Psychiater Menno Oosterhoff in zijn woning in Thesinge: "Mijn eigen geweten is strenger dan alle kritiek van buiten." Foto: Peter Wassing
De discussie over euthanasie bij psychisch lijden woedt hevig. Psychiater Menno Oosterhoff uit Thesinge krijgt van collega’s het verwijt dat hij euthanasie promoot. ,,Ik ben een rampgebied ingezogen. En ja, hier doe ik goed aan.’’
Hij herhaalt niet alles wat hij naar zijn hoofd geslingerd krijgt. Een kleine bloemlezing wil Menno Oosterhoff wel geven. ,,Ik zou jonge mensen de dood injagen, jonge mensen zouden bij mij voorrang krijgen voor euthanasie als ze hun organen doneren, ik zou euthanasie promoten. Vuilspuiterij natuurlijk.’’
Dat kwaadspreken maakt euthanasie bij psychisch lijden akeliger dan het al is, zegt Oosterhoff. ,,Ik snap dat mensen vragen hebben als een meisje van 17 euthanasie krijgt. Want misschien gebeurt er later een wonder waardoor het toch nog goed komt met haar. Die vragen heb ik ook. Maar wat denk je? Dat die wens er van de ene op de andere dag is? Daar gaan jaren van lijden aan vooraf. En wat denk je van de ouders van zo’n meisje? Dat die zomaar willen dat ik hun dochter euthanasie verleen?’’
Hij vervolgt: ,,Lang niet alle mensen die dood willen, moeten we dood maken. Natuurlijk niet. Wij zijn er om de moed erin te houden. Euthanasie bij psychisch lijden, dat zijn de allerergste gevallen. Mensen hebben geen idee wat die psychische problematiek is.’’
Psychiater met dwangstoornis
Psychiater Menno Oosterhoff (69) is thuis in Thesinge waar hij zich met hetzelfde gemak verliest in zijn eigenhandig aangelegde enorme tuin als in zijn werk – ook al is hij al twee jaar met pensioen. Uren brengt hij door achter zijn huis waar hij elke plant, elke bloem bij naam kent. Dat is grootmoeders oorbel wijst hij naar een struik die donkerrood bloeit. Achterin de tuin verrijst een nieuwe kas. Zelf bedacht, zelf gemaakt. ,,Je wórdt handig’’, zegt Oosterhoff.
Toen hij als psychiater met pensioen ging, wist hij al dat louter fietsen, vakantie vieren en lanterfanten aan hem niet zou zijn besteed. Hij kent zichzelf en is open over de problemen waarmee hij kampt. Hij is een psychiater die zelf lijdt aan een dwangstoornis. Niksen is niks voor hem. ,,Dan kun je me opvegen.’’
‘Misdadig vind ik dat’
Afgelopen zomer barstte de discussie over euthanasie bij psychisch lijden los toen vakgenoten van Oosterhoff een brief stuurden naar het Openbaar Ministerie (OM) over de euthanasie van de 17-jarige Milou. Ze riepen het OM op om strafrechtelijk onderzoek te doen naar de ouders en behandelaren van Milou, omdat die haar zouden kunnen hebben beïnvloed in haar keuze voor euthanasie.
Deze week veroordeelde artsenfederatie KNMG de handelwijze van de briefschrijvende psychiaters als onbetamelijk en onaanvaardbaar. Goed nieuws, vindt Oosterhoff die hoopt op excuses en het intrekken van de brief. Hij hekelt het gemak waarmee Jan en alleman, onder wie vakgenoten, zijn handelen wegzet. Nu weer NSC-kamerlid Rosanne Hertzberger die bepleit dat er onderzoek komt naar de gestegen euthanasiewens onder jongeren die psychisch lijden.
Oosterhoff fel: ,,Ze wil de minimumleeftijd waarop mensen euthanasie krijgen verhogen van 12 naar 25 jaar. Misdadig vind ik dat. Misdadig paternalisme.’’
Doodswens vanwege monster in het hoofd
In het afgelopen jaar verleende hij 13 keer euthanasie. Dat is slopend, zegt hij. Hij maakt werkweken van 80 uur als hij een nieuw verzoek voor euthanasie heeft gekregen en daarmee instemt. In het geval van de 17-jarige Milou was hij zes maanden in de weer voor hij haar op 2 oktober 2023 euthanasie verleende. ,,Ik heb half Nederland geconsulteerd, ik heb ervan wakker gelegen, ik heb Milou gesproken, haar ouders. De toetsingscommissie, de reflectiekamer: ik heb de zaak van alle kanten tegen het licht gehouden.’’
