Volgeboekte overtochten, strubbelende oprichters en 'tientallen miljoenen' geld tekort. Zo raakte Groningen binnen één jaar de boot naar Noorwegen kwijt
Stelling: ‘Groningen’ had meer moeten doen om HNL te behouden voor de Eemshaven. Foto: Archief Corné Sparidaens
Onder luid gejuich ontvangt Groningen in 2021 Holland Norway Lines (HNL). De veerdienst met cruiseschip MS Romantika is een grote aanwinst voor het toerisme en de transportwereld. Vrijdag is het een jaar geleden dat de Romantika ging varen. Maar bijna net zo snel als-ie uit de grond werd gestampt, is Groningen de directe connectie met Noorwegen (voorlopig) kwijt. Wat is er fout gegaan?
2020: Geboorte van het idee
‘Founding fathers’ van Holland Norway Lines zijn de ondernemers Bart Cunnen uit Den Haag en de in het Zuid-Limburgse Klimmen opgegroeide Patrick America. Ze kennen elkaar uit hun studententijd in Sittard. Ze werkten samen bij het in Amsterdam gevestigde bedrijf Arkitech dat maritieme, technische oplossingen verzint. Hun idee ontstond tijdens de eerste coronalockdown.
Het duo vindt een groep investeerders/aandeelhouders: vijf actieve (onder wie beide ondernemers zelf) en zeven ‘stille’, vermogende aandeelhouders. Die laatsten zijn gek op de wereld van cruiseschepen, pompen geld (ze beginnen met een eigen vermogen van 6,5 miljoen in het eerste jaar) in het plan en hebben verder geen rol. Zij willen dan ook allemaal anoniem blijven.
Bart Cunnen van Holland Norway Lines. Foto: archief Anjo de Haan
Onder hen zijn een Taiwanese investeerder en geloofskennissen van America die zakelijke connecties in de transport- en bouwwereld hebben. America is een succesvol ondernemer die zich twintig jaar geleden tot het geloof bekeerde toen hij een duikongeluk overleefde na een beroep op God. Daar schreef hij een boek over. Sinds zijn ‘wonder’ hangt hij een evangelische stroming aan.
De initiatiefnemers laten hun oog vallen op de Eemshaven als ideale vertreklocatie. Al in de eerste gesprekken tussen HNL en Groningen Seaports (de beheerder van de Eemshaven) maakt Seaports duidelijk dat HNL een eigen kade moet bouwen, omdat de verwachting is dat het de komende jaren een drukte van belang is in de Eemshaven. Met name door de bedrijvigheid die de bouw van windmolens op zee met zich meebrengt.
November 2021: groot enthousiasme
HNL heeft een terrein in erfpacht van 2 hectare van Seaports in de Beatrixhaven in de Eemshaven. HNL kan de openbare zware ladingkade gebruiken tot 1 oktober 2022. Iedereen is enthousiast over de komst van de nieuwe veerdienst. De directe verbinding met Noorwegen is een enorme aanwinst voor het toerisme in Groningen, dat kan elke leek zien. Op de dag dat de tickets in de verkoop gaan, vliegt de website van HNL eruit.
Maar vanaf oktober 2022 kan Seaports niet garanderen dat er nog plek is voor de Romantika. Cunnen en America hebben een duidelijke opdracht: een eigen kade bouwen. Daar willen ze die zomer mee beginnen.
Eerst wordt in alle haast een tijdelijke terminal op het terrein geplaatst. Een van de investeerders, en medechristen en bekende van America, begint op 15 december 2021 met de bouw ervan. Ze werken vanuit niet veel meer dan een soort keet op een braakliggend terrein waar reizigers kunnen parkeren.
De Eemshaven. Foto: Corné Sparidaens
2021-2022: de wereld verandert
Cunnen en America willen de aan te leggen kade zelf financieren. Daarvoor gaan ze op zoek naar externe partijen die willen helpen – naast het geld van de groep rijke cruiseliefhebbers die zich al aan HNL heeft verbonden.Huidig financieel directeur Wilbert Boneschansker van HNL: „Ze gingen langs bij banken, scheepsfondsen, investeringsfondsen. Maar de wereld veranderde. De stijgende brandstofkosten en de oorlog in Oekraïne zorgden voor heel veel stress. Ondertussen werd het voor startups steeds moeilijker financiering te krijgen bij banken. Het businessplan was wat mij betreft sterk, maar ze konden niks laten zien. Geen jaarrekening, geen goede prestaties uit het verleden.”
Wie is Wilbert Boneschansker?
Veendammer Wilbert Boneschansker begint in november 2022 als financieel directeur van HNL, hij wordt vergezeld door de Noor Morten Aggvin. Hij is CEO. Boneschansker wordt aangenomen vanwege zijn ervaring met het begeleiden van start-ups en zijn verleden bij Seaports. Van 2000 tot 2016 is hij financieel directeur van Groningen Seaports. Onder zijn leiding werd de Beatrixhaven - het deel van de Eemshaven van waaruit de Romantika vertrekt - geopend.
