Hans Dekker is fanatiek orchideeënspotter. Foto: eigen beeld
Natuurherstel werkt echt en klimaatverandering kent leuke kanten. Die twee conclusies trekt provincie-ecoloog Hans Dekker (66) uit Hoogeveen na het samenstellen van een nieuwe gids over alle Nederlandse orchideeën.
Hans Dekker werkt als ecoloog voor de provincie Drenthe, en is in zijn vrije tijd dikwijls op pad om orchideeën te spotten. Vrijdag komt bij uitgeverij Van Gorcum de Kleine orchideeëngids voor Nederland en omstreken uit waarin hij de circa zestig orchideeën van Nederland beschrijft.
Dag Hans, wat wil je met deze gids bereiken?
„Ik wil hiermee laten zien hoe groot de biodiversiteit is in Nederland. De orchideeën zijn onze pronkjuwelen. In mijn vak als ecoloog moeten we proberen om biodiversiteit te “verkopen”. Dat kan ik ook laten zien met vlinders of kruiden, maar orchideeën spreken het meest tot de verbeelding.”
Vergelijk het maar met de zeehond die symbool werd voor de Waddenzee. Toen het slecht ging met de Waddenzee, ging het ook niet goed met de zeehond. Aan de hand van dat icoon, die zeehond, creëerde men draagvlak voor het gebied. Daar kun je de orchidee ook voor gebruiken. Daarmee wijs je mensen op de grote variatie die een klein landje als Nederland al heeft op het gebied van biodiversiteit.”
Waarom is er nu een nieuwe orchideeëngids nodig?
„Eerdere orchideeëngidsen waren naar mijn idee niet volledig, soms veel te moeilijk en vaak ook niet goed bruikbaar om mee het veld in te gaan. Dat heb ik wel geprobeerd. Ook waren er ontwikkelingen in de wereld van de orchideeën, waardoor er een nieuwe gids nodig was. Bovendien wilde ik de enorme vormenrijkdom van deze groep planten in een handzame gids laten zien”
Bovenin: tengere heideorchis (l) en hyacintorchis (r). Onderin: bokkenorchis (l) en bijenorchis (r) Foto: Hans Dekker
Wat voor ontwikkelingen zijn dat dan?
„Allereerst: klimaatverandering zet de orchideeënwereld op zijn kop. Sommige nieuwe soorten zijn hier van ver naartoe gekomen. De hyacintorchis bijvoorbeeld. Die loopt echt heel hard, want hij is helemaal vanuit Zuid-Europa naar Nederland opgetrokken.
Andere soorten zoals de bijenorchis en bokkenorchis waren in Nederland zeer zeldzaam. Nu staan ze op allerlei plekken, zelfs op de Waddeneilanden. Als ze nog verder naar het noorden zouden opschuiven, vallen ze in het water.
Klimaatverandering werkt ook negatief: de tengere heideorchis was altijd een échte Drentse soort, gek op natte voeten aan de randen van het hoogveen. De soort is nog niet helemaal verdwenen, maar alleen op het Leggelderveld ten zuiden van Hoogersmilde staan er nog enkele tientallen. Dat is vrijwel alles voor heel Nederland. Vroeger stond hij in Drents-Friese Wold, Bargerveen, Dwingelderveld. Daar is hij overal vertrokken, dat heeft met klimaatverandering en verdroging te maken, maar ook met stikstof.”
Wat is de rode lijn: verdwijnen de meeste soorten?
„Dat valt mee. Wat vooral opvalt is dat natuurherstel – waar we keihard aan werken in Nederland – zich uitbetaalt. Er is veel contrast tussen traditionele landbouwgebieden en oude landschappen waar de natuur hersteld is, zoals in Westerwolde en in het Drentse Aa-gebied.
Daar zien we dat soorten na herinrichting tot natuurgebied snel terug kunnen komen. Soms zie je dan grote verrassingen, zoals de groenknolorchis. Die soort was voor zover we weten nog nooit in Drenthe gevonden en wijst op ontwikkeling van een kalkmoeras. Dat is een van de meest bedreigde en zeldzame landschapstypen die we in West-Europa hebben, daar hebben we maar een paar hectare van in Nederland. Op zulke plekken komen trouwens ook weer andere bijzondere planten terug zoals klokjesgentiaan en parnassia.”
Is natuurherstel de enige manier om orchideeën te krijgen?
„Dat valt mee. Biologisch melkveehouder Peter Oosterhof in Foxwolde heeft ze ook in zijn grasland. Dat doet hij dankzij goed beheer met weinig bemesting. In een presentatie aan de provincie vertelde hij over zijn boerderij. Hij vertelde niet dat hij trots was op hoeveel geld hij had verdiend of hoeveel koeien hij had. Nee, hij vertelde dat hij trots was op zijn orchideeën. Dat vind ik mooi.
Ja, zelfs binnen de bebouwde kom van Hoogeveen – waar ook aan goed natuurbeheer wordt gedaan – kan ik honderden orchideeën aanwijzen.”
