Hoogste baas van Staatstoezicht op de Mijnen blijft maar herhalen: 'Kabinet, de situatie in Groningen is een crisis. Een slepende ramp. Behandel het ook zo'
Theodor Kockelkoren van Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) Foto: Anjo de Haan/Hollandse Hoogte
Over zeven jaar moeten alle huizen waarvan dat nodig is in Groningen versterkt zijn. Maar met dit tempo gaat dat bij lange na niet lukken, waarschuwt Theodor Kockelkoren, de hoogste baas van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) opnieuw.
U brengt vandaag voor het derde achtereenvolgende jaar een analyse uit over de stand van zaken rond de afbouw van de gaswinning en de versterkingsoperatie in Groningen. Hoe staat het ervoor?
,,De boodschap is hetzelfde als vorig jaar. De versterkingsoperatie verloopt traag en met dit huidige tempo zou het nog 20 jaar duren voordat alle huizen beoordeeld en waar nodig aangepakt zijn. De minister heeft de ambitie uitgesproken dat de hele operatie in 2028 klaar zou moeten zijn. Het is belangrijk en goed om deze ambitie te hebben, maar een uitvoeringsplan dat duidelijk maakt dat dit mogelijk is, heb ik nog niet gezien. Op deze manier gaat het niet lukken. Dat is echt een groot probleem.’’
Wat is er dan nodig volgens u?
,,Verantwoordelijkheden liggen heel verspreid. Partijen, zoals de Nationale Coördinator Groningen, de ministeries en de gemeenten, kijken naar elkaar. Er is niet een partij die eindverantwoordelijk is. Dat is superfrustrerend. In vorige analyses hebben we ook geadviseerd om de NCG eindverantwoordelijk te maken.”
In de nieuwste analyse roept u opnieuw op om Groningen als crisis te behandelen. Dat is ook al voor de derde keer. Waarom zou het kabinet nu wel luisteren?
,,Omdat de huidige aanpak niet tot de versnelling leidt die noodzakelijk is. Er kunnen allerlei redenen worden aangegeven waarom het afgelopen jaar niet gegaan is zoals men had verwacht. Maar 2019 zou het jaar van de uitvoering zijn. 2020 zou vervolgens het jaar van de uitvoering worden. Nu in 2021 zien we opnieuw dat het moeizaam gaat als je kijkt naar de aantallen die gerealiseerd worden. De planning was bijvoorbeeld dat tot en met mei 600 woningen versterkt zouden worden opgeleverd. Het zijn er maar zo’n 150 geworden. Het blijft een weerbarstig verhaal. Ik denk dat de houding nu is: we kunnen aanwijzen waarom het niet is gelukt, maar de houding moet zijn: wat is ervoor nodig om de klus te klaren? Dat je zorgt dat je tegenvallers kunt opvangen. Je moet het omdraaien.”
2019 zou juist het jaar worden van de uitvoering, beloofde minister Eric Wiebes aan de gedupeerden.
,,Dat is hem dus niet gelukt. De maatregelen die zijn bedacht, zijn verstandig en goed. Het probleem is dat de uitvoering stokt. Je ziet hier dat de eenduidige aansturing met de bevoegdheid om zaken voor elkaar te krijgen mist. De regering zei vorig jaar dat het met dit pakket aan maatregelen ging lukken. Ik had graag gezien dat het ze gelukt was en ik ongelijk had gekregen, maar dat is gewoon niet zo. De versterking in Groningen loopt enorm achter.’’
De landelijke overheid en de regionale bestuurders willen juist geen crisisaanpak, omdat ze in gesprek willen blijven met de inwoners van Groningen.
,,Maar bewoners geven juist aan dat over ze gesproken wordt, niet met ze. Ik constateer dat de overheid de doelstelling om in 2028 klaar te zijn, met de huidige aanpak, niet gaat realiseren. Ik denk dat komende zomer een goede periode is voor de bewindslieden om eens goed na te denken of het wijsheid is om door te gaan op de weg die ze nu volgen.”
In het rapport constateert u dat partijen door alle data en cijfers makkelijk uit het oog kunnen verliezen dat het gaat om al die inwoners die al jaren ongevraagd en onbetaald bezig zijn met de versterking van hun huis. Dat is toch verdrietig?
,,Het is heel verdrietig. Het is niet voor niets dat we dit als een crisis bestempelen. Het leidt tot een zekere ontwrichting in de Groninger samenleving. Dat zijn woorden die ik niet zo maar in de mond neem. Daar zit een verdrietige wereld achter.”
