Thuiskomen heet haar eerste boek dat in 2000 verschijnt. Maar echt ‘thuiskomen' doet Lammi Luten met De belofte, het boek dat maandag in de winkels ligt. Bijna een thriller die eindigt in een confrontatie met de moordenaar van haar 15-jarige dochter Andrea.
ED VAN TELLINGEN
'Ja, inderdaad, hád me maar gepakt! Wat denk je. Ik had je compleet gesloopt, ik had je helemaal naar de kloten geholpen en kapot gemaakt! Ik had me doodgevochten en jij was er beslist niet goed vanaf gekomen, reken daar maar op!'
Het is een linkse directe van Lammi Luten op het gelaat van Henk F., de moordenaar van haar dochter Andrea. Een fragment uit , het nieuwe boek dat zij schreef. Zij zit tegenover hem in een kale ruimte in de penitentiaire inrichting van Zwolle. Het is 8 april van dit jaar. Henk F. zegt op een gegeven moment: ‘Had ik jou maar gepakt, dan had je me op m'n kloten gegeven.'
Paf. Zoiets moet je niet tegen Lammi Luten zeggen. Geen compromissen, de waarheid en niets dan de waarheid. Na 21 jaar zit zij tegenover de man die op 10 mei 1993, 24 jaar was hij toen, de 15-jarige Andrea misbruikte en wurgde in de bossen van Gijsselte.
Het gesprek vormt het sluitstuk van haar boek met als ondertitel ‘De confrontatie met de moordenaar van Andrea'. Het boek is een met thrillerachtige trekjes. Het sleurt de lezer mee door het leven van Lammi en Roelof Luten, ouders van Andrea. Beiden eigenaar van café De Dorpsherberg in Ruinen, het café waarin al die jaren het politiebericht hangt met een foto van Andrea. Moeder Lammi: ,,Ze had een prachtig bruine teint. Een geweldig mooie meid.” De poster zou er blijven hangen totdat de moordenaar was gevonden.
De odyssee van Lammi Luten
Het boek bruist als een onstuimige beek die zo heftig kronkelt dat onderweg oevers afkalven. Een van die ‘oevers' leidt naar het noorden van Friesland. Het is november 2005, de maand waarin vanuit deze hoek via internet een smaadcampagne tegen de familie Luten losbarst. ‘Het broertje van…', Bertus, Orbs, Miss Marple of Still Smoking - onder dekking van obscure namen lanceert een groepje mensen de ene na de andere grove verdachtmaking in de richting van Roelof en Lammi Luten. Zij moesten wel meer weten van de moord op hun dochter. Vooral Roelof Luten moet het ontgelden.
Een vrijgevochten jongen met de uitstraling van een cowboy, die zich al die jaren op de achtergrond houdt en alleen daarom al de verdenking op zich laadt bij onder meer Bertus de Vries uit Zwaagwesteinde. Want hij is, zo blijkt later, een van de mannen die achter de haatwebsite zit. Roelof reageert stoïcijns. Zo niet Lammi. Zoals ze later met die haar typerende felheid in Dagblad van het Noorden zou verklaren: ,,Ze hebben Andrea afgepakt, van Roelof blijven ze af.''
De link met Friesland vormt een van de intrigerende hoofdstukken in het boek. Een zijweggetje leidt naar Bauke Vaatstra, de vader van de vermoorde Marianne Vaatstra. De lieden die hun laster de vrije loop laten op de haatsite blijken ook de webmasters van de site over Marianne Vaatstra.
Een speling van het lot? Er zijn wel overeenkomsten tussen de moorden op Andrea Luten en Marianne Vaatstra. Twee zaken die telkens terugkeerden in de schijnwerpers. Andrea uit Ruinen, Marianne uit Zwaagwesteinde. Beide meisjes vermoord in mei door twee mannen die overvallen werden door lust.
Jasper S. uit Oudwoude sleepte Marianne van haar fiets toen zij na Koninginnedag, op 1 mei 1999, alleen naar huis fietste. Henk F. uit Hoogeveen deed hetzelfde met Andrea toen zij op een zonnige 10 mei 1993 terugfietste van school naar huis. Beide meisjes werden misbruikt en daarna vermoord. Beide moordenaars waren, zo bleek achteraf, volledig toerekeningsvatbaar. Henk F. kreeg vijftien jaar, Jasper S. achttien jaar gevangenisstraf.
