Shell wil weer om tafel met overheid over afspraken Groningenveld. Deal uit 2018 is door actualiteit 'niet meer passend'

Dat zei president-directeur van Shell Nederland Marjan van Loon donderdag in haar verhoor door de parlementaire enquêtecommissie gaswinning. Het was volgens haar Shell dat het plan om de gaswinning naar nul te krijgen ,,actief op tafel heeft gelegd’’. Het staat haaks op wat topambtenaar Sandor Gaastra (Economische Zaken en Klimaat) een dag eerder verklaarde.

Volgens Gaastra was het juist minister Wiebes die in januari 2018, na de zware aardbeving bij Zeerijp, met zijn ambtenaren had bedacht hoe de gaswinning naar nul moest en dat de oliemaatschappijen daar akkoord mee moesten gaan. Van Loon zegt daar al voor het aantreden van Wiebes met het over ministerie te hebben gesproken. Dit onder meer vanwege het strafrechtelijk onderzoek naar de gaswinning in Groningen door de NAM en de aandeelhouders Shell en ExxonMobil.

Maar de gaswinning stoppen, was in 2016 nog geen optie. De president-directeur van Shell Nederland vertelt dat zij spijt heeft van het sturen van een brief in januari van dat jaar aan toenmalig minister Henk Kamp (Economische Zaken). In die brief schrijft Van Loon samen met CEO Joost van Roost van Esso Nederland dat de overheid met het verlagen van de gaswinning uit Groningen, zonder dat volgens de ‘olies’ vaststaat dat de veiligheid in het geding is, de samenwerking met de oliebedrijven op het spel zet.

Dat verlangen om door te blijven winnen, blijkt ook uit het relaas van Van Loon over het jaarlijkse diner met CEO Ben van Beurden van Shell en minister-president Mark Rutte, begin 2016. Rutte sprak toen volgens Van Loon de verwachting uit dat verlaging van de gaswinning naar 27 miljard kuub ‘de laatste is’. ,,Hij had gevoel dat we er wel uit waren.’’

Na veel gesprekken met de overheid en in Groningen, wil Van Loon uitzoeken hoe de lusten en lasten van de gaswinning aangepakt kunnen worden. In juli 2017 vraagt Shell het ministerie daarom in september een plan klaar te hebben waarin de gaswinningsvolumes worden losgelaten, de NAM volledig op afstand staat en er een publiek fonds komt. ,,Dat hebben we neergelegd bij de minister-president en de minister van Economische Zaken. De minister-president zei toen al: we moeten wachten op een nieuw kabinet.’’

Uiteindelijk komt het Akkoord op Hoofdlijnen tussen de overheid en de oliemaatschappijen er in 2018. Maar die afspraken zijn volgens Van Loon in deze tijden niet meer passend en duidelijk. Daarom wil oliebedrijf Shell opnieuw met de overheid om tafel. ,,Ik denk dat duidelijke afspraken voor iedereen heel hard nodig zijn.’’

Tijdens haar verhoor zegt Van Loon vaker dat het Shell ,,niet om de centen gaat”. Tegelijkertijd benadrukt ze ook meerdere keren dat de NAM alleen aansprakelijk is voor de veiligheid en daarom enkel voor de kosten van aardbevingsschade betaalt.

In juni 2017 trekt Shell de 403-aansprakelijkheidsverklaring in, die regelt dat Shell garant staat voor de NAM. Het leidt tot onrust en commotie. Daarom geeft Shell uiteindelijk toch garanties dat het de NAM blijft steunen. Van Loon verklaart publiekelijk dat Shell niet wegloopt voor de verantwoordelijkheid.

Jan Willem van Hoogstraten van staatsdeelneming Energiebeheer Nederland (EBN), die na Van Loon verhoord wordt, ontdekte per toeval dat Shell de 403-verklaring wilde intrekken. Dat zou mogelijk nogal wat gevolgen hebben, schetst Van Hoogstraten. Uit extern juridisch advies leert EBN dat Shell op die manier in de toekomst niet volledig aansprakelijk meer zou zijn. De EBN-directeur agendeert dit punt in de Maatschap Groningen, waar de ‘olies’ en de Nederlandse staat de gaswinning van Groningen plannen en bespreken. Als hem gevraagd wordt of dit ook in de Maatschap zou zijn ingebracht door Shell als EBN dat niet had gedaan is hij duidelijk: ,,Dat denk ik niet”.

Hij wil geen oordeel geven over de uitspraak van de Hoge Raad dat EBN net als de NAM exploitant is van het gasveld van Groningen en dus ook verantwoordelijk voor de afhandeling van schade. Hij respecteert de uitspraak, zegt hij herhaaldelijk.

NAM en EBN zitten samen in de Maatschap Groningen, maar trekken volgens Van Hoogstraten niet per se gezamenlijk op. Hij vertelt over een conflict waarin de NAM de reorganisatiekosten wilde doorberekenen aan EBN, en daarmee dus ook aan de Nederlandse staat. Toen Van Hoogstraten in een gesprek met de toenmalige NAM-directeur aangaf dat hij niet van plan was dat te doen, dreigde de NAM de ,,gaskraan dan maar dicht te draaien”, vertelt Van Hoogstraten die aangeeft daar amper van onder de indruk te zijn geweest. Maar hij erkent dat het wel voor spanning zorgde tussen het gaswinningsbedrijf en de staatsdeelneming.