Petra Mekkes wil dat de NAM écht luistert naar de inwoners van Schoonebeek. Foto: Jaspar Moulijn
De NAM bracht Schoonebeek enorme welvaart, maar de ellende in Groningen doet het vertrouwen wankelen. Bewoners maken zich zorgen over de plannen voor het injecteren van afvalwater in de bodem. ,,Wat gebeurt er als het hier misgaat?’’
De Schoonebeekster dames, gebogen over hun rollators, verzamelen bij het bankje tegenover het Pallertplein. Als de naam valt van het oliewinningsbedrijf dat het dorp welvaart bracht, rechten ze onmiddellijk de rug.
,,Hier geen kwaad woord over de NAM.’’
Nergens was het vertrouwen in de in Groningen verguisde NAM zo groot als in Schoonebeek, waar in 1943 het olieveld werd ontdekt dat leidde tot de oprichting van de Nederlandse Aardolie Maatschappij.
Schoonebeek is trots op die geschiedenis. Op het Pallertplein beweegt een oude jaknikker als attractie op en neer. ,,De NAM heeft Schoonebeek groot gemaakt’’, zeggen de dames bij het bankje.
Maar toch. Nu de NAM plannen heeft voor het injecteren van afvalwater in de bodem, zijn er ook Schoonebekers die zich zorgen maken. De NAM is zelfs in Schoonebeek niet langer onaantastbaar, en daar heeft het Groningse gasdrama alles mee te maken.
Wat is de les van Schoonebeek voor het inlossen van de ereschuld aan Groningen? Wat maakte het vertrouwen hier zo groot? En hoe kunnen NAM en overheid dat vasthouden?
‘De welvaart die de NAM bracht: dat zit in mijn hart’
Chris Butterhoff van de lokale historische stichting de Spiker is net op weg naar huis na een bijeenkomst met vrijwilligers (‘veel oud-NAM’ers’) voor een expositie over 80 jaar olie. ,,Eigenlijk wilden we het ‘80 jaar NAM’ noemen, maar dat wilde het bedrijf zelf niet vanwege de geschade reputatie.’’
Toen Butterhoff veertig jaar geleden naar Schoonebeek verhuisde, werd hij gegrepen door de geschiedenis van het dorp. ,,De enorme welvaart die de NAM bracht: de banen, de wegen, de nieuwe huizen, het zwembad, de sporthal. Hoe er altijd oog was voor de mensen. Dat zit in mijn hart.’’
In Schoonebeek kon alles, in Groningen ging het anders. Butterhoff heeft geen verklaring voor dat verschil, wel ziet hij dat de NAM niet meer hetzelfde bedrijf is als vroeger. ,,Ze hadden hier laatst een bijeenkomst over het afvalwater. Ik hoorde achteraf iemand mopperen dat hij zijn eigen koffie moest betalen. Dat zijn ze hier niet gewend. De NAM betaalde alles.’’
Chris Butterhoff heeft dankzij het welvarende verleden in Schoonebeek nog altijd een zwak voor de NAM, maar ziet dat de tijden veranderd zijn. Foto: Jaspar Moulijn
Alles werd netjes schoongemaakt en iedereen kreeg een banketstaaf
Tinie Eisen kan daarover meepraten. Zij herinnert zich ‘de spuiter’ nog goed: de ontplofte oliepijpleiding die in 1976 het dorp onder een laagje olie zette. ,,Ze kwamen kijken en alles werd vergoed. Ik kreeg een nieuwe waslijn.’’ Alles werd netjes schoongemaakt en het hele dorp kreeg een banketstaaf.
,,De NAM heeft Schoonebeek verschrikkelijk veel goed gedaan, maar nu vind ik het toch griezelig. Als je ziet hoe het in Groningen maar niet wordt opgelost. Wat gebeurt er dan als hier iets misgaat?’’ Voor vertrouwen is in Schoonebeek inmiddels meer nodig dan beloftes, zegt Eisen. ,,Ze moeten het op papier zetten. Zwart op wit.’’
‘Waarom zou het hier beter gaan dan in Groningen?’
Jan de Jong denkt er hetzelfde over. ,,De NAM van toen is niet meer de NAM van nu. Of het dorp nu wéér profiteert, moet nog blijken.’’ Zijn vertrouwen in rapporten is door het debacle in Groningen onderuitgegaan. ,,Die klopten daar ook niet en de Groningers zijn nog lang niet gerustgesteld. Waarom zou het hier beter gaan als ze die prut de grond in pompen?’’
Het vertrouwen van vroeger wankelt. Als de NAM en de overheid de ooit zo goede relatie willen behouden, moeten ze vooral beter luisteren en samen met bewoners hun plannen maken, vinden Schoonebekers. Volgens Petra Mekkes weegt het belang van geld nu zwaarder dan dat van mensen. ,,Ze willen hun zin erdoor drukken, maar de inhoudelijke discussie ontbreekt. Ze moeten niet alles maar met geld willen fiksen, maar écht de intentie hebben het goed te doen. Dan neem je ook wantrouwen weg.’’
Patrick Horsman vindt het verstandig als de NAM eerst een nulmeting doet en denkt dat het injecteren verantwoord kan. Maar: alleen geld geven is inderdaad geen oplossing. ,,Anders krijg je een bananenrepubliek waarbij je alles en iedereen afkoopt met wat kraaltjes en kettingen.’’
‘Niet denken: het is toch maar Drenthe’
Bij Cobie Blomsma, die haar honden uitlaat, is het vertrouwen in de overheid al verdwenen. ,,Ze laten Nederlanders in de steek. Het gaat alleen maar om geld, de belangen van de burgers tellen niet.’’
Cobie Blomsma maakt zich zorgen over de langetermijngevolgen van afvalwaterinjectie. Foto: Jaspar Moulijn
Zodra het over de NAM gaat, begint ze te fronsen. Ze maakt zich zorgen over de langetermijngevolgen voor de ondergrond in Schoonebeek. ,,Ze zouden moeten zoeken naar manieren om het water te zuiveren en het niet zomaar in de grond stoppen. Niet denken: het is toch maar Drenthe.’’
Zo vallen er toch wel wat kwade woorden over de NAM. Maar Schoonebeek blijft ook hoopvol. Een langslopende vrouw denkt dat het bedrijf kan leren van het verleden. ,,In Groningen duurt de ellende al veel te lang om opgelost te worden. Het is daar te laat. Hier nog niet.’’
Drie weken. Achttien locaties in Groningen en Drenthe. Eén vraag. Hoe zou jij willen dat Nederland en de regering de ereschuld inlossen voor jou en jouw gebied? Verslaggevers van Dagblad van het Noorden trekken eropuit om met inwoners van Groningen en Drenthe te praten over de ereschuld die Nederland heeft aan het aardbevingsgebied. Maandag zijn we om 10.00 uur in Overschild. Op dinsdag komen we om 10.00 uur naar Woltersum en om 12.00 uur naar Ten Boer.