In september werd Boneschansker gevraagd om bij financieel directeur bij HNL te worden. Hij zag de toekomst van de onderneming succesvol in en begon in november met zijn taak. „Ik ben opgegroeid in Veendam en vind het heel belangrijk om in Groningen te blijven wonen en werken.”
Begin 2022 klopt HNL ook aan bij de Noordelijke Ontwikkelings Maatschappij (NOM). Volgens woordvoerder Marco De Jong wil de NOM daar best naar kijken, maar de verlangde businesscase en achtergronden over de aandeelhouders leveren Cunnen en America uiteindelijk niet in.
7 april 2022: het gezicht van HNL
De Romantika vaart voor het eerst vanuit de Eemshaven naar Kristiansand. Doordat America met een burn-out kampt, is zijn rol vanaf dan beperkt. Cunnen is het gezicht van de meteen al populaire veerdienst.
De aftrap is zeer succesvol. In totaal stappen tussen april en december 190.000 passagiers aan boord van de Romantika.Boneschansker spreekt van een omzet van bijna 50 miljoen euro in het eerste jaar.
September 2022: hoe verder na de zomer?
Maar de geldstroom uit de ticketverkoopis niet genoeg om financiering te krijgen voor de bouw van een eigen kade. Ook is er geld nodig om het laagseizoen te overbruggen en ‘de organisatie van de start up fase in de professionele fase te krijgen’, zegt Boneschansker. Hij wordt gevraagd te helpen om HNL te professionaliseren en financieel gezond te maken. Vanaf het begin is hij positief over het ondernemingsplan en de toekomst van het bedrijf.
Hij treft een doodvermoeid team aan na de drukke zomerperiode. Op dat moment leeft bovenal de vraag: ‘hoe gaan we verder?’. Boneschansker: „De wetenschap dat er een kade gebouwd moest worden maar dat daar geen geld voor was, zorgde voor veel druk.” Bij HNL weten ze dat de kans groot is dat begin 2023 afvaarten geannuleerd moeten worden.
Hoeveel het kost om de kade te bouwen? Een aanmeerfaciliteit (eigenlijk een soort glooiing met wat palen om een schip aan vast te maken) kost tussen 12 en 15 miljoen. Een echte kade, zoals de zware ladingkade die er al is, kost 30 tot 50 miljoen euro.
November 2022: gedwongen vertrek
De onderneming heeft nog eens een investering nodig, van ‘tientallen miljoenen euro’s’. Boneschansker gaat hiervoor langs bij de aandeelhouders. Vijf van hen zeggen hem geld toe, de andere zeven niet. Cunnen en America hebben het geld niet en worden gedwongen een stap terug te doen. Boneschansker: „Het overhalen van de aandeelhouders kostte drie weken en ik heb toen 270 uur gewerkt. De gesprekken die het onderhandelingsteam voerde met Cunnen en America gingen niet in harmonie, dat kun je zelf ook wel invullen.”
Waar Cunnen eerst nog meermaals in de media verschijnt als uithangbord van HNL, weigert hij sindsdien steevast om te reageren op vragen.
Cunnen is nu interim commercieel directeur bij HNL, maar dat is niet een heel actieve rol. Volgens Boneschansker heeft hij aangegeven nog beperkte tijd beschikbaar te zijn. America werkt volgens zijn LinkedIn pagina alleen nog bij Arkitech als directeur, volgens de financieel directeur van dat bedrijf is dat niet het geval.
Op 11 november wordt de HNL Group BV opgericht met Ventos Capital Holding (het bedrijf van Boneschansker) en Aggvin als bestuurders. Deze nieuwe BV wordt de baas over Holland Norway Lines BV, het bedrijf van de eerste groep investeerders.
De Eemshaven. Foto: Corné Sparidaens
Boneschansker doet een aanvraag bij Seaports (voor de helft in handen van de provincie; voor de andere helft van de gemeentes Eemsdelta en Het Hogeland) om te helpen met de financiering van de kade. Seaports, de provincie Groningen en Investeringsmaatschappij NOM laten daarop een onafhankelijk bedrijf onderzoek doen naar de financiële situatie van HNL. Daaruit blijkt, volgens Boneschansker, dat het toekomstperspectief goed is. ,,Zelfs beter dan gedacht.’’
NOM, provincie en Seaportsblijken bereid te investeren, aldus Boneschansker, op voorwaarde dat HNL gaat bouwen. Maar omdat het volgens hem (deels) om ‘staatssteun’ gaat, moet de nieuwe kade een ‘openbaar karakter’ krijgen zodat ook andere bedrijven er gebruik van kunnen maken.
Gedeputeerde IJzebrand Rijzebol van de provincie Groningen heeft een andere lezing van de voorwaarden waarover de gesprekken nog gaande zijn: „Wij hebben gezegd dat we een lening kunnen verstrekken, maar alleen als we een afspraak maken voor de lange termijn. Als wij financiële steun geven, moeten zij in Groningen blijven. Die garantie hebben we tot nu toe niet gekregen. Als zij een kade willen maken waar andere bedrijven ook gebruik van maken, dan mag dat, maar dat is geen voorwaarde die wij hebben gesteld.”
