De ringweg van Groningen torent straks niet meer boven het historische Oude Winschoterdiep (circa 1400) uit, maar gaat er onderdoor: het eerste aquaduct van Groningen. Voor scheepvaart is de diepgang te klein (kanoën kan voor de westelijke kade nèt). Rijkswaterstaat mag regenwater uit de tunnel op het kanaal lozen. Op de foto links voorbij de ringweg de wijk Oosterpoort, rechts De Meeuwen. In de verte het UMCG. Foto: DvhN
De vele regen in de afgelopen maanden zit de ringwegbouwers van Combinatie Herepoort aardig dwars in Groningen, maar in de tunnel houden ze de voeten droog. Het meeste water gaat rechtstreeks het Winschoterdiep in.
De verdiepte ligging van de nieuwe Zuidelijke Ringweg is bouwkundig al een tijdje klaar en functioneert prima. Ook met al die regen, lacht Jeroen Reessink van Aanpak Ring Zuid. „Er staat bij de afbouw niemand met de voeten in het water.”
Geen gevaar voor aquaplaning
Om dat voor elkaar te krijgen, is er heel wat geïnvesteerd in de waterafvoer. Daardoor kan het verkeer straks veilig, zonder gevaar voor aquaplaning, ‘ondergronds’ tussen de knooppunten Julianaplein en Europaplein rijden.
„Vanaf de grote in/uitgangen van de verdiepte ligging (2x 4 rijstroken) stroomt natuurlijk heel wat water naar binnen als het regent. En dan zitten er ook nog twee grote openingen in van samen bijna 200 meter.”
Reessink rekent voor dat hemelwater en sneeuw vrij spel hebben op zo’n 30 procent van de circa 1100 meter lange tunnel. „Een oppervlakte van circa 2,5 hectare (25.000 m2). We hebben de weg overdwars een beetje schuin aangelegd. Daardoor stroomt het water naar de goot aan de zijkant. Via de straatkolken (putten) gaat het de riolering in en via twee afvoerbuizen naar de waterkelder.”
Indrukwekkende vloeistofkelder
Die kelder ligt op het diepste punt van de tunnel bij de H.L. Wichersstraat, tussen de stadswijken Oosterpoort en De Linie, niet ver van de oostelijke ingang vanaf het Europaplein.
De indrukwekkend grote vloeistofkelder onder het verdiepte deel van de nieuwe Zuidelijke Ringweg in Groningen. Foto: ARZ
„Als je in de kelder loopt, weet je niet wat je ziet, zo groot”, zegt Reessink. „Hij lijkt met 30x35 meter, en een hoogte van 3,70 meter, eerder op een parkeergarage dan op een vloeistofkelder. En groot genoeg voor alle water uit een Olympisch zwembad.”
De kelder bestaat uit drie compartimenten, gescheiden door overstortmuurtjes. De eerste opvang fungeert als bezinkkelder voor als er zand of ander vuil (bladeren uit het Sterrebos, red) in het water terecht is gekomen. De eerste millimeters water blijven in de tweede bak zitten.
Alleen eerste (vervuilde) deel van de bui gaat naar de zuivering
„Zo scheiden we bij elke bui de eerste hoeveelheid regen van de rest. Die eerste liters kunnen, zeker na een droge periode, vervuild zijn met bijvoorbeeld rubberdeeltjes van autobanden, remslijpsel of olie. De first flush, zoals we die noemen, gaat altijd -ongeacht hoe lang de bui duurt- via het riool naar de waterzuivering in Garmerwolde. De rest pompen we in het Oude Winschoterdiep.”
Vereenvoudigde schets van de tunnel met het diepste punt aan de oostkant. Tekening: Aanpak Ring Zuid
In de kelder is ook een overdrukinstallatie om explosies van eventueel ontvlambare dampen te voorkomen. Bijvoorbeeld van benzine of diesel, mochten die bij een incident in de kelder terecht komen.
