Staatssecretaris Hans Vijlbrief trapt Nij Begun optimistisch af. 'Vandaag is geen dag voor cynici'

„Vandaag is geen dag voor de cynici”, zei staatssecretaris Hans Vijlbrief maandag in Bad Nieuweschans bij de aftrap van ‘Nij Begun’. Daarvoor pompt Den Haag de komende dertig jaar in totaal 22 miljard euro in Groningen om de provincie na zestig jaar gaswinning nieuw perspectief te geven.

Vijlbrief is optimistisch over het welslagen van het Nij Begun-project. „Maar ook realistisch”, benadrukte hij in zijn openingstoespraak voor de startbijeenkomst in Bad Nieuweschans. Daar brainstormden maandag bestuurders, volksvertegenwoordigers en ambtenaren uit Groningen en Noord-Drenthe een dag lang over de vraag hoe de regio zijn historische sociale en economische achterstand op de rest van het land moet gaan inlopen.

Misschien wel de grootste uitdaging is het cynisme af te schudden dat er in de loop van vele decennia in is geslopen in het noordelijke ‘wingewest’. Het verspeelde geloof bij de Groningers dat de overheid ook góede bedoelingen zou kunnen hebben. „Ik heb het ook onderschat”, zegt Vijlbrief. „De frustratie, het verdriet, de emotie. Niet omdat ik het niet wist, maar omdat ik het nog niet vóélde; wat een overheid die krampachtig vasthoudt aan regels, protocollen en het eigen gelijk, met mensen doet.”

Precies twee jaar en een week nadat hij voor het eerst als staatssecretaris naar Groningen kwam, ligt er volgens Vijlbrief een stevige basis om echt te werken aan een Nij Begun, ofwel nieuwe start. Er is al veel verbeterd en versimpeld in de aanpak van de aardbevingsschade en de huizenversterking, de gaskraan ging dicht en inmiddels ligt een wet ter goedkeuring bij de Kamer die moet uitsluiten dat die kraan ooit nog opengaat, ook niet op een kiertje, zoals begin deze maand.

„Ik hoop dat ik die wet zo snel mogelijk in het parlement mag verdedigen”, verwijst Vijlbrief naar de lopende (in)formatiegesprekken over een nieuw kabinet. De nieuwe Groningenwet regelt niet alleen de afsluiting van het grote Slochter gasveld, maar ook de 22 miljard euro die naar Groningen stroomt én eventueel meer geld als dat nodig mocht zijn om alle ambities en afspraken te realiseren. Een ‘verzekeringspolis’ dat de beloofde ‘generatielange inzet’ ook echt dertig jaar lang blijft komen uit Den Haag, aldus Vijlbrief. „Wat voor regering er ook zit.”

Concrete plannen werden maandag nog niet gesmeed. Maar de startbijeenkomst in Bad Nieuweschans was dan ook vooral bedoeld als een eerste gedachtewisseling. Aanvankelijk achter gesloten deuren, maar maandagmorgen werd alsnog de pers uitgenodigd. Kritische geluiden waren er ook, bijvoorbeeld van een ongeduldige wethouder Annalies Usmany die na jaren wachten wel eens wil weten wanneer het stroperige herstel en versterkingsproces in haar gemeente Eemsdelta nu eindelijk eens gaat beginnen.

Dat blijft voor de korte termijn nog steeds de allereerste prioriteit, beaamt ook gedeputeerde Susan Top: veiligheid voor de inwoners. „Maar met versterking alleen redden we het niet. Dan zitten we straks, zwaar gezegd, met een hele generatie getraumatiseerde Groningers.” Om echt te breken met de erfenis van de gaswinning moeten niet alleen de huizen versterkt, maar ook de economie, arbeidsmarkt, leefbaarheid en de mensen.

,,Dat wordt nog best een ingewikkelde puzzel”, doet Top alvast aan enig verwachtingsmanagement. „Maar we gaan hier iets doen voor dertig jaar, daar mag je best even over nadenken.” Nij Begun wordt een proces van ‘verschillende snelheden’, zegt de gedeputeerde. De noodzakelijke versterking op de korte termijn, nieuw toekomstperspectief op de langere.

Ook de Groningers zelf krijgen daarin zeker een stem, onder meer met een ‘brede conferentie’ rond de zomer. „Hoe vaak hebben we deze riedel de afgelopen jaren niet gehoord?”, verzucht Top. „’De bewoner moet centraal staan’. Dit is onze laatste kans om dat daadwerkelijk te doen.”