1800 inwoners van Groningen stonden maandag urenlang in de rij om subsidie voor het verbeteren van hun huis in het aardbevingsgebied aan te vragen. Jan Willem van Vliet
Terwijl de nieuwe bewindspersonen naast koning Willem-Alexander stonden voor de bordesscène, voltrok zich in Groningen een gênante loket-scène. Inwoners van de provincie werden door het rijk in een positie gebracht waarin ze elkaars concurrenten waren.
Schofterig. Gênant. Schaamteloos. Woorden die maandag dreunden door de provincie na de subsidie-stormloop bij het Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN). Tienduizenden probeerden tegelijkertijd subsidie voor de verbetering van hun huis in het aardbevingsgebied aan te vragen. Zo’n 53.000 huishoudens komen daarvoor in aanmerking. Voor de helft is geld beschikbaar.
En daarmee kwam datgene waar maanden geleden al voor werd gewaarschuwd, maar door ‘Den Haag’ werd weggewimpeld, uit. Totale chaos.
1800 mensen stonden buiten (voormalige) gemeentehuizen in Hoogezand, Scheemda en Winsum met hun aanvraagformulier in de rij. Veelal ouderen, soms slecht ter been. ,,Het is beschamend dat onze inwoners in de kou en op een gladde stoep moeten wachten”, zei burgemeester Adriaan Hoogendoorn van Midden-Groningen. Een 82-jarige Groninger, niet handig met de computer, voelde zich als een bedelaar, zei hij.
Commissaris van de Koning René Paas had er buikpijn van, gaf hij beschaamd toe. ,,Ik schaam mij ervoor dat de overheid, waar ik ook onderdeel van ben, dit onze mensen aandoet.”
Zo’n 250 kilometer verderop werden op dat moment 29 nieuwe bewindspersonen in Paleis Noordeinde beëdigd. De afstand tussen Den Haag en Groningen moet voor veel inwoners van Groningen deze maandag nog verder hebben gevoeld dan de feitelijke kilometers.
Urenlang wachten
Naast de mensen die buiten stonden te hopen dat zij in aanmerking zouden komen voor subsidie voor de verbetering van hun huis, probeerden tienduizenden andere inwoners, urenlang wachtend bij hun computer, maximaal 10.000 euro aan te vragen. Zonder zeker te weten of ze de subsidie krijgen. Dat horen ze over drie weken.
Geld om woningen in het aardbevingsgebied te verbeteren, door een nieuwe keuken of badkamer te laten zetten. Een schilder in te huren voor een grondige verfbeurt of om bijvoorbeeld extra isolerende maatregelen te treffen. Een compensatie van de problemen veroorzaakt door de gaswinning voor de inwoners van het aardbevingsgebied die niet in de versterkingsoperatie zitten.
Vorig jaar zomer was er ook al een subsidieronde. 75 miljoen euro was in vijf dagen op. Wie toen achter het net viste, moest meedoen met een loterij. Dat werd uiteindelijk teruggedraaid door het rijk.
Hoewel de rijkssubsidie goedbedoeld is, is het door de opzet en uitvoering opnieuw verworden tot een verkapte loterij die boos maakt in het aardbevingsgebied. Want woedend zijn de Groningers (en het handjevol) Drenten. De ultieme vernedering, klonk het. Anderen noemden de digitale en fysieke wachtrijen wanstaltig.
Het zijn ook weer - schrijnend genoeg - dezelfde mensen die buiten de boot vallen. De ouderen die moeite hebben met de digitale aanvraag en de sociaal zwakkeren die ook wel graag een compensatiebedrag zouden willen ontvangen, maar dat niet zo snel en goed kunnen regelen.
En wat te denken van Groningers met cruciale beroepen, zoals verpleegkundigen, leraren en verloskundigen? Die konden het, over rechtsongelijkheid gesproken, helemaal niet proberen. In buurt-groepsapps werd, juist vanwege deze oneerlijkheid, smalend gewezen op de onbetrouwbare overheid die inwoners van Groningen - onder het mom van verdeel en heers - tegen elkaar uitspeelt.