Zware pompen staan er niet. „Dat hoeft niet omdat de opvang zo groot is. Het zal niet vaak gebeuren dat de kelder vol is”, aldus Reessink. Daartoe gebruikt Aanpak Ring Zuid een formule uit het ‘tunnelhandboek’ van Rijkswaterstaat. Dat is opvallend omdat de tunnel officieel geen tunnel is en de organisatie hem daarom altijd verdiepte ligging noemt. Door de openingen hoeft de weg niet te voldoen aan alle tunnelrichtlijnen, en ontbreken bijvoorbeeld afzuiginstallaties.
Landelijke tunnelstandaard
Reessink: „Voor de hemelwaterafvoer gebruiken we de landelijke tunnelstandaard wèl. Dat houdt in dat het verkeer geen last mag hebben van 80 mm neerslag binnen 100 minuten. Zo’n bui komt volgens de huidige berekeningen maar eens in de 250 jaar voor, en dan heb je aan twee doorsnee regenmeters maar net genoeg. Gemiddeld valt er in Nederland 800 mm per jaar, amper 70 mm per maand .”
Jeroen Reessink. Foto: Peter Wassing
Volgens hem stond de tunnel onder het spoor in Haren vorig jaar blank na 50 mm neerslag, en kan de ringweg zo’n bui dus probleemloos aan. Hoe het het ook klinkt na alle regen van de afgelopen maanden: dat hebben ze inmiddels kunstmatig getest. „We hebben vrachtwagens vol water laten aanrukken om alle onderdelen stuk voor stuk te spoelen en daarna zijn we met camera’s in het systeem geweest. Rijkswaterstaat zal dat in de toekomst blijven onderhouden.”
Behalve de grote kelder aan de oostkant, zit er nog een kleinere bij de tunnelingang bij de Papiermolen. ,,Het water uit die kelder gaat via twee persleidingen onder de weg rechtstreeks naar de H.L. Wichersstraat.”
Hoge kade voorkomt overstroming
Volgens Reessink is er geen gevaar dat (grond)water uit de omgeving of uit vijvers of het Oude Winschoterdiep in de tunnel terecht komt. „In Zuid-Korea liep vorig jaar een verkeerstunnel vol water toen een nabijgelegen rivier overstroomde. Dat kan hier niet gebeuren omdat we de tunnel beschermen tegen hoogwater. Ook niet bij het Oude Winschoterdiep. De kades zijn in overleg met het waterschap 2 meter boven NAP en toegangen beginnen ook op die hoogte. Dat is 1,5 meter hoger dan het waterpeil in het kanaal.”
Van grondwater heeft de tunnel evenmin last, zegt hij. „Je hebt in een tunnel altijd wel enige lekkage door voegjes en scheurtjes, maar de bak is helemaal van beton en het lijkt erop dat we binnen de eisen blijven: maximaal 1 kubieke meter per uur. Dat levert absoluut geen problemen op.”
Voor de afvoer van dat water is de onderste laag asfalt in de tunnel gemaakt van zoab: zeer open asfalt beton. Dat ligt meestal bovenop, en komende zomer komt er als laatste ook een zoab-laag in de tunnel bij. ,,Dan hebben weggebruikers helemaal geen last van water op de weg.”
Voor het project Aanpak Ring Zuid zijn op negen plekken waterkelders en -pompen aangebracht. Behalve de twee in de verdiepte ligging gebeurde dat bij het Julianaplein (dat water wordt geloosd op het Noord-Willemskanaal), de Brailleweg, het Vrijheidsplein, en de Piccardthoftunnel, Helperzoomtunnel (2020), Verlengde Bremenweg (fietstunnel uit 2009 die nog steeds niet wordt gebruikt) en Esperantotunnel (fietstunnel onder het spoor, gaat waarschijnlijk in 2025 open). Het water in de laatste tunnel gaat ook met een persleiding naar het Oude Winschoterdiep.
Water stroomt andere kant op
Vanwege de bouw van het Julianaplein stroomt het water in het Helperdiep sinds kort de andere kant op: niet meer in de richting van het Noord-Willemskanaal, maar naar het Oude Winschoterdiep. De uitstroom van het Helperdiep naar het kanaal lag de bouwers in de weg.
