Al maanden een lagere instroom dan verwacht in asieldorp Ter Apel

Ambtenaren gingen ervan uit dat in heel 2024 tot wel 78.500 asielverzoeken zouden binnenkomen, maar het werkelijke aantal lijkt ruim onder de laagste schatting van 48.500 te blijven.

Tot en met vorige week meldden ruim 40.000 asielzoekers en nareizigers zich in Nederland, blijkt uit cijfers van het ministerie van Asiel en Migratie.

,,Voor ons is de trend nog lastig te duiden,” reageert de Immigratie- en Naturalisatiedienst. Er kunnen tal van mogelijke verklaringen zijn voor de lagere instroom: Europese grensmaatregelen, de migratiedeal met Tunesië of de strenge ambities van het nieuwe kabinet.

Voor het eerst in tijden is het rustig in het aanmeldcentrum in Ter Apel. Het COA wijst naar de opening van een paar grote noodlocaties en naar het aantal nieuwe asielzoekers dat zich meldt aan de poort: „Er is al maanden een lagere instroom dan verwacht.”

In het aanmeldcentrum in Ter Apel verbleven de afgelopen dagen rond de 1600 tot 1800 asielzoekers, meldt het Centraal orgaan Opvang asielzoekers (COA). Ruim onder het maximum van tweeduizend. Ook de nachtelijke noodopvang is even niet meer nodig. „We kunnen iedereen die binnenkomt op het terrein een bed bieden”, stelt een woordvoerder van het COA.

Het voelt de afgelopen week zelfs ’wat rustiger’ in het dorp, zegt Klaas Buigel. Het VVD-raadslid deelt een mix van verbazing en blijdschap. „Een jaar lang kon het niet: minder dan 2000 mensen zou compleet onmogelijk zijn. En nu kan het opeens wel, net voordat de hogere dwangsom intreedt. Wel merkwaardig, maar ik ben blij met de goede intenties.”

Sinds midden november moet het COA 50.000 euro per dag betalen aan de gemeente Westerwolde als er meer dan 2000 mensen in het aanmeldcentrum zitten. In de rechtbank zei de advocaat van het COA nog dat de dwangsom geen verschil zou maken: „We zijn al in volle sprint, we kunnen niet nog harder.”

Toch is de situatie nu anders. De opening van een grote opvanglocatie in Biddinghuizen, waar tot aan het festivalseizoen 1200 mensen kunnen verblijven, zorgt voor verlichting. En een aantal locaties dat eigenlijk zou sluiten, werd door welwillende gemeenten toch opengehouden. „Daardoor is er landelijk gezien (even) wat meer ruimte gekomen in onze opvangcapaciteit”, aldus de opvangorganisatie. Een van de andere factoren waar het COA bij gebaat is: „Er is al enkele maanden een lagere instroom dan verwacht.”

Tot en met deze week deden dit jaar zo’n 40.900 mensen een asiel- of nareisaanvraag in ons land, blijkt uit gegevens van het ministerie van Asiel en Migratie. Die getallen worden elke week afgerond op honderdtallen, dus het exacte aantal kan nog naar boven of beneden worden bijgesteld. Maar de 48.500 aanvragen van vorig jaar lijken niet te worden overtroffen. Ambtenaren hielden juist rekening met een stevige stijging van het aantal asielzoekers ten opzichte van vorig jaar.

Ondanks de lagere aantallen blijft een landelijk tekort aan azc’s voorlopig ’het belangrijkste euvel’ voor het COA. Het totaal aantal mensen dat het COA huisvest, nam het afgelopen jaar alsnog toe – van 60.000 mensen in november 2023 tot 72.000 deze maand. Alle (nood)opvanglocaties zitten min of meer vol.

Hoe dat kan? Er zit flinke vertraging tussen een lagere asielinstroom en minder drukte in de asielzoekerscentra. Door lange wachttijden bij de IND, dat asielaanvragen behandelt, wonen asielzoekers vaak jaren in een azc. Daarnaast wachten 20.000 statushouders in een azc op een woning.

De komende tijd lijkt het rustig te blijven in Ter Apel, maar het COA durft niet verder in de toekomst te kijken.

Eerst is er goed nieuws: binnenkort gaan twee asielboten in Zaandam open, daar kunnen nog eens duizend mensen heen. „We verwachten de komende weken onder de tweeduizend te blijven, maar er zitten ook sluitingen van andere locaties aan te komen, dus het blijft spannend.”

Buigel is vooral huiverig over wat er in de wereld gebeurt: „Als je bombardementen op Beiroet ziet, dan weet je niet wat voor mensenstroom er op gang komt. Dan zit het hier zo weer vol.”