Hij weet van zichzelf dat hij moeilijk nee kan zeggen als hij zich eenmaal heeft verbonden met mensen die één wens hebben: dood zijn. ,,Het ondraaglijk lijden spat ervan af. Het gaat niet om mensen die geestelijk in de knel zitten, het gaat om mensen die nog amper 30 kilo wegen en zichzelf tot op het bot snijden om hun zielenpijn niet te voelen, om mensen die van zichzelf elke dag 37 kilometer moeten lopen, die onder dwang gevoed worden, in de isoleercel zitten, elektroshocks krijgen. Die een monster in hun hoofd hebben.’’
‘Depressie is de hel’
Ze kunnen terecht bij het Expertisecentrum Euthanasie waar de wachtlijst inmiddels is opgelopen naar drieënhalf jaar. Via een bevriende psychiater raakte hij bij dat centrum betrokken. Samen schreven ze het boek Laat me gaan, over euthanasie bij psychische aandoeningen. Zeven jaar geleden gaf hij als psychiater voor het eerst een second opinion in een euthanasiezaak, inmiddels heeft hij dat zo’n 50 keer gedaan.
Bij zo’n second opinion gaat het om twee vragen: of iemand wilsbekwaam is en of er geen redelijke andere oplossing mogelijk is. Jazeker oordeelde Oosterhoff wel eens negatief. ,,Bij een mevrouw oordeelde ik dat er nog een reële kans op hulp was. Ze leeft nog. Nog steeds hartstikke depressief. De hel.’’
Zijn eerste optreden als arts die euthanasie verleende, was toen hij tegen zijn pensioen liep. ,,Mijn patiënt was 18, ze was al jaren in behandeling voor haar dwang.’’
Tekort aan artsen die euthanasie willen verlenen
Hij wil er niet over in detail treden. Hij erkent hoe ingrijpend dergelijke kwesties zijn. ,,Ik ben een rampgebied ingezogen, omdat het nieuw is en taboe. We hebben ons als GGZ niet ontwikkeld op dit gebied. Er zijn nauwelijks artsen te vinden die de euthanasie bij psychisch lijden willen verlenen, want het lijden is niet te meten. Bij lichamelijke ziektes heb je een prognose. Bij onaanvaardbaar psychisch lijden weet je dat ze nog wel 50 of 60 jaar kunnen leven.’’
Als ouders van een kind met een doodswens bij hem aankloppen, in hem hun laatste strohalm zien, kan hij zijn hulp nauwelijks weigeren. Uit zelfbescherming en tijdgebrek houdt hij de boot ook af. ,,Later hoorde ik dat een jongen die ik niet kon helpen was overleden aan suïcide.’’
‘Ik kan mijn handelen verdedigen’
Hij aarzelt even. ,,Een van de 100 mensen die geboren wordt, stapt op enig moment uit het leven, wereldwijd. In Nederland zijn 1900 zelfdodingen per jaar, waarvan 80 of 90 procent een psychische aanleiding heeft. Ik denk dat het aantal suïcides afneemt door euthanasie bij psychisch lijden. Bovendien durf ik te stellen dat het lijden van nabestaanden bij zelfdoding groter is dan bij euthanasie.’’
Ja, hij twijfelt. Over alles, maar in de eerste plaats over zijn rol in deze kwestie. ,,Maar soms verbleken al m’n theoretische twijfels als ik hoor wat voor onvoorstelbaar lijden mensen doormaken.’’
Zijn twijfel wordt ook gevoed door zijn streng gelovige opvoeding. ,,Ik vraag me af of ik mensen echt help of help ik ze van de regen in de drup? Hadden ze nog langer dit lijden moeten doormaken? Ik vind het eng deze verantwoordelijkheid te nemen, maar ik kan mijn handelen verdedigen. Ja, hier doe ik goed aan. Ik had er geen goed aan gedaan géén euthanasie te verlenen. Mijn eigen geweten is strenger dan alle kritiek van buiten.’’
113
Denk je aan zelfdoding? Neem dan 24/7 gratis en anoniem contact op met 0800-0113 of chat op 113.nl