Woordvoerder Tim Lambeck van Seaports geeft aan dat Seaports niet heeft toegezegd mee te financieren. „Wij investeren alleen in openbare kades of kades waarvan wij inschatten dat er altijd vraag naar is. Dat is niet het geval voor de kade die HNL nodig heeft. We hebben gesprekken met HNL over financiering, dus de optie is er, maar we hebben nooit iets toegezegd.”
,,Als NOM stellen we ons constructief op”, zegt woordvoerder Marco de Jong. Er liggen nog geen harde afspraken over steun van NOM, provincie en Seaports aan de veerdienst, laat De Jong weten. Het is nog niet duidelijk of gekoerst wordt op een ‘kade voor alleen deze club’ of een openbare multipurpose aanlegplek. Zeker is volgens De Jong wel dat het een mix wordt van het nieuwe geld van de HNL-aandeelhouders en overheidssteun in de vorm van een lening en mogelijk subsidies.
Januari – maart 2023: donkere wolken
De donkere wolken die zich samen pakken boven HNL blijven niet langer verborgen voor de buitenwereld. Half januari lopen reizigers urenlange vertraging op en eind januari annuleert de rederij voor het eerst een afvaart. Dit alles doordat andere schepen, die eerder in de haven zijn, voorrang hebben aan de openbare kade.
Niet alleen logistiek en financieel hapert het: de weersomstandigheden gooien ook roet in het eten. Een zware storm met windstoten van windkracht 12 (aldus havenmeester Pieter van der Wal) raast door de haven, de Romantika breekt los en ramt andere boten. De schade valt mee, maar de problemen nopen HNL tussen eind januari en eind maart de helft van haar afvaarten te annuleren. Boneschansker spreekt van ‘incidenteel’.
Voor de buitenwereld ontstaat het beeld dat het niet botert tussen Seaports en HNL.
Eigen foto Foto: Corné Sparidaens
Reiziger Suzanne Joenje strandt in Kristiansand wanneer de Romantika daar niet kan vertrekken. Ze spreekt kapitein Mark Rolie. „Het huilen stond hem nader dan het lachen. Hij stond te vloeken en tieren. Hij was vooral boos op de havenmeester, die de komst van de Romantika in de Eemshaven zou blokkeren.”
Volgens Tim Lambeck van Seaports heeft de havenmeester de komst van de Romantika die dag inderdaad geblokkeerd. ,,De enige reden om dat te doen is dat er al een ander schip aan de zware ladingkade lag, niet vanwege onmin tussen HNL en Seaports.”
Seaports wacht volgens directeur Cas König op een definitief plan voor de kade van HNL, maar dat laat op zich wachten. HNL focust op kortetermijnoplossingen en het afhandelen van klachten van gedupeerde reizigers. De eigen kade heeft op dat moment minder prioriteit. Op de vraag waarom het allemaal zo lang duurt, luidt het antwoord van alle betrokken partijen: goede vraag, geen idee.
Omdat de Romantika inmiddels vaker niet dan wel het ruime sop kiest en de bouw van een eigen kade of afmeerfaciliteit maanden kost, maakt HNL officieel bekend (onofficieel was dit al naar buiten gekomen) naar Duitsland te verhuizen. Tussen 17 april en 1 juni vaart HNL vanaf Cuxhaven en daarna vanaf Emden. De afspraak met AG Ems (de rederij die onder andere de veerdienst vanuit Emden naar Borkum onderhoudt) is dat HNL voor onbepaalde tijd gebruik kan maken van de kade in Emden.
Zo tracht de rederij haar reizigers meer zekerheid te geven en neemt ze zelf nóg meer tijd om verder te gaan met de ontwikkeling van de eigen kade.
HNL heeft nu twee huurcontracten: in Emden en in de Eemshaven. Wat dat kost, wil Boneschansker niet zeggen.
En hoe nu verder?
Boneschansker: „Terwijl wij vanuit Duitsland varen, gaan we onderzoeken hoe we de situatie in de Eemshaven oplossen. Wat we gaan doen met de 6 hectare die we daar in erfpacht hebben. Maar we kijken ook of we bijvoorbeeld de kade van de Borkumlijn kunnen aanpassen zodat de Romantika daar ook gebruik van kan maken. Daarover hebben we goede gesprekken met AG Ems.” Het toekomstperspectief van het bedrijf is nog steeds positief, zegt hij. De zomer is voor 60 procent volgeboekt.
In verschillende berichten leeft onduidelijkheid over de voorgenomen terugkeer van de Romantika naar de Eemshaven. Noorse media schrijven dat HNL in Emden blijft en in het Engelse persbericht wordt gerept over een ‘permanente’ nieuwe thuishaven.
Cas König van Seaports schat de kans dat HNL terugkeert fiftyfifty in.
Boneschansker is positiever: „De vraag is niet óf we teruggaan naar Eemshaven, maar hoe enwanneer.”
