'Kwartiermaker' Henk Nijboer trekt de aardbevingsregio in voor zijn Sociale Agenda: 'Unieke kans om het nu echt góed te doen'

Het was even aanpoten. Op 5 december zwaaide Henk Nijboer na elf jaar af als Tweede Kamerlid. Een dag later trad de PvdA’er aan in zijn nieuwe functie. Als ‘kwartiermaker’ moet hij de lijnen uitzetten voor de Sociale Agenda die Groningen en Noord-Drenthe moet opstoten in de vaart der volkeren.

Krap drie maanden later staat zijn projectorganisatie klaar om de vleugels uit te slaan. Deze maand gaan Nijboer en co op tournee door de regio om te brainstormen met iedereen met een goed idee voor een glanzende toekomst van de regio. „Sneller kan haast niet”, lacht de kwartiermaker in zijn kantoor op de bovenverdieping van cultuurcentrum de Oosterpoort in Groningen („Die krijgen we gratis in gebruik van de gemeente, ik wilde per se geen duur kantoor.”)

Officieel zitten zijn eerste honderd dagen er komende vrijdag op, maar daar gingen er nogal wat vanaf rond Kerst en Oud en Nieuw. Toch staat nu alles klaar om de missie op volle stoom te brengen. De afgelopen tijd ging vooral zitten in het optuigen van het achtkoppige projectbureau: voor de helft ambtenaren uit de regio, de andere helft ambtenaren annex ‘verbindingsofficieren’ van de vier betrokken Haagse ministeries. En voor de rest was de agenda vooral gevuld met bijpraat-afspraken. Met gemeenten, scholen, bibliotheken, in dorpshuizen: alle partijen die een rol kunnen spelen in de Sociale Agenda voor Groningen en de kop van Drenthe.

Die Sociale Agenda moet met een pot van jaarlijks 100 miljoen euro een eind maken aan de traditionele achterstand van de regio op de rest van het land. Over dertig jaar, ofwel: binnen één generatie, moeten werkloosheid, opleidingsniveau, gezondheid en leefbaarheid in het gebied zijn opgetild naar tenminste het landelijke gemiddelde. Dat is althans het doel van Nij Begun, het steunprogramma waarvoor Den Haag in totaal 7,5 miljard noordwaarts sluist bij wijze van ‘ereschuld’ voor zestig jaar aardgaswinning en alle schade die dat in het gebied heeft aangericht, niet alleen aan de huizen maar ook in de mensen.

Terwijl de versterking van huizen en gebouwen na jaren nog altijd moeizaam op gang komt, mag Nijboer zijn tanden zetten in de Sociale Agenda die onderdeel vormt van het Nij Begun-programma. Binnenkort wordt de benoeming verwacht van een collega-kwartiermaker die hetzelfde moet doen, en met eenzelfde budget, voor de regionale economie. Nijboer is aangesteld tot 31 december. Als hij straks afzwaait, moet alles klaar staan om de komende dertig jaar optimaal rendement te halen uit die Haagse miljarden.

Daarvoor staat hij ook de komende tijd voorlopig nog wel even in de ‘luisterstand’, te beginnen met vier ‘brainstorm’-sessies waarvoor hij deze maand door de regio trekt. Hij hoopt zoveel mogelijk ideeën op te halen om de vier hoofdthema’s uit te werken die hij heeft meegekregen in zijn opdracht: het verbeteren van de (mentale) gezondheid van de inwoners, gelijke kansen op een welvarende toekomst voor alle kinderen die hier worden geboren, de bestrijding van de bovengemiddeld hoge armoede en het opvijzelen van de leefbaarheid.

„Dat zijn allemaal thema’s die mij persoonlijk heel erg aan het hart gaan en waarvoor ik me ook als Kamerlid altijd heb ingezet”, verklaart Nijboer waarom hij slechts kort hoefde na te denken toen hij voor zijn nieuwe functie werd gevraagd. Hij is hoopvol voor zijn Groningse geboortegrond: „We hebben een unieke kans om het nu echt goed te doen. Die 100 miljoen is echt serieus geld. Als je dat goed besteed, kun je problemen doorbreken die hier al generaties lang spelen. Als geboren en getogen Ten Boerster vind ik het prachtig mooi om daaraan bij te mogen dragen.”