Terzijde: in deze krant verklaarde Bauke Vaatstra destijds: ,,Zodra ik hoorde van betrokkenheid van beide webmasters bij die smerige site, heb ik alle banden met hen verbroken.” Lammi heeft een heel andere lezing.
Het boek laat de lezer niet los. De messcherp meanderende beek wordt een onstuitbare stroom wanneer de moordenaar van Andrea in beeld komt. In bijna vijftig pagina's beschrijft Lammi hoe zij contact legt met de man die haar dochter heeft vermoord en die zij uiteindelijk ontmoet in de gevangenis van Zwolle.
Wie Lammi Luten kent, is niet verbaasd dat ze die eindeloos lange tocht met talloze hindernissen heeft afgelegd. Naar eigen zeggen moest afleggen, voordat ze eindelijk ‘thuiskwam'. Een ‘odyssee' die begon in de meidagen van 1993 en eindigde in april van dit jaar. Of eigenlijk maandag 1 december zal eindigen, de dag waarop haar boek in de winkels ligt. Een boek dat er pas kwam nadat zij anderhalf uur rond de tafel had gezeten met Henk F. Ze zegt erover: ,,Diep van binnen was er een onweerstaanbare behoefte om zelf te ontdekken hoe de man die Andrea vermoord had, in elkaar zit.''
Zij schreef twee boeken. In mei 2000 verschijnt . Een hartverscheurend boek. Recht uit het hart geschreven. Een combinatie van diepe wanhoop, explosieve woede en oeverloos verdriet. Maar tegelijk een boek dat hoopvol eindigt. Zo verklaarde ze destijds in een interview met deze krant: ,,Ja, ik ben gelukkig ondanks alles wat is gebeurd. Ik leef. Roelof leeft. Andrea heeft geleefd. Samen waren wij een heel gelukkig gezin. Dat is iets wat niemand ons ooit kan afpakken. Het ergste wat een mens kan overkomen, is ons overkomen. Het zij zo. Als wij aan Andrea denken doen we dat met een glimlach.''
De odyssee van Lammi Luten
De odyssee van Lammi Luten
Op de slotpagina van dat boek schrijft zij: ‘Ik kan niet toestaan dat de dader nog langer invloed op mijn leven blijft uitoefenen. Ik ben zover dat ik de moordenaar niet meer hoef te doden. Als hij maar straf krijgt, het is aan de rechter te bepalen welke straf. (…) Ik ben er wel van doordrongen dat liefde en tolerantie belangrijker en veel beter zijn dan haat en woede. Deze negatieve emoties maken een mens uiteindelijk kapot. (…) Andrea blijft mijn dochter, ook nu ze niet meer lijfelijk bij me is. Andrea, dank je wel dat je mijn dochter was.'
Dat was in het jaar 2000. Veertien jaar later luiden de slotregels van : ‘Hoe het leven eruit zal zien, hebben we voor een groot deel zelf in de hand. Het zal een leven zijn zonder kinderen en kleinkinderen. Dat hebben we inmiddels geaccepteerd. Voor ons geen Moeder- of Vaderdag meer. Dat is niet erg, er blijft nog genoeg over om van te genieten. (…) We kunnen met liefde en trots terugdenken aan een fantastische meid van 15. Onze dochter Andrea.'
De twee boeken vormen een treffend tweeluik. Beide schilderen het leven van Lammi en Roelof en alles wat op hun pad komt na die fatale datum van 10 mei 1993. Beide geschreven met open vizier. Lammi haalt alles, maar dan ook alles, uit de kast om de moordenaar te achterhalen. Tot en met aan toe, het omstreden radioprogramma over paranormale zaken van (wijlen) Leo de Ruijter. Het leverde haar kritiek op; het programma zou niet ethisch zijn. Lammi destijds: ,,Goedemorgen, zeg. Er was een meisje vermoord. Mijn dochter. De dader loopt vrij rond en dan praat je nog over ethiek.''
Ze heeft een spirituele inslag, daar schrijft ze over. Zonder poespas, zonder dat het stoort, omdat het authentiek is. Maar als er een vrouw met beide voeten op de grond staat, dan is zij dat. Nu eens met oog voor de natuur en de mensen om haar heen, dan weer basaal en recht door zee.
De toon in het nieuwe boek is harder, en dat is ook logisch. Het laatste hoofdstuk kan worden geschreven, de moordenaar van Andrea is veroordeeld. Ze rekent af met mensen die op meer dan onheuse wijze haar en Roelof hebben dwarsgezeten. Of ze beschrijft nuchter de mensen die op haar pad komen, zoals het gesprek met koningin Beatrix.
