Joep en Job duiken in de Italiaanse popmuziek, die centraal staat op ESNS in Groningen. 'Spaghetti al dente rijmt op presidente'

Joep: Stel, je doet mee aan De slimste mens en je krijgt de vraag: Wat weet jij van Italiaanse popmuziek? Wat is dan jouw eerste antwoord?

Job: Giacomo Puccini, bekend van opera’s als Tosca, La Bohème en Madama Butterfly. Fantastische melodieën! Verdi natuurlijk. Rossini, Bellini.

Joep: Opera’s zijn toch geen popmuziek? Opera is elitair.

Job: Dat is niet altijd zo geweest. Toen de opera eind 16de eeuw werd uitgevonden, door een andere Italiaan, Jacopo Peri, werden ze opgevoerd voor de rijken. Later is het genre massaal omarmd door andere lagen van de bevolking. Italië kent een enorme operatraditie, met grote sterren, zoals Enrico Caruso en later Luciano Pavarotti. Volkshelden. Andrea Bocelli, een van de best verkopende Italiaanse popartiesten van de laatste decennia, is een tenor die op de operatraditie voortborduurt. Grote stem, uithalen, pathetisch, dramatisch.

Joep: Net als Willy Alberti dus. Begon zijn carrière ook met Italiaanse liedjes. Zijn eerste plaat verscheen onder de titel Willy Alberti Tenore Napoletano, maar dit geheel terzijde. Wat is het tweede waar je aan denkt?

Job: Paolo Conte, zanger van Gli impermeabili en Max. Prachtige, rasperige stem. Hij had grote hits in de jaren 80, ook in Nederland.

Joep: Ik heb nagekeken wat de grootste hits in Italië van het afgelopen jaar waren: Il filo rosso van Alfa en Tuta Gold van Mahmood. Beiden zijn vrijwel onbekend in Nederland. Het nummer van Mahmood klinkt als Italiaanstalige nederhop, met heel veel autotune. Het nummer van Alfa klinkt heel zoet en begint parlando.

Job: Parlando is een Italiaans woord – ‘sprekend’. Heel veel muziektermen zijn Italiaans. Allegro, vivace, rubato, con amore. Italië is de bakermat van de geschreven muziek. Ik moet bij Italiaanse popmuziek trouwens altijd denken aan L’Italiano van Toto Cotugno uit 1983: ‘Lasciatemi cantare / con la chitarra in mano’, en even later ‘spaghetti al dente’ dat rijmt op ‘presidente’. Belabberde tekst, poëtica van het suikerzoete levenslied.

Joep: Ik had verwacht dat je het Festival van San Remo zou noemen, waarvan de winnaar naar het Eurovisie Songfestival mag. Måneskin won in 2021 met Zitti e buoni. En een jaar later dus het Songfestival in Rotterdam. Dit jaar gaat Angelina Mango, zij won met La noia. Bij mensen met een geheugen is Volare van Domenico Modugno uit 1958 de bekendste winnaar van San Remo.

Job: Voor een land met zo’n rijke muziektraditie, misschien wel de rijkste van Europa, is het eigenlijk vreemd dat Italië niet direct met popmuziek wordt geassocieerd.

Joep: Dat zou wel eens het gevolg kunnen zijn van het Angelsaksische cultuurimperialisme van na de Tweede Wereldoorlog. Sinds Elvis en The Beatles is de gedachte dat popmuziek gelijk staat aan Engelstalig en elektrische gitaren. Tegelijkertijd kent iedereen wel een paar Italiaanse popartiesten of van oorsprong Italiaanse liedjes. Iets van Umberto Tozzi, Zucchero, Laura Pausini of Eros Ramazzotti – zoete deuntjes met veel strijkers. Pizzeriamuziek.

Job: Italianen maken lekkere toetjes. Zabaglione, panna cotta. De beste violen zijn gemaakt door Italianen: Stradivari, Guarneri, Maggini. Wat mij opvalt bij de bekende artiesten die jij noemt, is dat hun hits niet alleen zoet en melancholisch klinken, maar ook dat ze sterke melodieën hebben. En veel bombast.

Joep: ‘Galileo, Galileo, Galileo Figaro’. Een beetje zoals Queen, bedoel je? Sinds de doorbraak van de elektronische muziek, dankzij sequencers en synthesizers, doet Europa weer mee. Iedereen die wel eens een online poprubriekje heeft gelezen weet dat. Giorgio Moroder, producer van I feel love van Donna Summer, is een Italiaan.

Job: Italië lijkt muzikaal wel de hemel op aarde. Moeten we het nog over Einaudi hebben?

Joep: Nee. Laten we het erover hebben dat Italië in de jaren 70 grote discotheken kende, zoals Baia degli Angeli bij Rimini en Cosmic Club bij Verona. Daar draaiden ze niet alleen A far l’amore comincia tu van Raffaella Carà en Ma quale idea van Pino D’Angiò. Daar is ook de Italodisco ontstaan: Vamos a la playa van Righeira, Fotonovela van Ivan, Color my love van Fun Fun. Invloedrijke dancemuziek begin jaren 80.

