Minister-president Mark Rutte wordt donderdagmiddag verhoord door de parlementaire enquêtecommissie gaswinning Groningen. Dat is net bekendgemaakt door de commissie.
Rutte is uitgenodigd voor zijn verhoor onder ede om terug te blikken op de afgelopen twaalf jaar waarin hij de premier van het land is. De minister-president van VVD-huize is in 2010 begonnen. Tijdens zijn eerste kabinet vond op 16 augustus 2012 de aardbeving bij Huizinge plaats. De naam van Rutte viel tijdens de zes weken verhoor met regelmaat. Het verhoor staat gepland voor donderdagmiddag 14.00 uur.
‘Rutte pakte regie niet’
Op het ministerie van Algemene Zaken (AZ) werd het Groningendossier sinds die beving bij Huizinge als zeer belangrijk bestempeld, verklaarde Kajsa Ollongren al tegenover de commissie. Ollongren was onder premier Rutte in die tijd de hoogste ambtenaar van Algemene Zaken. Herman de Muinck uit Groningen zei dat hij brieven schreef aan Rutte en vakministers om zijn zorgen over de gaswinning en de gevolgen over te brengen. Hij hoorde nooit wat, zei hij teleurgesteld tijdens zijn verhoor.
Het daaropvolgende kabinet Rutte-II, dat enkele maanden na Huizinge aantrad, besloot in januari 2013 om de gaswinning nog niet te verlagen, hoewel verantwoordelijk minister Henk Kamp (Economische Zaken, VVD) dat advies wel had gekregen van toezichthouder Staatstoezicht op de Mijnen (SodM).
Max van den Berg zei dat Rutte de boot eigenlijk constant afhield. Hij legde de verantwoordelijkheid duidelijk bij vakminister en partijgenoot Kamp. Rutte luisterde wel goed, leefde mee en kwam met suggesties. ,,Om er vervolgens niks mee te doen”, zei de voormalig commissaris van de Koning(in) die vertelt dat hij meermaals tevergeefs heeft aangedrongen op meer regie van Rutte.. ,,De minister-president zei: dat moet Henk [Kamp] doen. Die is verantwoordelijk. Ik heb toen gezegd: Dat kan toch niet? De premier gaat over dit hele veld van ministeries.”
Dick Benschop vertelde dat het jaarlijkse Shell-diner met Rutte het punt van productieverlaging wel door oliebedrijf Shell is ingebracht. Maar hoe Rutte reageerde, weet Benschop niet meer. Zijn opvolger president-directeur Marjan van Loon van Shell Nederland weet dat nog wel. Hij zou begin 2016 tegen haar hebben gezegd dat de premier verwacht dat de verlaging naar 27 miljard kuub wel de laatste verlaging zal zijn.
Tijdens haar verhoor op donderdag 6 oktober gaf Shell-baas Marjan van Loon al aan dat er geregeld contact is tussen Shell en de minister-president. De hoogste baas van Shell wereldwijd Ben van Beurden heeft elk jaar een diner met de premier. Ook gaat Van Beurden samen met Darren Woods (ExxonMobil) langs bij Rutte om hem over te halen de afspraken tussen de Nederlandse staat en de oliebedrijven uit 1963 open te breken. De ‘olies’ vonden dat het kabinet-Rutte niet genoeg haast maakte.
Daarnaast waren de oliebedrijven en aandeelhouders van de NAM geschrokken van de aankondiging dat er een strafrechtelijk onderzoek naar de NAM en zijn leidinggevenden over de gaswinning in Groningen kwam. ExxonMobil wilde toen stoppen met de gaswinning in Groningen, tenzij Rutte en zijn kabinet de oliebedrijven een winningsplicht zouden opleggen, zodat de NAM niet vervolgd kan worden. De hoogste baas van Esso Nederland Rolf de Jong zei vrijdag dat Rutte begrip voor die opstelling had.
Van Loon spreekt de minister-president zelf ook met regelmaat. Ze bespreekt onder meer met Rutte de ophef die ontstaat als PvdA-Kamerlid Henk Nijboer er schande van spreekt dat uit een Shell-brief aan de PvdA blijkt dat minder gaswinning zou kunnen betekenen dat er minder geld beschikbaar is voor de versterking van huizen in Groningen. Van Loon vindt overigens dat Nijboer een verkeerde voorstelling van zaken heeft gegeven. Van Loon bezweert dat het individuele Kamerlid niet ter sprake is gekomen, maar alleen het onderwerp.
Begin 2018 zou premier Rutte hebben gezegd tegen zijn collega-ministers van Rutte-III, zo verklaarde topambtenaar Wouter Raab van Financiën, dat er een ,,grote muur staat tussen de veiligheid (van de Groningers) en de financiën”. Met andere woorden: geld speelt geen rol. Daar valt - na de tientallen verhoren die inmiddels zijn geweest - wel wat op af te dingen.
Kajsa Ollongren - twee keer minister in de kabinetten-Rutte en topambtenaar onder de premier - gaf aan dat de aardbeving bij Westerwijtwerd in mei 2019 het moment was dat Rutte in de ministerraad heeft gezegd dat ,,Groningen niet alleen een probleem van Wiebes is, maar van het hele kabinet”. De maand erop maakte de premier van Nederland dan ook een drievoudige knieval richting de Tweede Kamer. Hij bood zijn excuses aan: een keer voor het feit dat de veiligheid van de Groningers de afgelopen vijftig jaar niet leidend was geweest, een keer omdat het kabinet de ernst van de mijnbouwschade ernstig had onderschat en een derde ‘sorry’ voor het feit dat de rijksoverheid bij de schadeafhandeling een te juridische benadering heeft gehanteerd.
