Minister Henk Kamp bezoekt Loppersum, waar luid geprotesteerd wordt. Foto: Archief/ANP
De aardgasbaten zijn na de aardbeving van Huizinge belangrijker geweest dan de veiligheid van inwoners van Groningen. Verlagen van de gaswinning was dan ook lange tijd niet aan de orde: maximaliseren van de productie was het credo.
Dat valt op te maken na de 23 openbare verhoren die tot dusver onder ede zijn afgenomen door de parlementaire enquêtecommissie gaswinning Groningen.
„De staatskas vroeg dat de baten op een bepaald niveau bleven.” Deze zin, uitgesproken door topambtenaar Jos de Groot van het ministerie van Economische Zaken (EZ), toont platgeslagen de kille werkelijkheid van hoe jarenlang tegen de gaswinning in Groningen is aangekeken. Ook na de zware aardbeving van Huizinge en de roep om de gaskraan dicht te draaien. In plaats daarvan bleven ambtenaren van het ministerie van EZ en Financiën elkaar maandelijks opzoeken.
Ook GasTerra-topman Anton Broenink vertelde hoe belangrijk de gaswinning bleef voor de inkomsten van Nederland. In 2014 gaf minister van Economische Zaken Henk Kamp namens het kabinet volgens Broenink ,,een rechtstreekse opdracht” om in dat jaar zo dicht mogelijk bij de 42,5 miljard kuub te gaan zitten qua gaswinning. ,,Kamp zei tegen mij: We hebben het geld hard nodig. Het was puur een financieel belang.”
Nieuwsbrief Naschokken
Wil je op de hoogte blijven van de parlementaire enquête? Schrijf je dan in voor onze DVHN-nieuwsbrief. Klik op deze link om je aan te melden.
Alles moet wijken voor gaswinning
Uit de elf getuigenverhoren van afgelopen week ontstond een beeld dat veiligheid zeker belangrijk is, maar dat aan het einde van de rit het maximaliseren van de gaswinning belangrijker werd gevonden. En daar moest eigenlijk alles voor wijken. Ondanks het feit dat het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) vrij rap na de aardbeving bij Huizinge met een alarmerend rapport (die op hoofdpunten werd ondersteund door NAM, TNO en KNMI) kwam. Bij het ministerie van Economische Zaken, waar de toezichthouder onder valt, werd het SodM-alarm lang niet overal serieus genomen: de toezichthouder had ,,ook een opinie”.
Toenmalige inspecteur-generaal Jan de Jong zei dan ook tijdens zijn verhoor dat hij tegen veel tegenwerking was opgelopen. SodM was maar lastig en minister Kamp hechtte meer geloof aan de opvattingen van gas- en oliebedrijven dan van zijn eigen toezichthouder. De Jong hoorde minister Kamp na zijn waarschuwing dat de bevingen zwaarder konden worden en daarom de gaswinning omlaag moest zeggen ,,dat dit geen klein bier is. Dat eerst in de coalitie (toen PvdA/VVD, red.) moest worden besproken.”
De gaskraan werd juist verder opengedraaid, sinds 1981 was er niet zo veel gas uit Groningen gehaald. Vanwege de aardgasbaten, rust op de gasmarkt en leveringszekerheid, zei topambtenaar De Groot. Maar dat klopte niet, want het ministerie blijkt eind 2012 al te hebben gevraagd aan GasTerra om uit te rekenen wat er minimaal aan gas nodig is.
27 miljard kuub was het antwoord. Topambtenaar De Groot probeerde die berekening - waar hij zelf namens Kamp om had gevraagd - klein te maken door het ,,een vingeroefening” te noemen. Niet zo relevant dus. Maar bij GasTerra denken ze daar heel anders over: het was een professionele analyse. Het was mogelijk om 20 miljard kuub minder gas te winnen zonder dat de leveringszekerheid in gevaar zou komen.
Maar dat gebeurde niet. Sterker, in het jaar na Huizinge werd een recordhoeveelheid van 53,8 miljard kuub uit de grond gewonnen. Sinds begin jaren ‘80 was de gaswinning niet zo hoog geweest.
De verantwoordelijke betrokkenen vertelden allemaal op de een of andere manier wel aan de bel te hebben getrokken bij het ministerie over de hoge gaswinning in 2013. NAM-baas Bart van de Leemput zei dat hij ,,meerdere malen mijn vinger heb opgestoken”. Ook de GasTerra-bazen Lankhorst en Broenink waarschuwden hiervoor. Gevraagd werd aan EZ, zei Lankhorst, of dit wel helemaal de bedoeling was.
Volgens topambtenaar De Groot hoorden hij en minister Kamp in mei 2013 van die hoge winning. Maar ze grepen niet in. Volgens Economische Zaken was dat ook onmogelijk. Of zoals De Groot zei: het kwaad was al geschied.
Maar dat klopt niet, zei Broenink van GasTerra. Als er in mei was ingegrepen, had er zo’n 9 miljard kuub minder uit de grond gehaald hoeven worden. Maar ook nu besliste Kamp dat de winning door moest gaan. NAM-baas Van de Leemput noemt de hoge winning achteraf ,,niet uit te leggen”.
In 2014 ‘verlaagt’ minister Kamp de gaswinning naar 42,5 miljard kuub, een hoeveelheid waar Shell en ExxonMobil zeer blij mee zijn. Eigenlijk wilde de minister 40 miljard kuub, maar het ministerie van Financiën dringt aan om - ondanks de onrust en spanning in Groningen - de kraan nog iets verder open te draaien. Ook nu zijn de aardgasbaten de voornaamste reden.
Probleem was wel dat 2014 een warm jaar was. Zo veel gas winnen was eigenlijk in zo’n warm jaar niet nodig. Uit geheime notulen van GasTerra blijkt CEO Lankhorst dit ook aan te hebben gestipt. ,,Vanwege de warmte gaat het ons veel moeite kosten om die 42,5 miljard kuub te gaan halen”, las de commissie de topman vrijdag voor. ,,Maar daar gaan we nog wel even voor.” Lankhorst rekende in zijn verhoor nog even voor hoeveel geld er wel niet mee gemoeid was: tien miljard kuub voor 0,25 eurocent per kuub is toch 2,5 miljard euro. ,,Daar kun je een hoop huizen in Groningen mee versterken.”
