Fel verzet in Groningen tegen bouw van eerste kerncentrale aan de Eemshaven: ’Dit is ongepast’

Groningen heeft kans op een kerncentrale. Het kabinet onderzoekt daartoe locaties aan de Eemshaven. Kerncentrales leveren levert schone stroom en restwarmte voor de industrie en woningen. Maar Groningers zijn faliekant vanwege het drama met de gaswinning vanaf de jaren 60. „Wij willen het niet, iedereen zegt het hier.”

Het vorige kabinet schrapte de Eemshaven nog als optie. Maar in een Kamerbrief van 22 november noemt de nieuwe minister Hermans (Klimaat en Groene Groei) de Eemshaven wederom expliciet. De brief gaat over de voorbereiding van de bouw van een derde en vierde uranium-kerncentrale van de derde generatie. Die moeten de stroom leveren als ook de zon- en windparken onvoldoende groene energie kunnen bieden.

Drie consortia hebben zich al gemeld voor de bouw: het Amerikaanse Westinghouse, het Franse EDF en het Zuid-Koreaanse KHNP. Dat laatste bedrijf is in Tsjechië geselecteerd voor ontwerp en bouw van twee installaties, ieder €8 miljard groot. Nederland reserveerde €14 miljard voor de eerste fase, hopend op toetreding van particuliere investeerders voor het restant.

Al enige tijd stond Borssele op de lijst voor een tweede kerncentrale, naaste de eerste die in het Sloegebied sinds 1973 actief is. Terneuzen wordt onderzocht. De Maasvlakte is op twee plaatsen ook zoeklocatie voor een kerncentrale geworden. Havenbedrijf Rotterdam heeft de schaarse kaderuimte op de de Maasvlakte echter nodig voor grote schepen.

Een kerncentrale aan de waterkant ligt dan niet voor de hand. De Eemshaven is aantrekkelijk vanwege de beschikbare ruimte, er wonen weinig mensen, er is veel stromend water voor koeling en het heeft al een aansluiting op het zware 380 kV hoogspanningsnet. Nooddiensten kunnen er bij rampen makkelijk komen.

De hogere kansen op aardbevingen in Groningen ’lijken niet van dien aard dat dit een veilige bedrijfsvoering van een eventuele kerncentrale belemmert’, aldus de minister. Wel ligt het terrein dicht tegen beschermd Natura 2000-gebied in de Waddenzee.

Omdat de Eemshaven voldoet aan alle criteria voor een centrale, wordt zij nader onderzocht. Al kent de minister ’de gevoeligeden’. Hermans laat juridisch onderzoeken ’of en zo ja op welke gronden’ de Eemshaven buiten de volgende plannen kan blijven, schrijft zij. Geen zoektocht doen, zou bij rechtsprocedures verzet en uitstel van kernenergie kunnen betekenen.

Bewoners willen klare taal. Bestuurlijk Groningen ziet vooralsnog niks in het onderzoek, hoe formeel en plichtmatig het geopperde plan uit de Kamerbrief nog is. „Dit is ongepast”, klinkt het uit het provincie- en gemeentehuis.

De provincie Groningen heeft in de loop der tientallen jaren evenzo regelmatig aangegeven dat het de komst van een kerncentrale, laat staan twee van de vier in het land, in de voormalige gasprovincie niet ziet zitten. Afgelopen juni werd nog een motie tegen kerncentrales in de provincie aangenomen in de Staten.

„Het lijkt wel alsof het belang van deze procedure belangrijker is dan maatschappelijke realiteit”, verzucht gedeputeerde Johan Hamster (Energie/CU).

Hij wijst op de gevoeligheden die in Groningen leven. „De minister heeft ons gezegd dat ze de opdracht heeft de diverse locaties te onderzoeken, dat het een dilemma is dat afgewogen moet worden. We zeggen echter wederom: dit is geen locatie. Wij willen het niet. Iedereen zegt het hier, dat blijft het standpunt. Het levert toch weer spanning op voor de bewoners, juist in de provincie waar decennia lang gas is gewonnen.”

Groningen wil dus Eemshaven op voorhand expliciet uitsluiten. Al even stellig is gemeente Het Hogeland, waartoe Eemshaven behoort. Ook daar hebben gemeenteraad en het college zich nadrukkelijk uitgesproken tegen de komst van kerncentrales en het meewerken aan de ingrijpende bouw ervan: „Daar zijn we helder over.” Hoewel er grote ambities zijn voor het opwekken van energie, valt juist kernenergie daar niet onder.

„Niet doen. Laten we vasthouden aan wat al afgesproken is in al die jaren. Geen kerncentrales dus”, zegt voorzitter Jan Wigboldus van belangenvereniging het Groninger Gasberaad. Wigboldus zegt te hopen dat er niet weer een lange procedure komt. Groningen werd rondom de gaswinning overstelpt met stapels onderzoeken. „De burgers in Groningen hebben evengoed al zoveel aan het hoofd.”

Bewoners staan vaak al in eigen huis onder druk door de afwikkeling van de schade van de gaswinning, is de teneur op het Groningse land. Wigboldus: „Doe het dan zoals Defensie, dat nu na onderzoek heeft aangekondigd dat eventuele nieuwe munitieopslag niet in Groningen komt. Dat besluit geeft rust.”

In de omgeving van de Eemshaven rukt de industrie namelijk de komende tientallen jaren ook al flink op. Er liggen hier bovendien ambitieuze plannen voor met name groene industrie en energie. Evenals in Delfzijl waar ook al veel gerealiseerd is. Wigboldus redeneert: „Dus in de nabije dorpen hebben de mensen het hoofd echt al vol genoeg.”

Het college en de gemeenteraad willen geen kernenergie voor hun burgers. „Doe ze dit niet aan”, aldus de woordvoerder.

Omwonenden zijn wel voorstander van vernieuwing. Vlakbij de Eemshaven ligt het bekende dorpje Oudeschip (Het Hogeland). De bijna driehonderd inwoners van dit dorp zagen in laatste tientallen jaren al forse groei van flink wat industrie, energie en datacenterreus Google. Bewoner Jaap Kap: „Die dynamiek is goed en vind ik ook wel mooi. Het moet groeien. En we willen wel eens positief in het nieuws komen, in plaats van negatief.”

Wat vindt hij van de zoekactie naar ruimte voor een kerncentrale? Kap, geboren in Oudeschip en technicus in de chemische industrie: „Dat het een ’onderzoek’ is lijkt me wel een smoes. Het is weer een poging Groningers aan de kant te schuiven en er is altijd al veel beloofd. Ik ben stralingsdeskundige. Kerncentrales, daar moet altijd miljarden aan belastinggeld bij en het duurt ook nog eens jarenlang voordat ze er zouden staan. Bij de bouw komt ook veel CO2 vrij. Dat lijkt me onzin in de Eemshaven. En dan nog later weer eens duurder, door telkens maar strenger wordende bouweisen.”

Met een groep actieve mede-Groningers zit Kap in de organisatie voor omwonenden Belangen Bewoners Eerst (BBE) Oostpolder, een samenwerking van Dorpsbelangen van dorpen Oudeschip en nabij Spijk (Eemsdelta, rond 1700 inwoners). Kap: „Het lijkt me geen oplossing voor de energiecapaciteitsproblemen die we nu al moeten aanpakken. Het is eigenlijk ook zonde van de uitstekende landbouwgrond hier, zoals voor de aardappelteelt.”