Rolf de Jong (met blauw mapje) bij de parlementaire enquêtecommissie gaswinning Groningen Foto: ANP
De ,,shockerende mededeling” van het Gerechtshof dat het Openbaar Ministerie (OM) een strafrechtelijk onderzoek moest doen naar de NAM en zijn leidinggevenden, zette de gaswinning in Groningen onder hoge druk.
Oliebedrijven ExxonMobil en Shell, aandeelhouders van de NAM, dreigden vanwege het risico op vervolging van hun dochteronderneming met het stoppen met de gaswinning. Dat benadrukte leidinggevende Rolf de Jong van Esso Nederland vrijdag tijdens zijn verhoor met de parlementaire enquêtecommissie gaswinning Groningen.
15 jaar celstraf
Zeven jaar geleden deden de Groninger Bodem Beweging (GBB) en dertien inwoners uit het Groninger aardbevingsgebied aangifte tegen de NAM. Dit leidde in april 2017 tot de opdracht van het Gerechtshof aan het OM om een strafrechtelijk onderzoek te starten naar de NAM en de leidinggevenden. Het gaswinningsbedrijf zou zich mogelijk schuldig hebben gemaakt aan het ,,willens en wetens beschadigen van woningen, waardoor levensgevaar te duchten is”. Daar staat een gevangenisstraf van maximaal vijftien jaar op.
De ‘olies’ namen de mogelijke strafvervolging zo serieus dat de allerhoogste bazen van de twee oliegiganten halverwege 2017 op bezoek gingen bij minister-president Mark Rutte. Zij wilden onder meer dat er een winningsplicht komt, zodat de verantwoordelijkheid bij de Nederlandse staat komt te liggen. Rutte er had volgens De Jong begrip voor en die plicht is er uiteindelijk ook gekomen. Was dat niet gebeurd, zei De Jong dreigend, dan was er wat ExxonMobil betrof sprake geweest van een ‘deal-breaker’. Met andere woorden: dan was het Amerikaanse bedrijf per direct gestopt met de gaswinning in Groningen met ,,alle dramatische gevolgen van dien” voor de huishoudens in Nederland.
Exxon wilde niet betalen voor versterking
Uit het verhoor met de Esso-directeur kwam goed naar voren hoezeer het bedrijf geld verdienen aan Groningen - en zo min mogelijk uitgeven - in het vaandel had staan. Typisch voorbeeld was een interne mail van Rolf de Jong van eind oktober 2019 over het versterken van huizen uit Batch 1581. Uit een steekproef blijkt dat deze huizen toch moeten worden versterkt, maar De Jong schrijft dat er ,,een uitleg moet klaarliggen om niet mee te hoeven betalen”.
Ook commissaris van de Koning René Paas van de provincie Groningen werd onder ede verhoord. Paas vindt dat de provincie door de Nederlandse staat ,,is mishandeld”. Hij vindt dat ‘Den Haag’ royaler moet zijn en dat het land ,,iets recht heeft te zetten richting Groningen en de Groningers” omdat er honderden miljarden euro’s zijn verdiend aan het Groninger gasveld. ,,Onze inwoners hebben bijna niks gezien van het goud dat onder hun grond ligt, terwijl wij de provincie zijn die Nederland rijk heeft gemaakt. Nederland is België, maar dan met aardgas.”
Paas bood nogmaals zijn excuses aan voor zijn rol in het subsidie-debacle van afgelopen januari. Tijdens de ,,keiharde onderhandelingen” met het Nederlandse rijk voor een nieuw bestuursakkoord sleepte de regio er een pakket uit van 1,15 miljard euro. Onderdeel was 300 miljoen euro voor Groningers om voor 10.000 euro het huis te verduurzamen. Vooraf wist iedereen dat het te weinig zou zijn als alle inwoners van Groningen zouden inschrijven, maar ook Paas dacht dat het zo’n vaart niet zou lopen en daarom ,,passen excuses” voor de ,,beschamende vertoning die niet alleen de mensen in de kou op straat raakten, maar ook mij persoonlijk”.
