Bromtonenorakel Jan van Muijlwijk zette probleem met windmolens landelijk op de kaart. Hij zwaait af, dus mensen moeten het vanaf nu zelf doen

,,Mensen zeggen dat ik een laagfrequent geluid goeroe ben, een soort bromtonenorakel. Het is me overkomen. Ik ben er toevallig ingerold doordat ik twaalf jaar geleden een mevrouw hielp die stapelgek werd van een geluid dat anderen niet hoorden maar zij wel.’’

Jan van Muijlwijk (64) werkte jaren voor de gemeente Veendam als geluidsexpert. Tot aan zijn pensionering vorig jaar deed hij vooral metingen op het gebied van laagfrequent geluid, ook wel bromtonen genoemd. Hij werd bekend vanwege zijn werkzaamheden op Windpark N33 bij Meeden, waar veel mensen klagen over bromtonen. Uit de omgeving van het windpark kwamen al zeker 600 klachten.

De Veendammer werd een autoriteit op dit gebied van laagfrequent geluid. Hij bracht het probleem van bromtonen landelijk onder de aandacht. ,,Een bromtoon die je constant verneemt, is verschrikkelijk. Bromtonen appelleren aan een oergevoel. Lage tonen geven aan: hier kan gevaar zijn’’, zegt Van Muijlwijk.

Mede dankzij zijn werk wordt er gewerkt aan regelgeving om wettelijke normen voor bromtonen op te stellen.

Zijn er problemen met geluid: De Veendammer gaat aan de slag. ,,Ik werk probleemoplossend. Er is hinder. Wat kunnen we doen?’’ Of hinderlijke geluiden worden veroorzaakt door apparatuur in de keuken of woonkamer, een transformator in het veld of een mega windmolen van bijna 200 meter groot, Van Muijlwijk trekt er met zijn apparatuur op uit. ,,In 70 procent van de onderzochte gevallen is er wel degelijk geluid.”

Heeft iedereen evenveel hinder van eenzelfde geluid? Zeker niet, zegt de onderzoeker. ,,Ik denk aan mijn vader. Die werkte in ploegendienst. Als hij nachtdienst had, sliep hij overdag. De andere gezinsleden moesten dan muisstil zijn. Van het minste of geringste geluidje werd hij wakker. Onze buurman draaide dezelfde diensten. Zijn vrouw kon als hij sliep de slaapkamer stofzuigen. Hij sliep overal doorheen.’’

,,Ik wil maar zeggen: het heeft niks met je oren te maken. Niet iedereen ondervindt last van een bepaald geluid. Het heeft ook te maken met je tolerantiedrempel’’, zegt de Veendammer.

In 2010 had hij zijn eerste zaak over bromtonen. ,,Een mevrouw nam contact op. Ze werd helemaal gek van een brom. Stapeldol. Het probleem speelde al jaren. Via een omweg kwam ze bij mij terecht. Ik ging op bezoek, praatte met haar en luisterde vooral. Juist dat is belangrijk: je moet kunnen luisteren. En wat belangrijk is: je moet geduld hebben. Want in veel gevallen laten problemen met bromtonen zich niet snel oplossen. Doordat het met je oren lastig te peilen is, kan het overal vandaan komen.’’

,,Samen zijn we door haar woning gelopen. Ze werd emotioneel. ‘U bent de eerste die mij serieus neemt’.’’ Van Muijlwijk valt stil en wrijft over zijn arm. ,,Kippenvel. Dat is toch schokkend? Jarenlang worstelen mensen met een probleem. Het vreet aan ze. Het geluid dringt overal in door. Het is er. En wat wordt tegen je gezegd? ‘Het zit tussen je oren. Je verbeeldt je dingen. Het is er niet’. Mensen hebben overlast en voelen zich niet gehoord. Alleen dat al is gekmakend.’’

Van Muijlwijk voert zijn metingen uit met geluidssoftware op een laptop, een koptelefoon en een microfoon van een paar tientjes. ,,Het is toch fantastisch dat je met zulke eenvoudige middelen goede metingen kunt uitvoeren.’’ Zo simpel kan het toch niet zijn, menen andere deskundigen die hem soms neerzetten als ‘het mannetje met de goedkope geluidsmeter’.

Het deert Van Muijlwijk niet. ,,Het is niet ingewikkeld. Het is geen hogere wetenschap. Soms zijn dingen eenvoudig. Door te meten signaleer ik een bromtoon. Moeilijker kan ik het niet maken. Ik ben geen wetenschapper. Dat pretendeer ik ook niet. Ik ben maar een eenvoudige jongen uit het veen.’’

Maar wel een die een gezondheidsprobleem bespreekbaar maakt en grote ondernemingen als windmolenbouwer Siemens Gamesa Renewable Energy en RWE en Eurus Energy Europe, de eigenaren van Windpark N33, op de huid zit.

