Kwartiermaker Jakob Klompien. Foto: Jaspar Moulijn
Een eerste koersplan staat nog net voor de zomervakantie op papier. Komend najaar hoopt kwartiermaker Jakob Klompien spijkers met koppen te slaan over ‘zijn’ Economische Agenda voor Groningen en Noord-Drenthe.
Nee, met de nieuwe staatssecretaris Herstel Groningen heeft hij nog geen kennis gemaakt. Maar dat gaat vast nog gebeuren. Kersvers bewindsman en mede-Groninger Eddie van Marum heeft beloofd regelmatig te komen buurten in aardbevingsgebied. Dus moet er een gaatje in de agenda’s zijn te vinden om even bij te praten met Kwartiermaker Klompien.
Bijna drie maanden zit Jakob Klompien nu op zijn post. Alhoewel: van zitten komt niet zo veel. Tot dusver zijn z’n dagen vooral gevuld met praten, luisteren, overleggen en pendelen door de provincie om ideeën, plannen en projecten te verzamelen voor ‘zijn’ Economische Agenda voor Groningen en Noord-Drenthe.
Dat is geen kleine klus want er staat voor de komende dertig jaar een pot van 100 miljoen per jaar klaar om het gebied economisch nieuw op poten te zetten na zestig jaar gaswinning. Hoe moet dat geld besteed worden om de regio binnen één generatie af te helpen van zijn traditionele achterstand op de rest van het land?
Nij Begun moet regio uit staart van peloton loodsen
Aan Klompien de taak om daarvoor de lijnen uit te zetten in die Economische Agenda. Net zoals zijn collega-kwartiermaker Henk Nijboer ondertussen - met eenzelfde budget uit Den Haag - sleutelt aan een Sociale Agenda, die de regio ook op dat vlak weg moet loodsen uit de staart van het peloton.
Beide agenda’s zijn de pijlers onder Nij Begun, het investeringsprogramma waarmee het kabinet de regio wil opstoten naar de kopgroep. Het einddoel aan de horizon: over dertig jaar moet elke nieuwgeborene minimaal dezelfde kansen en mogelijkheden in het leven hebben als ieder ander kind in Nederland.
Beide kwartiermakers hebben tot eind dit jaar de tijd om een koersplan op papier te zetten. Nijboer begon zijn verkennerswerk iets eerder en kwam zodoende al in het voorjaar met een aanzet voor zijn agenda, Klompien legde vorige week zijn eerste ei. Nog net voor het zomerreces, een beetje stof tot nadenken voor wie zich verveelt op het strand of voor de tent.
Het is nog niet meteen een vuistdik rapport. In tien pagina’s schetst Klompien weidse vergezichten, maar vooralsnog weinig concrete stappen daar naartoe. De Economische Agenda wordt een strategie, legt hij uit: geen gedetailleerd plan. Als hij begin volgend jaar afzwaait, zal de koers in grote lijnen helder zijn voor de komende dertig jaar. Maar echte vorm krijgt het pas in de komende decennia.
‘Niet de sterkste overwint, maar wie zich het best aanpast’
Dat kan ook niet anders, zegt de voormalige Rabobank-man die vorig jaar Groningens basketbaltrots Donar voor een faillissement wegtrok en inmiddels de herboren eredivisionist FC Groningen naar nieuwe sportieve hoogten probeert te loodsen als voorzitter van de raad van commissarissen.
„Dit is een proces voor het Darwin-principe”, legt Klompien uit, met een verwijzing naar de grondlegger van de evolutietheorie: „Niet de sterkste species overwinnen, maar de meest adaptabele, de dier- en plantensoorten die zich het beste aanpassen aan veranderende tijden.”
Eén van talloze werkbezoeken: kwartiermaker Klompien in Lauwersoog, op het dak van het Werelderfgoedcentrum Waddenzee-in-aanbouw. Foto: Eigen Foto
Concrete doelen stellen voor over dertig jaar zou onzinnig zijn. „Ga eens dertig jaar terug in de tijd. Wat hadden we toen te maken met mobiele telefoons? Om maar een voorbeeld te noemen van een technologie die het leven drastisch veranderd heeft. Of de computer, internet, mobile devices en nu weer Artificial Intelligence. Wat gaat dat brengen? Het gaat steeds sneller en de economie verandert mee. Welke sectoren over 30 jaar, of zelfs maar 20 of 15 jaar, bepalend gaan zijn voor onze economie, is nu simpelweg nog niet te overzien.”
Dat is ook precies waarin Nij Begun zich onderscheidt van alle eerdere investeringsprogramma’s die de regio op moesten stoten in de vaart der volkeren. Van Integraal Structuurplan Noorden des Lands tot het Nationaal Programma Groningen. Ze brengen geld, nieuwe initiatieven en impulsen, maar toch blijft die structurele achterstand. Maar nu is er voor dertig jaar zekerheid over een budget dat alle voorgaande in de schaduw stelt.
Geen projectenmachine, maar aanjager regionale stootkracht
Ook daar ziet Klompien een taak voor zijn ‘Kwartiermakerij’, het team waar hij op vaart voor zijn missie. Dat moet niet alleen een Economische Agenda afleveren, maar ook een uitvoeringsorganisatie ontwerpen die vanaf volgend jaar flexibel kan meeschakelen met de tijd. Geen projectenmachine, maar een aanjager voor de stootkracht die er in de regio wel degelijk is, zegt Klompien.
