de wereld om ons heen.
Om te begrijpen waarom er nu meer asielzoekers naar Nederland komen, moeten we terugkijken in de tijd. Vergeleken met 2018 en 2019 is de asielstroom namelijk veel minder extreem gestegen in 2021. Beter gezegd: 2020 was de uitzondering, omdat er toen juist relatief weinig asielzoekers naar Nederland kwamen. Hoe kwam dat eigenlijk?
Waardoor zien we nu een piek in het aantal asielzoekers?
Door het coronavirus was het in 2020 erg moeilijk om internationaal te reizen. Dat merkten niet alleen vakantiegangers, maar ook asielzoekers, die door de dichte grenzen maar moeizaam of zelfs helemaal niet konden reizen. Dat zien we terug in de cijfers. In 2019, dus vóór het coronavirus ons land bereikte, werden er nog 22.540 eerste asielverzoeken gedaan en meldden zich 4.180 nareizigers; in 2020 waren dat er nog “maar” 13.720 asielzoekers en 3.865 nareizigers. Nu de grenzen weer open zijn en het voor iedereen makkelijker wordt om te reizen, komt ook de asielzoekersstroom weer op gang. Daardoor zien we nu een piek in de grafiek, en loopt het storm in Ter Apel.
Asielzoekers, vluchtelingen, statushouders en nareizigers – wat is het verschil?
zijn personen die gedwongen zijn hun land te ontvluchten vanwege oorlog, geweld, of vervolging (bijvoorbeeld op grond van godsdienst, politieke overtuiging, seksuele voorkeur of het behoren tot een bepaalde etnische groep). Het is voor hen niet mogelijk om naar huis terug te keren totdat de omstandigheden in het land van herkomst veilig zijn.
zijn personen die een aanvraag indienen voor toelating als vluchteling en wiens beroep op vluchtelingenstatus nog niet bepaald is. In Nederland beslist de IND of een asielzoeker een vluchtelingenstatus krijgt. Vluchtelingen die als dusdanig worden erkend, worden ook wel of genoemd.
zijn gezinsleden van vergunninghouders aan wie onder speciale voorwaarden een machtiging voor voorlopig verblijf wordt verleend.
2015 was een groter ‘piekjaar’ dan 2021: in dat jaar werden er 43.095 eerste asielverzoeken gedaan en kwamen er 13.845 nareizigers naar Nederland. Iets minder dan de helft daarvan bestond toen uit Syrische asielzoekers. Door de slepende burgeroorlog in hun land ontvluchtten vele Syriërs in dat jaar hun thuisland.
Hoe komt het dat het in Ter Apel zo druk is? Er zijn toch overal in Nederland AZC’s.
Iedereen die in Nederland asiel aanvraagt, moet zich melden bij het aanmeldcentrum (AC) van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) in Ter Apel. Daar zit de Afdeling Vreemdelingenpolitie, Identificatie en Mensenhandel (AVIM), die de persoonlijke gegevens, zoals naam, geboortedatum en nationaliteit registreert.
Asielzoekers horen in principe een plek te krijgen in een AZC totdat hun dossier is behandeld. Wordt er gehoor gegeven aan hun verzoek, dan moeten ze op zoek naar een woning. Door een gebrek aan geschikte woonruimtes, echter, blijven vele statushouders – asielzoekers die een (tijdelijke) verblijfsvergunning hebben gekregen – achter in het AZC. Daardoor ontstaat er grote drukte in de AZC’s. De huidige situatie in Ter Apel is daarvan het schrijnende gevolg. Hoe het eraan toe gaat merk je hier: ‘Ik lijk wel groot, maar in mijn hart ben ik klein’
Waar komen al die asielzoekers eigenlijk vandaan, en waarom vluchten ze?
Van de 24740 eerste asielverzoeken die in 2021 werden ingediend, kwamen er 13845 van asielzoekers uit Syrië (8380), Afghanistan (3005), en Turkije (2460).
De meeste vluchtelingen uit Syrië zijn gevlucht voor het regime van president Bashar Hafiz al-Assad. Na een vreedzame burgeropstand tegen zijn regime in 2011 brak een burgeroorlog uit, die het land tot op de dag van vandaag in zijn greep houdt. Het regime van Assad heeft zich schuldig gemaakt aan een groot aantal mensenrechtenschendingen, variërend van het onderdrukken, folteren, en detineren van tegenstanders tot het gebruik van gifgas. Hoewel er minder gevochten wordt dan een tijd geleden, is er in een aantal provincies in Syrië nog steeds veel geweld, met name in het noorden van het land. Syrische mannen lopen het risico om in dienst te moeten en te worden ingezet aan het front, waar nog steeds wordt gebombardeerd.
De meeste Afghaanse asielzoekers in Nederland zijn gevlucht voor oorlog, en recentelijk voor de Taliban, een extreem conservatieve Islamitische beweging. Donald Trump sloot tijdens zijn presidentschap een overeenkomst met de Taliban waarin werd bepaald dat de Amerikaanse troepen zich zouden terugtrekken uit het land. Toen dat in 2021 daadwerkelijk gebeurde, volgde een razendsnelle opmars van de Taliban, maar ook vóórdat de beweging de macht greep, had de Taliban al veel delen van Afghanistan in handen.
De Taliban past een strikte interpretatie van de sharia (Islamitische wet) toe, met straffen van verminking en executie. Vrouwen mogen geen onderwijs volgen en hebben geen toegang tot de arbeidsmarkt. Daarnaast lopen tolken en andere Afghanen die hebben gewerkt voor buitenlandse troepen gevaar, en zijn onder andere etnische minderheidsgroepen, bekeerlingen, atheïsten en LHBT’ers doelwit van de Taliban.
In de laatste jaren is ook het aantal Turkse asielzoekers in Nederland toegenomen. Na een mislukte couppoging in 2016 waren het vooral aanhangers van de islamitische geestelijke Fethullah Gülen – die door de Turkse regering onder leiding van Recep Tayyip Erdoğan wordt gezien als het brein achter de couppoging – kans om vervolgd te worden. Inmiddels lopen alle politieke tegenstanders van de Turkse regering dat risico. Ook (pro-)Koerdische tegenstanders, sociale mediagebruikers, journalisten, vakbondsvertegenwoordigers en mensenrechtenverdedigers lopen risico om in Turkije vervolgd te worden door de autoriteiten.