Het zijn gedachten die - amper vier dagen nadat het vorige demissionaire kabinet nog bekend maakte dat de gaswinning uit het Groningenveld ondanks beloftes toch wordt verdubbeld - vanuit het noordelijk perspectief goed zijn te volgen.
Nieuwe zwarte bladzijde
,,Een nieuwe zwarte bladzijde in deze hele geschiedenis”, brieste Jan Wigboldus van het Gasberaad. Hij is er zo boos van, dat hij geen overtreffende trap van woedend meer kan geven. ,,Mijn buurvrouw is al zeven uur bij de computer aan het wachten. Waar gaat dit over?”
Het was maandag dan ook totaal niet moeilijk om boze en verdrietige verhalen van inwoners uit Groningen (en deels Drenthe) te vinden. Er heerste grote onvrede over de manier waarop de tweede en tegelijk derde tranche van de subsidie ‘Verduurzaming en Verbetering Groningen’ was georkestreerd. De Groninger Bodem Beweging, belangenbehartiger van duizenden aardbevingsgedupeerden, vond de subsidie altijd al niks. Want waarom 300 miljoen euro verdelen als er nog zo veel mensen in huizen wonen met serieuze scheuren en problemen?
Maar het rijk heeft daar altijd anders over gedacht. Met teksten als: ‘Wij veronderstellen dat lang niet alle inwoners hier gebruik van maken’ en ‘er is genoeg geld’ werd het subsidieplafond verdedigd.
Het tegendeel werd maandag pijnlijk duidelijk.
Tweede Kamerleden Sandra Beckerman (SP) en Henk Nijboer (PvdA), beiden uit Groningen, reageerden woest op de gang van zaken. Hun partijen hebben de nieuwe staatssecretaris van Mijnbouw Hans Vijlbrief (D66) vijftien schriftelijke vragen gesteld en een debat aangevraagd. Beckerman was woest. En verdrietig. Moest huilen toen ze las dat een oudere man, wachtend in de rij in Winsum, was gevallen omdat hij hoopte op geld voor een traplift. ,,Het is de vernedering ten top. Wat een gaaf land zijn we toch hè”, zei Beckerman cynisch.
Nijboer zegt dat de inwoners van de provincie Groningen buiten staan te vernikkelen, terwijl iedereen dit al maanden zag aankomen. De PvdA vroeg om extra geld, maar coalitiepartijen VVD, D66, CDA en ChristenUnie blokkeerden dat, zegt Nijboer. ,,Te. Gênant. Voor. Woorden.”
Regiobestuurders
Commissaris van de Koning René Paas en burgemeester Adriaan Hoogendoorn zeggen dat ze de stormloop vreesden. Maar de pijlen richten zich in dezen ook op de regiobestuurders. Want zij waren het die eind 2020 hun handtekening plaatsten onder het bestuursakkoord waarin deze regeling wordt geregeld.
Een gevoel van ongemak maakte zich juist hierom dan ook meester van de burgemeester, erkent hij. Maar er is echt wel tegengesputterd. ,,De indruk dat wij het allemaal prima vinden, klopt niet. Ja, we zaten bij het bestuursakkoord aan tafel, maar wij hebben nadien signalen afgegeven bij het rijk dat dit problemen gaat opleveren.”
Dat zegt Paas ook. De regio staat voor het resultaat van het akkoord, zegt hij, maar het is wel de vrucht van een onderhandeling. ,,Wij zijn echt tot het uiterste gegaan.” Laat volgens Paas onverlet dat wat maandag gebeurde alleen als gênant kan worden omschreven.
Wat het nieuwe kabinet na maandag moet doen is duidelijk. Het budget verruimen en excuses aanbieden. Zodat iedereen die de subsidie heeft aangevraagd en daarvoor in aanmerking komt het geld krijgt, met bijpassende excuses voor de gang van zaken.
