Overlegtafel staat op knappen. Project Schoonebeek van staatssecretaris Vijlbrief lijkt faliekant te mislukken

De staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat (EZK) heeft volgens betrokkenen de schone schijn opgehouden voor wat betreft de zeggenschap van de omgeving bij herstart van de oliewinning. Nu blijkt dat de invloed van omwonenden op de NAM-plannen beperkt lijkt, neemt de wrevel in Schoonebeek én Den Haag toe. Kamerleden stelden donderdag kritische vragen en wederom stapte iemand op van de lokale overlegtafel.

Die onmin spitst zich vooral toe op die zogenaamde ‘Ontzorgtafel’. Bedacht en opgezet door EZK om omwonenden inspraak te geven in deinjectie van afvalwater in de Drentse bodem. Na het stopzetten daarvan in Twente door onrust en incidenten, gingen NAM en Vijlbrief voor verplaatsing naar Drenthe. Betrokken burgers die mee wilden praten konden zich vorig jaar aanmelden voor een ‘klankbordgroep’ die later overging in een officiële overlegtafel met NAM en lokale en landelijke overheden.

Aan die tafel kregen Schoonebekers gaandeweg te horen dat de daadwerkelijke herstart van oliewinning niet hun pakkie-an was. Dat zouden EZK en NAM met elkaar regelen via vergunningen. De Ontzorgtafel moest de zorgen wegnemen die er waren bij nieuwe oliewinning en afvalwaterinjectie en afspraken in de kantlijn maken.

Maar 250 kilometer verderop in Den Haag deed een heel ander verhaal de ronde. Tweede Kamerleden werd voorgehouden dat de inspraak in Schoonebeek daadwerkelijk voor ‘doorslaggevende zeggenschap’ van Drenten op de oliewinning zelf zou betekenen. Dat was immers de eis in de aangenomen motie van Sandra Beckerman (SP) van een jaar geleden.

Vijlbrief pronkte in het Haagse met een ‘fundamentele wijziging’ in het systeem rondom mijnbouwwinning, waarbij voortaan ‘het nee-tenzij- principe’ zou gelden voor omwonenden. Precies zoals hij ook in Schoonebeek had gezegd: ‘Als Schoonebeek het niet wil, gaat het niet door.’ Toen de Tweede Kamer hem recent specifiek vroeg of dit ook gold voor waterinjectie, antwoordde hij: ‘Ja, volledig. Dat zie je aan het project in Schoonebeek.’

Het verschil tussen de Haagse en Schoonebeekse werkelijkheid kwam vorige week aan het licht toen vier Tweede Kamerleden van VVD, CDA, PvdA en SP op uitnodiging van actiegroep Stop Afvalwater Schoonbeek (SAS) het oliedorp bezochten. Zij schrokken van de lokale onvrede en snapten niet dat Vijlbrief hen wat anders had voorspiegeld.

Dat blijkt ook uit de grote hoeveelheid vragen die politieke partijen donderdag schriftelijk stelden aan de staatssecretaris. Daarin laken verschillende Kamerleden het machtsverschil tussen NAM en inwoners van Schoonebeek, de onafhankelijkheid van EZK in de kwestie en het falen van de overlegtafel.

Ondertussen brokkelt die tafel in Schoonebeek verder af. Donderdagavondstapte wederom een vaste deelnemer op. Dat gebeurde vorige week ook al. De vertegenwoordigers die namens Dorpsbelangen Schoonebeek deelnemen, blijven na spoedberaad nog even zitten, maar doen dat naar eigen zeggen vooral om te voorkomen dat er een afsprakenlijstje met NAM wordt getekend namens inwoners.

Het vertrouwen van SAS en Dorpsbelangen in Vijlbrief ligt ondertussen rondom het vriespunt. Zij vinden het niet te verkroppen dat de bewindsman in zijn recente brief aan de Tweede Kamer schreef dat de NAM ‘zoveel mogelijk invulling geeft aan wensen en voorwaarden van de bewoners.’ Daarmee ligt volgens de tegenstanders veel te veel vrijheid bij het oliebedrijf.

Deelnemer Irene Driehuis stapte donderdagavond om deze reden op van de overlegtafel. De inwoonster van het gehucht Weijerswold, vlakbij een van de gasputten waar de NAM het afvalwater in wil stoppen, is ook sympathisant van actiegroep SAS en raadslid in Coevorden.

,,Ik heb de hele tijd met ongemak en een unheimisch gevoel aan tafel gezeten. De inspraak blijkt voor spek en bonen, NAM en de overheid blijven dikke mik met elkaar.’’

Driehuis noemt de opstelling van Vijlbrief ‘om te janken’. ,,Ik heb hem vorig jaar op de man af gevraagd of hij zijn stelling dat het zonder steun van de bevolking niet gaat gebeuren, wel waar kon maken. Niet dus, nu toont hij zijn ware gezicht.’’

De kans dat de Ontzorgtafel helemaal klapt is reëel. Donderdagavond probeerde voorzitter Bert Bouwmeester, oud burgemeester van Coevorden, de boel te redden melden deelnemers aan de tafel die achter gesloten deuren vergaderde. Daarbij ontstond het idee om de Ontzorgtafel weer terug te dopen tot ‘klankbordgroep’. Daarnaast heeft de NAM uitgesproken toezeggingen te doen aan de omgeving zonder dat inwoners daarvoor een document hoeven te ondertekenen.

De zorgen om oplopende spanningen tussen mensen in het dorp nemen niet alleen toe aan tafel. De breuklijnen tussen tegen- en medestanders lopen inmiddels dwars door gezinnen, verenigingen en bedrijven.

De NAM bracht donderdag voor de tweede keer binnen een maand de huidige en oud-medewerkers bij elkaar in De Boô, het voormalig ontspanningscentrum van het bedrijf. Daar is de staat van de 75-jarige band tussen NAM en Schoonebeek gesprek van de dag.

Uit een binnenkort te houden dorpsenquête moet blijken hoe het met het vertrouwen en de verhoudingen anno 2023 staat.