Mark Rutte, Eric Wiebes, Ben van Beurden (Shell). Wordt het de week van de waarheid bij de parlementaire enquêtecommissie gaswinning Groningen?

In de laatste verhoorweek van de parlementaire enquete is het een waslijst van bekende en voorname namen die moeten komen opdagen bij de commissie. Die sluit af met een verhoor met kinderombudsvrouw Margrite Kalverboer, waarmee de enquêtecommissie nogmaals onderstreept hoeveel belang het hecht aan de gevolgen voor kinderen en de jeugd uit Groningen.

10:00 uur: Een van de grote hoofdrolspelers van de afgelopen jaren in het gaswinningsdossier Groningen is zonder enige twijfel VVD’er Eric Wiebes. Hij was van oktober 2017 tot en met februari 2021 minister van Economische Zaken en Klimaat (EZK). Wiebes besloot in maart 2018 om de gaswinning uit Groningen naar nul terug te schroeven. Tegelijkertijd zette hij een groot deel van de versterkingsoperatie stil om goed te kunnen onderzoeken wat het dichtdraaien van de gaskraan zou betekenen voor die operatie. Het zorgde voor veel ellende onder mensen in Groningen.

Om 15:00 uur staat het verhoor met de huidige minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra op de rol. De CDA-minister was van oktober 2017 tot en met 10 januari 2022 minister van Financiën. Hoekstra kan misschien uitleggen hoe de discussies tussen Financiën en toenmalig minister Wiebes verliepen over Wiebes’ wens om de gaskraan van Groningen volledig dicht te draaien. Ook zou hij licht kunnen schijnen op het subsidie-debacle van begin dit jaar toen honderden inwoners van Groningen in de kou stonden te wachten op de 10.000-euro-regeling voor het verbeteren/verduurzamen van hun huis. Er was aanvankelijk te weinig geld voor beschikbaar.

De parlementaire enquêtecommissie komt niet bijeen voor openbare verhoren

9:30 uur: Johan Atema is sinds 2018 directeur van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM). Vorig jaar mei gaf hij een interview aan NRC waarin hij zei dat er nog maar 50 huizen in Groningen in plaats van de gevreesde 26.000 versterkt hoeven te worden. Atema kwam niet terug op zijn woorden, maar zei slechts spijt te hebben van de onrust die zijn uitspraken hadden veroorzaakt.

13:30 uur: Minister van Economische Zaken en Klimaat (EZK) Stef Blok wordt geacht te verschijnen bij de commissie. Blok was relatief kort, na het vertrek van Wiebes en zijn opvolger Bas van ‘t Wout, EZK-minister. Onder Blok liep de invoering van de versterkingswet voor Groningen enorme vertraging op (de wet is er overigens nog steeds niet). Ook verhoogde hij, tegen alle afspraken in, enkele dagen voordat hij zou afzwaaien de gaswinning weer.

15:30 uur: De huidige staatssecretaris Hans Vijlbrief (Mijnbouw) zal ongetwijfeld gevraagd worden naar zijn eerste dag als bewindspersoon op het departement van Economische Zaken en Klimaat. Terwijl hij werd beëdigd door koning Willem-Alexander waren duizenden Groningers met elkaar beland in een race voor de 10.000-euro-subsidie. Een beschamende vertoning, vond ook Vijlbrief die toentertijd een kwart miljard euro extra beschikbaar stelde zodat niemand meer buiten de boot zou vallen. Maar de enquêtecommissie zal toch vooral aandacht hebben voor de periode dat Vijlbrief topambtenaar was op het ministerie van Economische Zaken (2010 tot en met 30 juni 2011) en het ministerie van Financiën (1 juli 2011 tot 1 februari 2018). Bij Financiën werkte hij als thesaurier-generaal en kan hij vertellen hoe belangrijk het Groninger gasveld eigenlijk was voor verzorgingsstaat Nederland. En of het voorzorgsprincipe (veiligheid belangrijker dan geld) in de jaren rond Huizinge wel opgeld deed. Uit een eerder verhoor met Maxime Verhagen kwam ook naar voren dat het Vijlbrief was die Verhagen assisteerde bij de gesprekken met de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) om een megaboete van honderden miljoenen euro’s voor GasUnie van tafel te krijgen.

9:30 uur: Op de dag dat premier Mark Rutte (VVD) moet verschijnen, komt eerst Ben van Beurden aan de beurt. Van Beurden is sinds 1 januari 2014 de CEO van Shell, het bedrijf waar hij al bijna 40 jaar werkt (sinds 1983). Van Beurden zal als de grote baas van het immens grote en invloedrijke Shell mogelijk worden bevraagd over zijn bezoekjes aan het Torentje van premier Rutte. En of hij überhaupt betrokkenheid en invloed had op het beleid rond het Groningendossier. Reuters meldde begin deze maand dat Van Beurden stopt als hoogste baas van Shell. Het bedrijf heeft dat inmiddels bevestigd. Ben van Beurden stopt op 31 december van dit jaar.

14:00 uur: Ministers kwamen en gingen, topambtenaren kregen andere banen, maar één iemand zit al tien jaar op dezelfde plek. In het gasdossier is minister-president Mark Rutte de politieke constante. In juni 2019 bood Rutte in een debat met de Tweede Kamer zijn excuses voor de gaswinningsproblematiek. ,,Ik bied daarvoor namens de regering mijn welgemeende excuses aan.’’ Hij noemde het een ,,crisis in slow-motion.’’

10:00 uur: Theodor Kockelkoren is sinds januari 2018 inspecteur-generaal van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM). De toezichthouder is al jaren kritisch over de trage versterkingsoperatie in Groningen. Het doel van het kabinet om de versterking in 2028 af te hebben, gaat op deze manier niet lukken, zei hij vorig jaar in een interview met Dagblad van het Noorden. In de discussie over het openen van het Groningengasveld, is de toezichthouder heel duidelijk: ,,het is niet veilig’’, zegt Kockelkoren keer op keer.

14:00 uur: Als laatste wordt Margrite Kalverboer verhoord. Kalverboer (geboren in Groningen) is sinds 2016 Kinderombudsman. De Kinderombudsman geeft gevraagd en ongevraagd advies aan de regering en de Tweede Kamer over de wet- en regelgeving over de rechten van kinderen. Kalverboer behandelt ook klachten van kinderen en onderzoekt mogelijke schendingen van kinderrechten in Nederland. Ze heeft zich al vaak uitgesproken over de kinderen die in het aardbevingsgebied wonen. ,,Te lang zijn kinderen in het aardbevingsgebied vergeten’’, zei Kalverboer in 2017. Met het verhoor van Kalverboer eindigt de commissie zoals ze begon: met de gevolgen van de gaswinning voor de inwoners van Groningen.