Lammi Luten gaat niets of niemand uit de weg. Ook niet haar privésituatie. Hoe houdt een huwelijk stand en minder formeel: hoe blijf je elkaars vrienden, hoezeer je van karakter verschilt en hoezeer je daardoor anders omgaat met de moord op je dochter.
De odyssee van Lammi Luten
Roelof mijdt de publiciteit, bij Lammi Luten vindt de journalist altijd gehoor. Je weet nooit waartoe een verhaal kan leiden: ook de moordenaar leest kranten, luistert naar de radio en kijkt televisie. Roelof was een zeeman die voet aan wal zette, maar af en toe nog even het ruime sop moet kiezen. Dat was ook op die maandag in 1993 toen hij zijn vaste stapdag had met zijn kameraad.
In haar eerste boek schreef Lammi daarover: ‘Ik onderging het, net als Roelof, maar wel op een totaal andere manier. Je hoeft het zelfs niet met elkaar eens te zijn, als je elkaar maar de ruimte durft te geven om je uit te spreken hoe je je voelt. Dat konden wij goed. Ik kreeg alle ruimte van Roelof om me uit te spreken en hij luisterde en accepteerde hoe ik me voelde. Omgekeerd werkte dat net zo.'
Diepe vriendschap, maar ook spanningen, opnieuw wanneer Lammi contact zoekt met Henk F. Waarom doet ze dat? Roelof begrijpt het niet. De moordenaar is gevonden, de moordenaar is veroordeeld, de moordenaar zit vast. Einde verhaal, maar niet voor Lammi. De telefoontjes en e-mails tussen Király Tér (het dorp in Hongarije dicht bij Boedapest waar Lammi en Roelof nu wonen) en Zwolle blijven komen. Dat werkt steeds meer op de zenuwen van Roelof, maar er is geen weg terug voor Lammi. Ze komen eruit. Ook nu.
Het laatste hoofdstuk is geschreven, het boek kan dicht. Voorgoed. Ruim 21 jaar geleden kruiste Henk. F. het pad van Andrea Luten met een fatale afloop. Vanaf die dag ontstond er, in de woorden van Lammi Luten, ‘een verbinding' tussen haar en de moordenaar. Door het gesprek met Henk F. te zoeken en aan te gaan, heeft ze ‘de verbinding' verbroken. Lammi: ,,Ik heb geen vragen meer. Het is goed zo. Klaar.''
De odyssee van Lammi Luten
Lammi Luten leest haar slachtofferverklaring voor bij de rechtbank in Assen. Het is donderdag 7 december 2010. Een paar meter verderop zit Henk F., de moordenaar van haar 15-jarige dochter Andrea. Het is een aangrijpend en indrukwekkend verhaal.
Het is dinsdag 8 april 2014, ruim drie jaar nadat de rechtbank van Assen de moordenaar van Andrea Luten heeft veroordeeld tot vijftien jaar cel. Plek: de penitentiaire inrichting van Zwolle. Om 13.00 uur meldt Lammi Luten zich aan de poort. Een half uur later zit ze in een sober kamertje, een tafel met drie stoelen.
De odyssee van Lammi Luten
Andrea Luten komt niet thuis in Ruinen. Een dag later wordt haar lichaam gevonden in het bos van Gijsselte
een verdachte wordt aangehouden, maar hij is niet de dader
twee verdachten uit Smilde worden aangehouden, maar ook zij hebben het niet gedaan.
Lammi Luten presenteert haar boek Thuiskomen, leven na de dood van Andrea.
de 27-jarige Richard Kelly uit Zuidwolde wordt aangehouden naar aanleiding van eem cold case-onderzoek van rechercheurs Dijk en Veen.
de rechtbank spreekt Kelly vrij. (Richard Kelly heeft nog een prominente rol in het nieuwe boek van Lammi Luten)
DNA-onderzoek onder driehonderd jongemannen, zonder resultaat.
geen strafvervolging van twee Friezen die een lastercampagne ontketenen op een website.
Justitie verklaart DNA-daderspoor te bezitten dat zeker niet van Kelly is.
Justitie arresteert Henk. F. uit Hoogeveen; zijn DNA komt overeen met het DNA-daderspoor. Hij bekent bijna direct. Hij wordt aan het eind van het jaar veroordeeld tot 15 jaar cel.
