Help, mijn kind vapet! Hoe voorkom ik dat mijn puber eraan begint? ‘Slimmeriken hadden die vapes in hun sok gestopt’

Alle leerlingen in de klas van haar 11-jarige zoon moesten deze week hun schooltas omkeren op hun bureau. Zo kon hun docent zien wie er vapes bij zich had.

De buit was nihil. ,,De slimmeriken hadden die vapes al lang in hun sok gestopt’’, zegt Veronique (46) uit Groningen.

De reden dat de docent tot deze actie overging, vertelt ze, was omdat er kinderen in de klas vapen en één leerling er bovendien in handelt. ,,Elf jaar oud, groep 7 en 8’’, zegt Veronique.

Ze weet niet of haar zoon ooit heeft gevapet. ,,Hier thuis zegt hij braaf wat wij zeggen’’, zegt ze. Wat volgens haar hét middel is tegen vapen? Ze heeft geen idee. Praten natuurlijk.

En ze las op Instagram dat skiën de beste remedie is tegen drugs. ,,Kinderen die verzot zijn op skiën, willen dat elk jaar. Het is een dure hobby waardoor ze geen geld hebben voor drugs. Maar of skiën ook helpt tegen vapen? Ik weet het niet.’’

Ouders lopen er massaal tegen aan: hun kroost vapet al dan niet stiekem. Eerst hadden ze nog de illusie dat vapen minder schadelijk was dan roken, maar dat idee is inmiddels achterhaald.

,,Met één vape krijg je evenveel nicotine binnen als met twee pakjes sigaretten’’, waarschuwde longarts Hester van der Vaart van het UMCG deze week. Ze wees op de gevaren van vapen: van gaatjes in de longen tot slaapproblemen, longontstekingen, permanente hersenschade en epileptische aanvallen. Bovendien is vapen minstens zo verslavend als roken.

,,Je doet er niets tegen’’, zegt Elsa (46). ,,Nou ja, je praat erover.’’ Haar 14-jarige zoon was afgelopen zomer tien dagen kamperen op Vlieland, mee met een vriend en diens ouders. ,,Toen hij thuis kwam, had hij een heel naar hoestje. Dat grijp ik dan aan om met hem over vapen en roken te praten. Ik zei tegen hem dat hij nu aan zijn lijf merkte dat hij te veel had gevapet. Dat dat aangeeft hoe ongezond het is.’’

Ze heeft geen idee of praten met haar zoon effect heeft. ,,Je weet niet wat je kind je aan waarheid vertelt. Ik geloof wel dat de grootste aantrekkingskracht nu weg is. De vriend met wie hij op Vlieland was, is gewone sigaretten gaan roken. Dat vindt mijn zoon zo goor, zei hij, daar begint ie niet aan.’’

Hoogleraar sociologie René Veenstra van de RUG weet dat ouders met hun handen in het haar zitten als het gaat om vapen. ,,De meeste kinderen die vapen beginnen ermee op de middelbare school. Als ouders werkt het op die leeftijd het beste om interesse te tonen en je zorgen te uiten. Als ouders mag je best laten horen dat je je druk maakt over de gevolgen van vapen op de gezondheid, het concentratievermogen en de energie van je kind. Je kunt je kinderen gewoon vragen of ze hun geld en gezondheid echt gunnen aan de tabaksindustrie.’’

Er is ook iets wat een averechts effect heeft op kinderen, weet Veenstra. ,,Ga niet preken! En blijf weg van de controle, want controleren gaat je toch niet lukken. De rol van ouders is in het leven van een puber beperkt. Die gaat steeds meer op eigen benen staan en dat hoort ook.’’

Waar het volgens Veenstra om draait is strenge regelgeving. ,,Nadat de overheid vorig jaar januari al die smaakjes van vapes heeft verboden, is het vapen afgenomen. Tegelijkertijd is onbekend wat er allemaal in het illegale circuit rondgaat. Feit is dat vapen populair blijft en helaas voor een kentering heeft gezorgd in de weg naar een rookvrije generatie.’’

Longarts Van der Vaart hoopt dat het ook helpt als de overheid bewerkstelligt dat vapes er minder aantrekkelijk en kleurrijk uitzien. ,,We moeten op verschillende borden schaken om het vapen tegen te gaan: politiek, voorlichting, ouders.’’

Maar Veenstra betwijfelt of het zin heeft dat de overheid in mei een voorlichtingsfilmpje voor ouders lanceert, over vapen. ,,Ik denk dat het beter is hoe ze het in Amerika aanpakken. Daar worden volwassenen en deskundigen gekoppeld aan jongeren. Samen bedenken ze campagnes om vapen op de school van de betrokken jongeren tegen te gaan. Via een vlog of een presentatie richten die jongeren zich tot hun leeftijdsgenootjes. Pubers vinden elkaar belangrijk.’’

Chantal (53) is moeder van twee pubers van 16 en 18. Die vapen niet, roken niet. ,,Dat is absoluut niet mijn verdienste’’, zegt ze. Ze vapet en ze rookt. ,,Ik vape omdat ik sigaretten te duur vind en omdat ik stink als ik sigaretten rook. Maar met een borrel rook ik liever sigaretten.’’

Haar kinderen weten dat ze vapet en rookt. ,,Dat vinden ze niet leuk, maar ze zijn opgehouden er iets van te zeggen.’’ Ze zegt trots te zijn op haar kinderen, dat die haar gewoonte niet hebben overgenomen. ,,Ik heb echt het slechte voorbeeld gegeven. Mijn kinderen zijn een stuk verstandiger dan ik.’’

Dat gezonde verstand van je kind, is precies waar schrijver Kluun het in zijn boek Help, ik heb een puber over heeft, ook met betrekking tot vapen. ,,Je bent als ouders overgeleverd aan het gezonde verstand van je kind. Ik heb mijn kinderen altijd verteld wat de risico’s zijn van roken, vapen, drugs en drank op jonge leeftijd. Verbieden heeft geen zin. Uiteindelijk beslist je kind zelf of het iets stiekem gaat proberen. Wees je ervan bewust dat iedere puber liegt, zeker hierover. Maar blijf in gesprek.’’

* De namen van de moeders in dit verhaal zijn gefingeerd. Hun echte namen zijn bekend bij de redactie.