„Willen we van Nij Begun een succes maken dan hebben we iedereen nodig. Overheid, ondernemers, onderzoekers en omwonenden. Een brede coalitie waarin nieuwe initiatieven in vruchtbare bodem landen. Ik probeer nu op zoveel mogelijk plekken ideeën te verzamelen. Overal waar tien ondernemers brainstormen over de economische toekomst, draaf ik graag op. Dat leidt tot mooie inzichten. Er komen mensen aan met dingen waarvan je zegt: Hé, interessant!”
In zijn kersverse uitgangspuntennotitie legt Klompien de lat hoog. ‘We streven naar grote, zichtbare en structurele verbeteringen op een schaal die we in deze regio niet eerder hebben meegemaakt’, schrijft hij in die beginselverklaring. Nij Begun-geld mag geen gaten stoppen bij kwakkelende bedrijven, ‘geen minnen compenseren’, maar moet juist een hefboom zijn die ook investeringen door het bedrijfsleven loswrikt.
En wat al helemaal niet mag gebeuren, is dat het geld bij voorbaat wordt verdeeld over de belanghebbende partijen die er ieder voor zich mee aan de slag gaan. Van de NPG-miljarden kregen de gemeenten een deel, de provincie en de NPG zelf. Daar is een ontzagwekkende stroom projecten mee gefinancierd, maar grote, gezamenlijke stappen die de provincie als geheel verder helpen raakten uit zicht, schreef de Groningse hoogleraar Caspar van den Berg vorig jaar in een kritisch rapport.
‘Gevaar van zo’n pot geld is dat iedereen er aan gaat sleuren’
„Het is bijna ongelooflijk dat je zó’n enorm budget hebt”, zegt Klompien. „Alle Nij Begun-maatregelen die het kabinet heeft toegezegd, komen bij elkaar tot een optelsom van 8 miljard die hier even gespendeerd wordt. Dat is een massieve hoeveelheid geld waarvan je ook echt heel goeie dingen kunt doen. Maar het gevaar dat je met zo’n grote pot geld hebt, is dat iedereen er ook aan gaat sleuren en het toch weer blijft bij een regen aan afzonderlijke projecten.”
De snelgroeiende groene chemie bij Delfzijl, één van de 'baanbrekers voor de Groninger economie. Foto:Jaspar Moulijn
De kwartiermaker roept overheden en ondernemers op om nu eens groot te denken. „Dat is wel een valkuil. Het is heel verleidelijk om klein te denken als je niet anders gewend bent. Groot denken is lastiger want dat vereist durf, visie en vasthoudendheid om iedereen mee te krijgen. Neem het Forum Groningen: hulde voor de mensen die hebben verzonnen dat dat gebouwd moest worden. Dat is visie, er was genoeg tegenwind om het niet te doen.”
Dat gaat op voor alle ‘baanbrekers’ die Klompien in het vizier heeft voor zijn Economische Agenda: kansrijke sectoren die de regionale economie in de toekomst kunnen dragen. Daarbij haakt hij aan bij wat ook het NPG en de regionale overheden al hadden benoemd: waterstoftechnologie en de transitie naar duurzame energievormen, de zorgsector en gezond oud worden, innovatie in de scheepsbouw aan het Winschoterdiep en de maakindustrie in het algemeen, toerisme en de ‘vrijetijdseconomie’ maar ook de landbouw ofwel de ‘economie van het platteland’.
‘Denk groot: bouw een Guggenheim aan Zee’
Op al die vlakken moeten Groningen en Noord-Drenthe groot durven denken, houdt Klompien de regio voor. „Kijk naar de vrijetijdseconomie. De budgetten die hier aan toerisme worden gespendeerd, zijn miniem in vergelijking tot Friesland of Drenthe. Dat richt dus ook de denkkracht automatisch op een klein budget. En hoe belangrijk het ook is om museum X of Y bij de tijd te houden: als je je echt in de kijker wilt spelen, moet je Instagram-worthy dingen bieden. Durf na te denken over een Guggenheim aan Zee. Of een eigen Hermitage. Bouw een uitkijktoren hoger dan de Euromast.”
Of het na de vakantie nog van een kopje koffie met Eddie van Marum komt, is afwachten. Maar Klompien ziet de staatssecretaris sowieso in oktober. Dan presenteert hij de contouren van zijn koersplan in de Trêveszaal. Dan zal ook blijken of Van Marum en verantwoordelijk ministers Dirk Beljaarts van Economische Zaken en Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei het goed genoeg vinden om aan de Tweede Kamer voor te leggen.
Maar eerst gaat de kwartiermaker nog met zijn uitgangspuntennotitie terug de regio in om de uiteindelijke doelstellingen verder fijn te slijpen met zijn team. Alle Groningers en Noord-Drenten kunnen online hun mening geven. Voor de gemeenteraden en Staten staat in oktober een bijeenkomst in de agenda.
„Het wordt een tour de force om eind december te halen”, schat Klompien. „Maar begin komend jaar gaan we sowieso redden: vanaf 2026 moet het gaan rollen.”
