IJzige verjaardagen, buurtgenoten die elkaar niet meer groeten en ondernemers die klanten verliezen. Oliedorp Schoonebeek is flink verdeeld

De brievenbussen van Schoonebeek klepperen dagelijks. De afgelopen weken waren er folders van actiegroepen, informatiebrieven van de NAM en een pakket papier van de voorzitter van de lokale overlegtafel. En dan liggen er ook nog 3000 dorpsenquêtes op de plank, die de komende dagen huis-aan-huis bezorgd worden.

De discussie rondom de herstart van de oliewinning, inclusief afvalwaterinjectie in de bodem, nadert uur U. Voor- en tegenstanders roeren zich in aanloop naar het bezoek van Hans Vijlbrief dinsdag. De staatssecretaris van Mijnbouw is uiteindelijk de man die de plannen kan goedkeuren of dwarsbomen.

Vijlbrief was vorig jaar ook op bezoek in Zuidoost-Drenthe. De NAM was toen al op zijn bevel gestopt met de injectie van miljoenen liters afvalwater in Twente, vanwege lekkages in de bodem en groeiend verzet onder bevolking en politiek. Dat water komt van de benodigde stoom om de dikke taaie olie uit de diepe Drentse bodem te krijgen.

Voor Vijlbrief en NAM was duidelijk: die injectie moet voortaan dichterbij de oliebron. Bij de aftrap van een lang proces van vergunnen had Vijlbrief een sussende boodschap voor criticasters. Het hele feest ging alleen door met draagvlak van de lokale bevolking. Geen Twentse of Groningse toestanden dus.

Daar leek hij zich geen bult aan te kunnen vallen. Schoonebeek is het geboortedorp van de NAM en het boerengehucht werd een welwarende gemeenschap onder de vleugels van de oliepompbedienden.

Toch blijkt driekwart eeuw na de innige omhelzing van NAM en Schoonebeek, de reputatieschade van de oliemaatschappij niet op te houden bij de provinciegrens van Groningen en Overijssel.. Ook in het oliedorp laten tegenstanders zich horen. Hun boodschap: dit is niet de NAM van vroeger. Bij actiegroep Stop Afvalwater Schoonebeek (SAS) is de angst voor bevingen en lekkages groter dan het vertrouwen op de blauwe ogen van het miljardenbedrijf.

Die instelling wordt hen niet in dank afgenomen door een andere groep in het dorp. Voorstanders van oliewinning organiseerden zich recent in Naoberschap Oliedorp (NOD). Een groep bewoners met warme gevoelens voor de NAM. Zij pikken het naar eigen zeggen niet om als een stel jaknikkers weg te worden gezet en willen in goed overleg met de voormalig suikeroom en grootste werkgever het onderste uit de kan halen bij de herstart van de oliewinning

Beide groepen zeggen een behoorlijke achterban te hebben en staven dat met publicaties en bijeenkomsten. De absolute steun voor beide geluiden moet blijken uit een enquête over de NAM-plannen, georganiseerd door Dorpsbelangen Schoonebeek. Die zit op hun beurt al een jaar in de maag met haar houding tegenover de plannen.

Hoewel de woordvoerders van alle betrokken groepen bezweren de verschillen in het dorp niet te willen vergroten, viert roddel en achterklap inmiddels hoogtij.

Anoniem worden de motieven, de (financiële) belangen, dubbele petten en persoonlijke achtergronden van dorpsgenoten die zich mengen in het publieke debat in twijfel getrokken. Dat gebeurt over en weer.

Op het schoolplein en bij de supermarkt groeten buurtgenoten elkaar niet meer. Op verjaardagen wordt het ijzig stil of juist erg verhit als het onderwerp ter sprake komt. Uitgesproken ondernemers verliezen klanten. Uit de buurtapps vertrekken deelnemers wanneer het over de kwestie gaat.

Het is in die sfeer dat Hans Vijlbrief dinsdagavond zijn goedkeurende poot zet onder een afsprakenlijstje tussen NAM en enkele inwoners voor als de winning weer wordt gestart. Als kleine knieval heeft hij op het laatste moment de voetnoot onder het document, waarin stond dat de Staat juridisch geen partij is, laten aanpassen. Den Haag belooft daarmee toe te zien op de beloftes van de NAM aan Schoonebeek over onder andere veiligheid, overleg, overlast en schade.

Daags na de ondertekening gaat de NAM om tafel met de wethouders van Emmen, Coevorden, het provinciebestuur en de ministeries van Economische Zaken en Financiën. Dan komt het smartengeld aan de regio ter sprake, ‘een substantieel percentage van de olieopbrengsten’. NAM en Schoonebekers willen die waarschijnlijk tientallen miljoenen in het winningsdorp en directe omgeving houden, maar de overheden zullen mogelijk ook andere bestemmingen ter tafel brengen.

Centen zijn dé troef van de NAM om de lokale publieke opinie te beïnvloeden en uiteindelijk de dik 2 miljard euro aan olie in de grond op te mogen pompen. Hoe duur de olie betaald wordt, en of het de wonden in de Schoonebeker samenleving heelt is de vraag.