In opdracht van de gemeenten Veendam, Midden-Groningen en Oldambt voerde en voert Van Muijlwijk metingen uit rond Windpark N33. ,,Ik ben na mijn pensionering nog steeds bezig met het windpark. Het probleem is immers nog niet opgelost.’’

Windpark N33 bestaat uit 35 grote windmolens, 27 bij Meeden en acht bij Wildervank en Veendam. En in de omgeving van het park wonen mensen die hinder ondervinden van het laagfrequente geluid van de molens. Meer dan 600 klachten over bromtonen zijn er ingediend.

Een software-aanpassing bij windturbines van windpark N33 eerder dit jaar zorgde er niet voor dat bromtonen verdwenen. Dat heeft het jongste geluidsonderzoek uitgewezen. ,,De aanpassingen hebben wel iets opgeleverd, het geluid is minder qua sterkte, maar het is niet weg’’, zegt de Veendammer.

,,Bijna overal in het land waar ik geluidsonderzoek deed, kreeg ik medewerking van particulieren en bedrijven. Ondernemingen zitten niet te wachten op problemen. Alleen wat de windmolens betreft, blijft het oorverdovend stil. Siemens Gamesa die het probleem moet oplossen, trekt zich terug achter een muur van hooghartigheid. Waarom wordt niet in volle openheid en ruimhartig erkend dat er een probleem is? Nu worden weer rekenmethodes ter discussie gesteld.’’

Hij vergelijkt het met problemen rond een nieuw model auto. ,,Als daar wat mee is, worden auto’s teruggeroepen naar de fabriek. Dat zou toch ook met dit type windmolen moeten gebeuren? Ik wil dolgraag helpen. Er is in juli tijdens een bijeenkomst in Den Haag afgesproken dat we samen in het gebied gaan meten, met technici van RWE, Eurus en Siemens Gamesa. Dat moet nog gebeuren.’’ Er is nog altijd geen afspraak gepland.

,,Vanwaar die angst om niet mee te werken aan een oplossing, het verhelpen van het probleem? Ik heb geen idee. Ik ben de vijand niet. Ik ben de boodschapper. Ik meet en constateer bromtonen’’, zegt de onderzoeker. ,,Het gaat ten koste van het imago van Siemens Gamesa, van windenergie. Wat hier speelt, is via internet overal te volgen. Zo ben ik onlangs gebeld door een journalist van ReNews, een digitaal magazine over duurzame energie uit Engeland, die over de ontwikkelingen rond Windpark N33 schrijft. My goodness, What is happening in the Netherlands.’’

,,Ik begrijp dat mensen huiverig zijn voor windmolens, dat mensen negatief reageren op windmolenplannen. We willen geen gas uit de Groninger bodem. We willen geen gas van Poetin. We zullen het op moeten lossen met zon en wind. Maar ja ‘die brom dan’ wordt er gezegd. Ze hebben er iets over gehoord en dat zorgt voor onrust, ook als dat niet nodig is. Goede, moderne molens brommen niet, behalve dit type hier.’’

Gevraagd naar een reactie verwijst Siemens Gamesa Renewable Energy door naar het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) omdat dit zo is afgesproken.

Jan van Muijlwijk is dan wel met pensioen, de gemeente Veendam zwaait hem nog officieel uit met een symposium voor genodigden in cultuurcentrum vanBeresteyn, onder de noemer: Jan legt het nog één keer uit.

Uiteraard spreekt hij zelf over zijn ervaringen. Daarnaast komen sprekers van andere organisaties aan het woord. Dyon Scheijen, klinisch fysicus-audioloog bij zorggroep Adelante heeft het over geluid en gezondheid. Hoogleraar bestuursrecht Herman Bröring van de Rijksuniversiteit Groningen spreekt over de juridische achtergrond van geluid.

Of het hierbij zal blijven? Van Muijlwijk betwijfelt het. Vanuit het hele land krijgt hij uitnodigingen om langs te komen om niet alleen zijn verhaal te vertellen, maar ook om geluidsmetingen te doen. En voor wie zelf aan de slag wil om bromtonen te meten, komen er filmpjes op internet en een informatieboekje.

Jan van Muijlwijk blijft ook na zijn pensionering met geluid bezig. In Meeden houdt een groep mensen zich bezig met onderzoek naar de van Windpark N33 ondervonden overlast. Verder doet hij nog een jaartje ‘burengeruchtachtige dingen’ voor Acantus en doet hij onderzoeken voor de Omgevingsdienst. Daarnaast blijft de Veendammer mensen her en der in het land op afstand (door middel van mail en telefoon) helpen bij het oplossen van geluidsproblemen. En als lid van de Vleermuiswerkgroep Groningen is hij geregeld op pad om met een batdetector vleermuizen te spotten. Dit apparaat zet de ultrasone geluiden van vleermuizen om in voor mensen hoorbare tonen.