Tweede Kamerleden schrikken bij bezoek aan verhardend Schoonebeek. 'Dit loopt anders dan ons is voorgehouden'

Het bezoek begon vrijdagmiddag op het erf van de familie Ensink in buurtschap het Westerse Bos. Het beschermde dorpsgezicht steekt wat schril af tegen het omliggende landschap vol buizen en boorplatformen voor de oliewinning rondom Schoonebeek. Dat ligt al weer een tijdje stil omdat vrijkomend afvalwater niet langer naar Twente kan vanwege lekkages en lokaal verzet. De NAM wil het verplaatsen naar Schoonebeek zodat daar weer olie kan worden opgepompt.

Een elftal tegenstanders van die plannen, verenigd in de actiegroepStop Afvalwater Schoonebeek, verzamelde zich vrijdag rondom de grote eettafel van de Ensinks. In hun midden, op uitnodiging, vier Tweede Kamerleden: de Drentse volksvertegenwoordigers Agnes Mulder (CDA) en Mark Strolenberg (VVD) en hun collega’s uit Groningen Sandra Beckerman (SP) en Henk Nijboer (PvdA).

Ze kwamen één parlementariër tekort om het een officieel werkbezoek van de Tweede Kamer te noemen, maar de alternatieve visite is er niet minder welkom om. Gastvrouw Jenneke Ensink noemt het bezoek een erkenning voor de actiegroep. ,,Wij staan inmiddels met waterinjectie op en gaan er weer mee naar bed. Die strijd is soms heel eenzaam. Helemaal als je vervelende berichten van dorpsgenoten krijgt die vinden dat we te kritisch zijn op de NAM.’’

Het kwartet Kamerleden wordt een dik uur lang bedolven onder emotionele en rationele argumenten en anekdotes waarom de herstart van de oliewinning verre van soepel verloopt. Als een actievoerder vertelt dat niet mensen maar geld leidend lijken, fluistert Nijboer tegen Beckerman: ,,Waar hebben we dat eerder gehoord?’’

Juist. Groningen. Het duo heeft, net als Agnes Mulder, net twee lange dagen gesproken over het rapport van de parlementaire enquêtecommissie gaswinning Groningen. Mulder en Nijboer gaven daarbij aan zich eerder bedonderd te voelen door de kabinetten waar hun partij deel van uitmaakte. De bezoekers lijkt er veel aan gelegen om Groningse toestanden in Schoonebeek te voorkomen.

Waar ze aan de kritische keukentafel vooral invoelend knikken en instemmend hummen zijn ze bij het tweede bezoek een stuk mondiger. In het dorpshuis wacht Bert Bouwmeester. De voormalig burgemeester van Coevorden is voorzitter van de zogenaamde ontzorgtafel waar NAM, belangengroepen en bewoners samen tot afspraken proberen te komen rondom de oliewinning. Dat loopt volgens Bouwmeester ,,eigenlijk best wel goed’’, maar de vier hebben zojuist voldoende munitie gekregen om dat te betwijfelen.

Want waar Bouwmeester met zijn overlegtafel vooral spreekt over zaken die moeten gebeuren als de oliewinning daadwerkelijk wordt hervat, waren de Kamerleden in de veronderstelling dat juist de vraag of dat laatste überhaupt weer moet de belangrijkste was.

,,Staatssecretaris Vijlbrief pronkt in Den Haag met ‘project Schoonebeek’ alsof bewoners hier echt mee mogen beslissen over mijnbouw. ‘Nee, tenzij’, is ons beloofd maar het is gewoon ‘ja, mits’ wat ik hier te horen krijg’’, stelt Sandra Beckerman. ,,Dit is echt anders dan ons is voorgehouden. Hier wordt een beetje geschmierd door de staatssecretaris. Het begon als ‘er moet draagvlak zijn in Schoonebeek’, en het schuift steeds verder op’’, vult Henk Nijboer aan.

Donderdag, daags voor het bezoek, stuurde Vijlbrief een nieuwe brief over Schoonebeek aan de Tweede Kamer. Daarin nuanceert hij zijn eerdere uitspraak dat oliewinning bij het dorp alleen door kan gaan met steun van de bevolking. Dat stelde hij vorig jaar in het dorp bij de start van het proces. In zijn schrijven voegt hij er aan toe: ,,Dat betekent niet dat iedereen het ermee eens moet zijn, maar wel dat bewoners voldoende moeten worden betrokken en dat alle stappen helder moeten zijn.’’

Overlegvoorzitter Bert Bouwmeester noemt het idee dat iedereen het maar eens moet zijn met lokale plannen ,,een naïeve gedachte’’. Hij zegt te vrezen voor verharding in Schoonebeek. ,,Mensen hebben het gevoel dat ze zich moeten uitspreken als voor of tegenstander. Het is heel vervelend om terug te horen dat als inwoners meepraten aan onze tafel dat ze dan medeplichtig zouden zijn aan de herstart van de oliewinning.’’

Ook ondernemend Schoonebeek zit met de kwestie in de maag. Een deel van de ondernemers is sterk afhankelijk van de NAM-activiteiten in het dorp. Enkele toeleveranciers en de lokale werkers aan de putten in het veld vrezen voor groot baanverlies bij niet hervatten van de oliewinning.

Andere leden van de Industriekring Schoonebeek (IKS) maken zich juist zorgen over risico’s met injectie in lege gasvelden. Zij zien liever sluiting van het olieveld als er geen goede oplossing komt voor het afvalwater.

,,De discussie in Schoonebeek is zich langzaam aan het verharden. Wij vinden dat erg zorgwekkend en het brengt ons ook in verlegenheid. Wij willen geen partij kiezen en uit respect voor beide kampen zullen wij dus neutraal blijven’’, laat het IKS-bestuur weten.

Het zijn de inleidende beschietingen op de dorpsenquête over de oliewinning met waterinjectie door Dorpsbelangen waarin Schoonebekers zich binnenkort kunnen uitspreken.

Vijlbrief zegt in zijn nieuwe brief toe dat hij de uitkomsten daarvan zal betreken bij zijn uiteindelijk beslissing. ,,Als staatssecretaris moet ik alle belangen van verschillende partijen afwegen en ik geef alleen een vergunning af als het veilig en verantwoord kan plaatsvinden.’’

De vier Kamerleden stellen na hun bezoek de bewindsman een stevige set Kamervragen in het verschiet. Agnes Mulder: ,,We sluiten hier een heftig en emotionele week af na het debat over Groningen. Ik beloof: dit is zeker niet het laatste gesprek over Schoonebeek en met Schoonebekers.’’