In april wil de kwartiermaker de eerste concept-doelen op papier hebben voor ‘zijn’ Sociale Agenda. Daarmee trekt hij opnieuw het gebied in om ze verder fijn te slijpen zodat er nog voor de zomervakantie een echt koersplan kan worden vastgesteld. In de tweede helft van het jaar gaat hij er verder de boer mee op langs alles en iedereen die de komende decennia een rol zou kunnen spelen in de uitvoering. „Wil zo’n Sociale Agenda kans van slagen hebben dan moet er draagvlak zijn bij de mensen die het moeten gaan dóen. Wat denken mensen en instellingen die middenin het gebied staan, dat écht nodig is. Dat wil ik de komende tijd van ze horen.”

Maar er is nog een reden om te praten, praten en nog eens praten. Want, kleine winstwaarschuwing: „Ook met die 100 miljoen zullen we niet álle achterstanden wegwerken. De gezondheid ligt hier twaalf levensjaren achter op het landelijk gemiddelde. De armoede wordt in veel families van generatie op generatie doorgegeven. Dat poets je niet even weg met een zak geld. Ik wil geen valse beloftes doen. We zullen sowieso keuzes moeten maken. Kijken waar we écht het verschil kunnen maken, samen met de mensen die wéten waar het aan schort.”

Wat al heel veel scheelt, is dat het gebied nu voor dertig jaar is verzekerd van Haagse steun. „Dat is uniek, dat gebeurt nergens anders in het land. De financiering is altijd een probleem bij de pogingen om deze regio vooruit te helpen. Er worden hier heel veel mooie initiatieven opgezet, maar het is altijd tijdelijk. We gaan van het ene naar het andere project. Na een jaar of drie, vier houdt het weer op en moet er weer nieuw geld worden gezocht voor een vervolg. Dat kost tijd en energie die niet gaat naar de problemen. Die projectencarrousel is op alle fronten heel schadelijk. Dat kunnen we nu anders doen.”

En er is heel wat werk te verzetten, zag hij opnieuw bij zijn rondgang van de afgelopen maanden voor zover hij dat niet allang wist van zijn werkbezoeken als Kamerlid. „Vooral bij de jeugd zijn er forse problemen. De onderwijsresultaten blijven ver achter bij het landelijk gemiddelde, en ook de mentale gesteldheid is de afgelopen jaren zorgwekkend achteruit gehold. Natuurlijk door de stress thuis over de aardbevingen, maar ook corona heeft er zwaar ingehakt. Ik wil dan ook zoveel mogelijk jongeren betrekken in dit proces, ik wil van hen horen wat zij denken dat nodig is. Als je het voor de volgende generatie beter wilt doen dan moet je dus beginnen bij de jeugd.”

Wanneer is zijn missie geslaagd? „Als we iets in gang kunnen zetten waarvan we over vijf tot tien jaar kunnen zien dat het echt verbetering brengt. Dat we gelukkiger zijn, ons beter voelen. Dat we denken: we zijn er nog lang niet maar het gaat de goeie kant op. De trend is gekeerd. Dat klinkt misschien pretentieus, maar dat is wel waar het om gaat. En ik hoop dat we dan ook weer wat meer zelfbewustzijn hebben, zegt maar gerust trots. Dat past de Groninger natuurlijk traditioneel niet zo, maar het is er wél. Dat zag je in de televisieserie De aarde beeft en dat beluister ik ook in mijn gesprekken. Die trots is alleen wel zwaar gekrenkt de afgelopen jaren. Dus, wanneer is het een succes? Als we weer een gedeeld gevoel hebben van: we hebben hier ook wel wat om trots op te zijn en we gaan met z’n allen de goeie kant op.”