Premier Mark Rutte belooft op VVD-congres asielinstroom te verminderen. Kan dat wel? 'Het is wensdenken'

Met een ruime meerderheid van 77 procent schaarden de VVD-leden zich zaterdag achter de motie van de Stad-Groninger VVD-fractievoorzitter Ietje Jacobs-Setz. Ze riep haar partijgenoten op de dwangwet van staatssecretaris Eric van der Burg niet te torpederen. Die wet verplicht gemeenten mee te werken aan opvang.

Jacobs is ‘supertrots’ dat haar motie zo veel steun kreeg. ,,We pakken nu schouder aan schouder de problemen rond de opvang aan en gaan aan het werk om de instroom van asielzoekers beheersbaar te maken’’, aldus het VVD-raadslid.

Klaas Buigel, VVD-fractievoorzitter in de gemeente Westerwolde, waarin het aanmeldcentrum in Ter Apel ligt, is ook blij met de instemming voor de dwangwet. ,,Er komt nu ook meer zicht op permanente locaties, het is nu allemaal knip- en plakwerk. Al die sporthallen en kerkgebouwen zijn geen duurzame oplossing. Zo wil je mensen niet opvangen.’’

Minder optimistisch is hij over de belofte van Rutte over beperking van de instroom. ,,Ik ben bang dat het wensdenken is. We zitten vast aan allerlei verdragen. Mensen hebben de vrijheid om zich te melden in Nederland. En de VVD heeft het niet alleen voor het zeggen over de asielopvang.’’

Ook de Groninger burgemeester Koen Schuiling, die als VVD-lid het congres bijwoonde en zich in een korte toespraak uitsprak voor de dwangwet, is blij dat de motie massaal is omarmd. ,,Niemand had gedacht dat driekwart voor de motie zou stemmen. Het was best spannend hier in Rotterdam. Dit was heel cruciaal, ik had anders niet goed geweten hoe we de boel nog recht hadden kunnen trekken’’, aldus een opgeluchte Schuiling. Als voorzitter van de Veiligheidsregio Groningen bekritiseerde hij eerder de VVD-fractie in de Kamer, die zich verzette tegen de dwangwet van de eigen staatssecretaris.

Schuiling zegt de vraag van de VVD-leden om de asielketen eens grondig te bekijken goed te begrijpen. Daarbij moet wat hem betreft wel breder worden gekeken. ,,Dat moet je in Europees verband doen. Dat kun je niet als Nederland in je uppie. Er zitten ook verschillen in de opvang in Europa, het ene land doet het zus en het andere zo. Ik vind het heel terecht dat, welke keus je verder ook maakt, je begrijpt waarom je een andere afslag neemt dan bijvoorbeeld Zweden of Denemarken.’’

De huisvesting van asielzoekers blijft voorlopig een probleem, denkt hij. ,,Daar zullen we nog een behoorlijke tijd mee bezig zijn. En ook de capaciteit van de partijen die hierbij zijn betrokken vraagt aandacht. Dat is niet alleen het COA en de IND, maar ook politie, GGD, GGZ en het onderwijs.’’

De Groninger burgemeester verwacht meer draagvlak voor de opvang van asielzoekers als ze beter worden verspreid over de Nederlandse gemeenten. Hij pleit wel voor kleinschaliger opvang. ,,Als je de opvang afstemt op een dorp, gaan de mensen er omheen staan, is mijn ervaring. Als je van die enorme, grote opvangcentra maakt, creëer je je eigen weerstand.’’

Experts kijken sceptisch naar de uitspraken van Rutte dat de instroom substantieel teruggedrongen moet worden. Carolus Grütters, onderzoeker bij het Centrum voor Migratierecht van de Radboud Universiteit in Nijmegen, heeft geen goed woord over voor de uitlatingen van de VVD-leider. Volgens hem is Nederland door verdragen verplicht tot de opvang van mensen die hier bescherming zoeken voor oorlog en geweld.

,,Als Rutte echt iets wil doen aan de instroom, dan moet hij zich inspannen om die oorlogen te beëindigen. Want die veroorzaken de komst van vluchtelingen. Als hij zich daar op richt, heeft hij eenieders steun. Ik ben alleen bang dat het hem daar niet om gaat. Het gaat hem om de beeldvorming van het kiezerspubliek.’’

,,Alleen al het overwegen van zo’n maatregel betekent dat je zegt: we weten wel dat die regels gelden, maar we gaan kijken of we daarvan af kunnen wijken. Dat is een heel kwalijke zaak. Dat het een keer aan de borreltafel wordt geopperd, is tot daar aan toe. Maar dat de premier overweegt: we hebben wel afspraken, maar ik zal kijken of ik me er via een geitenpaadje niet aan hoef te houden, is de bijl aan de wortel van onze democratie. Kijk naar het gedrag van sommige EU-lidstaten die zich evenmin aan de regels houden. Die zeggen ook: de regels gelden niet voor mij omdat het mij niet uitkomt’’, aldus Grütter.

Dat Denemarken strenger kan optreden bij toelating van asielzoekers komt volgens hem omdat het land bij toetreding tot de EU gebruik maakte van een mogelijkheid om niet alle regels over te nemen. ,,Maar die mogelijkheid is er nu niet meer. Bij het VVD-congres zijn er ook leden die blijven hameren op dit soort onmogelijkheden. En als je zegt: ik heb er geen trek in, dan stap je uit de club. Je kunt natuurlijk het lidmaatschap van de EU opzeggen.’’