In welke producten zit eigenlijk PFAS, en wat zijn de belangrijkste alternatieven?

Gelukkig maar, want we doen steeds meer kennis op over hoe PFAS-stoffen zich ophopen in onze lichamen, drinkwater vervuilen, en in verband gebracht worden met kanker, verminderde vruchtbaarheid, verhoogd cholesterol en ontwikkelingsschade bij kinderen. We maken ons druk om PFAS in de bodem en ons drinkwater. Maar het zit in talloze dagelijkse gebruiksproducten. Kortom: minderen zou mooi zijn.

We smeren maar raak met PFAS. Scheerschuim, bodylotion, mascara, foundation, oogschaduw, lippenstift. De hoogste PFAS-concentratie van alle geteste producten zit volgens onderzoek van het Deense Ministerie van milieu en voedsel in zonnebrand. Grote zonnebrandmerken stoppen in hun merken vaak stofjes als polyperfluoromethylisopropyl. Zulke galgjewoorden maken het goedje glad en waterafstotend. PFAS via zonnebrand kan opgenomen worden door onze huid, blijkt uit Duits onderzoek uit 2022 (lees hier).

Alternatieven: check de ingrediëntenlijst van je cosmetica en verzorgingsproducten. Let op termen zoals ‘perfluoro’, ‘fluoro’, ‘perfluor’ of ‘PTFE’. Voor zonnebrand zijn merken als Naïf, Eco Cosmetics, Alphanova en Biosolis goede alternatieven

Het viel de Nijmeegse waterecoloog Wouter Lenferink op dat er insectengif in de Praxis lag. Een paardenmiddel. Want dat anti-insectenmiddel bevatte bijna 200 gram lambda-cyhalothrin. ‘Genoeg om 399 miljoen liter water acuut te verontreinigen. Daarnaast is lambda-cyhalothrin een PFAS-bestrijdingsmiddel dat zich ophoopt in het voedselweb’, schrijft hij op LinkedIn.

Hij maakt zich er boos over dat dit gewoon te koop is voor elke consument. PFAS zit trouwens ook in sommige bestrijdingsmiddelen die boeren gebruiken, met name om schimmels te bestrijden, maar in sommige gevallen ook insecten en onkruid.

Alternatieven: insecten hoef je als consument zelden te bestrijden. Die moet je koesteren. Koop verder biologische producten, zodat boeren die proberen om zonder PFAS-middelen te werken een goede boterham verdienen.

In Europese wijnen worden ‘alarmerend hoge’ concentraties PFAS gevonden, zo ontdekte Pesticide Action Network Europe (PAN Europe) afgelopen week. De organisatie bekeek 49 wijnen uit tien Europese landen. Alle wijnen die na 2010 geoogst waren, bevatten ‘verontrustend hoge concentraties’ trifluorazijnzuur (TFA). Dat is een chemische stof behorende tot de PFAS-groep. Na de eieren komen ook de wijnen al op de zwarte lijst.

Alternatieven: Biologische wijnen zijn over het algemeen wel goed, al zit TFA zelfs in bio-wijnen. Volgens de onderzoekers toont dat aan hoe ‘wijdverspreid de TFA-vervuiling via regenwater, grondwater en landbouwgrond al is’. Ook oudere wijnsoorten kunnen door de beugel. Wijnen van voor 1988 zijn TFA-vrij. In de periode tussen 1988 en 2010 is er een gematigde hoeveelheid TFA. Voor zulke oude flesjes moet je wel stevig de portemonnee trekken.

Ooit de bank ingespoten met een spray, zodat je lekker met cola of wijn kan knoeien? Dan zit je nu ’s avonds tv te kijken tussen de langzaam afbrekende PFAS-coating. Meubels die als ‘vlekbestendig’ of ‘waterafstotend’ worden gepromoot, bevatten de chemicaliën doorgaans. Dit geldt ook voor gordijnen, tapijten en matten. Vanwege de vlekbestrijdende functie zitten ook veel schoonmaakmiddelen en waxen vol met PFAS.

Alternatieven: Met ‘pure’ materialen zoals massief hout, ongeverfd leer of natuurlijke vezels (linnen, katoen, wol) zit je al gauw goed. Daarnaast zijn er merken die vlek- en waterbestendigheid bieden zonder PFAS, zoals Scotchgard PFAS-vrij of Green Shield. Kies bij schoonmaakmiddelen voor eco-labels.

Outdoor-, sport- en regenkleding, tassen, tenten, wandelschoenen. Overal zit een laagje op dat water, vet en vuil afstoot. Handig in de bergen, op de camping, bij het hardlopen. Producten zijn slijtvast, waterdicht en gaan wonderlijk lang mee.

Alternatieven: outdoormerken als Patagonia, Fjällräven en Bever zijn bezig met het afstoten van PFAS-producten. In het Financieel Dagblad stelde textielexpert Stefan Posner vorige week dat bedrijven te vaak ‘hardnekkige en giftige chemicaliën toevoegen aan huis-tuin-en-keukenspullen, die helemaal niet worden gebruikt in extreme omstandigheden. Daarmee proberen ze de slechte kwaliteit van hun producten te maskeren, terwijl ze betere materialen hadden moeten kiezen.’

De genoemde merken zijn vaak overgestapt op ePe. Dat is iets minder effectief, een stuk duurder, maar ook een stuk minder belastend voor het milieu.

Verpakkingen die vet moeten afstoten zijn vaak gemaakt met PFAS. Patat uit een frietbakje, popcorn uit een popcornzak, weggooibekers voor koffie, wikkels voor hamburgers: de chemische stofjes zijn verrekte handig voor stevigheid en zorgen ervoor dat vet en vocht de verpakking niet slap maken.

Alternatieven: Voor veel van deze weggooiproducten komt in toenemende mate regelgeving, waardoor er biologisch afbreekbare alternatieven verschijnen. Het is sowieso duurzamer om producten te kopen met zo min mogelijk verpakkingsmateriaal eromheen.