Met een gebrek aan perspectief, schrijft u in de analyse.
,,Daar zit een belangrijk scherp punt. Niemand verwacht dat er door de maatregelen geen aardbevingen meer zullen zijn. Wat we wel weten is dat het stopzetten van de gaswinning – en dat is echt een belangrijke maatregel die de overheid wel goed neemt – zorgt dat de dreiging naar beneden gaat. Maar iedere nieuwe aardbeving zorgt ervoor dat mensen die al twijfelen over de veiligheid van hun woning daarin bevestigd worden. Zij worden opnieuw herinnerd aan het feit dat hen drie jaar geleden is beloofd dat hun woning versterkt zou worden. De onzekerheid over aardbevingen, over de versterkingsoperatie en of beloftes na worden gekomen, dat is een heel vervelende cocktail.”
In hoeverre is 2028 een realistische doelstelling?
,,Dat is geen buitensporige doelstelling. Wel heel ambitieus, maar ook broodnodig. Het vereist wel een plan dat terugredeneert vanuit die doelstelling en er moet alles op alles worden gezet om dit te realiseren. Zo moet in ieder geval de bouwcapaciteit flink omhoog.”
Wat verbaast u het meest?
,,Het grote vertrouwen van de verschillende partijen dat het gaat lukken om in 2028 klaar te zijn met de versterking van Groningse huizen. Het kennelijke geloof dat het met de huidige aanpak gaat lukken, dat verbaast me. Ik zie niet het verhaal, ik zie niet het plan, dat mij het vertrouwen geeft dat dit geloof terecht is.”
Wat betekent dit voor al die mensen in Groningen die wachten?
,,Voor al die mensen is dat heel erg verdrietig. Het is meer dan dat. Het is een drama. We moeten niet vergeten dat dat wachten - dat laat het onderzoek van Gronings Perspectief ook goed en duidelijk zien - onzekerheid met zich meebrengt. Wachten op versterking, op schade-afhandeling, samen met de onzekerheid over de aardbevingen. Dat werkt door naar stress. En dat werkt door naar gezondheidsproblemen. Dat is niet wat we in Nederland zouden moeten willen.”
Zes jaar geleden werd toch ook al de afspraak gemaakt door bestuurders om de schouders te zetten onder de versterking. Binnen vijf jaar zou het geregeld moeten zijn.
,,We staan nog maar aan het begin. Van de ruim 26.000 huizen die geïnspecteerd en mogelijk versterkt moeten worden, zijn er daadwerkelijk zo’n 1800 huizen versterkt opgeleverd. Ik blijf het zeggen: met deze aanpak gaat 2028 niet gerealiseerd worden. Er zullen nog duizenden panden versterkt moeten worden. Het is een ongekende opgave in omvang.”
De rest van het land denkt, de gaskraan gaat toch dicht. Waar hebben jullie het over?
,,En dat beeld klopt niet. De dreiging is niet weg op het moment dat de gaswinning is gestopt. Aan de ene kant hebben mensen te maken met een heel kleine kans op een zware aardbeving. Maar er is ook een naastliggend probleem. De bevingen worden minder, maar gaan nog wel door. Dat zorgt voor onzekerheid die doorwerkt naar de gezondheid van mensen. Het is echt een slepende ramp. Die is al helemaal niet weg met het stopzetten van de gaswinning. Dan moet je als overheid in elk geval doen wat je hebt beloofd: die versterking tijdig realiseren.”
Er staat in de rapportage dat inwoners 4,1 jaar bezig zijn voordat de versterking van hun huis, vanaf de opname gerekend, klaar is. Dat zijn vier jaren in levens van mensen…
,,De feiten spreken voor zich. En de feiten schetsen een treurig beeld. Ik wil niet suggereren dat al die mensen er niet keihard voor werken en er worden ook echt wel resultaten geboekt. Er worden stappen gezet. Daar wil ik niet aan afdoen. Maar het is niet voldoende. We staan echt op een kruispunt…”
Het is vijf voor twaalf?
,,Vorig jaar was het ook al vijf voor twaalf. Als je met die versnellingsaanpak aan de gang gaat en het blijkt dan dat het niet goed lukt, maar je blijft als kabinet en NCG zeggen: ik heb wel een heleboel in gang gezet en ik geloof dat het met deze aanpak wel lukt… Nou ja, we zijn weer een jaar verder en het is nog steeds niet gelukt. We staan echt op dat kruispunt.”
Gaan we door op dezelfde manier of moet het echt anders?