Job: Schiet mij ineens de naam van Ennio Morricone te binnen, de filmcomponist. Alleen al van de soundtrack voor Once Upon a Time in the West zijn bijna 10 miljoen exemplaren verkocht. En dan heb je Nino Rota nog. Schreef de muziek voor de Godfather-trilogie en de films van Fellini. Als je afgaat op plaatverkoop kun je dat ook popmuziek noemen. Popmuziek is veel meer dan mensen die ‘hun ding’ doen in zaaltjes.

Joep: Het is dat je het niet vraagt, maar een van mijn favoriete Italiaanse nummers is Io che no vivo van Pino Donaggio. Vrij vertaald: Ik die niet leef. Buiten Italië, grondig aangepast, bekend als You don’t have to say you love me van onder anderen Elvis Presley en Dusty Springfield. Elvis heeft ook O sole mio opgenomen, een Italiaans liedje van rond 1900. Hij maakte er It’s now or never van. Pazza idea van Patty Pravo is in Nederland bekend geworden als Laat me alleen van Rita Hoving. Nu ik mezelf zo hoor praten, lijkt Italiaanse popmuziek vooral iets van vroeger.

Job: Daarom is het goed dat Italië focusland is tijdens Eurosonic Noorderslag. Het festival telt optredens van 18 Italiaanse artiesten. Of eigenlijk 16, twee acts komen uit Zwitserland: rapper-zangeres Ele A en Valente Vivace, een zanger en producer die retro Italodisco maakt. Die twee zingen in het Italiaans, wat niet van alle Italianen gezegd kan worden. Sommigen hebben zelfs Angelsaksische namen: Justin Adams, James Jonathan Clancy en Indian Wells.

Joep: Ik wil voorzichtig zijn, maar afgaand op wat de geselecteerde artiesten via Spotify laten horen, klinken de Italianen die naar Groningen komen niet zoet. En ze nemen ook geen strijkers mee.

Job: Met die traditie lijkt inderdaad gebroken te zijn. De keuze is gevallen op veel elektronische muziek. Daniela Pes bijvoorbeeld, zij is genomineerd voor een Music Moves Europe Award. ‘Haar stem en muziek ontlopen classificaties en vooraf bepaalde containerbegrippen’, schrijft ESNS. Indian Wells onderzoekt ‘het concept van “onvoltooid”, zowel in relatie tot zichzelf, als kunst, architectuur en omgeving’. Lang leve AI en de vertaalmachine! Wat hij maakt klinkt filmisch en minimaal. In een club kan het werken. España Circo Este wordt aangekondigd als een ‘muziekkaravaan’ met ‘latin pop, punk, cumbia, reggae…’ Een beetje Manu Chao, dat kan live opwindend uitpakken.

Joep: Marianna Mammone komt ook. Zij deed vorig jaar als BigMama mee aan het Festival van San Remo en maakt onmiskenbare songfestivalmuziek: vrolijke popmuziek om op te hupsen. Dario Bassolino maakt iets wat aan fusion doet denken – jazz, funk. Ik vraag me af of Italiaanse muzikanten nog aan politiek doen, net als ooit de postpunkband CCCP Fedeli alla Linea. Het land is onder premier Meloni bijna net zo rechts als in de jaren 30. Post Nebbia heeft volgens de website van ESNS vorig jaar een album gemaakt met een ‘ontgoochelde kritiek op het barbaarse kapitalisme’. Dat is eerder wanhopig dan activistisch. Niet zoet, maar bitter. De band Comrad staat aangekondigd, een punkrockband. Met zo’n naam moet je wel communistisch zijn.

Job: De Italiaanse acts die voor Eurosonic zijn geselecteerd, maken muziek die past in het internationale clubcircuit. Dat is slim gekozen. Of het werkt op de radio, of in de pizzeria, dat betwijfel ik. Ik hoor geen music for the millions van Mantovani.

Joep: ESNS is een showcasefestival. Bedoeld om opkomend Europees muziektalent een platform te bieden, zodat ze hun muziek kunnen presenteren aan een breed publiek en professionals uit de industrie. Vorig jaar kwamen er 44.000 bezoekers. Als je er daar een paar honderd van weet te bekoren, komen die miljoenen misschien later. Wist jij dat de zanger van Måneskin, Damiano David, op 15 september voor een concert naar Nederland komt?

Job: Nee, dat wist ik niet. Wat ik wel weet, is dat de Nationale Reisopera in april Leeuwarden, Zwolle en Groningen aandoet met L’Incoronazione di Poppea van Monteverdi. En dat we 17 oktober naar de Ziggo Dome kunnen voor voor Symphonica in Rosso. Nog steeds zonder Marco Borsato, ook een halve Italiaan trouwens, maar met Eros Ramazzotti, een hele.