Op safari in eigen provincie. Hier kun je de big five van Groningen spotten

Ecologen Rick Middelbos en Jasper Schut vertellen hier graag over, maar om te beginnen hebben ze wel een boodschap. „Want,” zegt Middelbos, „het gaat súper, súper slecht met de natuur in Nederland”.

Jasper Schut is ecoloog bij Staatsbosbeheer. Hij ziet ook wel dat dieren die vroeger bijzonder waren, steeds vaker hun snuit laten zien. Toch staat hij niet bepaald te juichen. „De algehele trend van de natuur in Groningen - en Nederland - is ronduit slecht”, waarschuwt hij. “We verliezen heel veel soorten.” De intensieve landbouw speelt hierin een grote rol, zegt hij. Doordat boeren landbouwgif gebruiken sterven veel insecten. En juist deze insecten zijn belangrijk voedsel voor veel andere dieren die hierdoor verhongeren.

Maar als het dan zo slecht gesteld is met de natuur in ons land, waardoor kunnen we dan ineens bevers en zeearenden spotten?

Voor zowel de otter als de bever is betere bescherming de reden dat het veel beter gaat met ze, geven Schut en Middelbos aan. Beide soorten konden de jacht, milieuvervuiling en het toenemende verkeer niet bijbenen en verdwenen de vorige eeuwen uit het Nederlandse natuurbeeld.

De otter en de bever verdwenen de vorige eeuwen uit Nederland. Reden? De jacht, milieuvervuiling en al die auto’s. In 1988 liet de overheid voor het eerst 42 bevers uitzetten in de Biesbosch. In 2008 en 2013 werden nog bevers uitgezet in Groningen en Drenthe.

Bovendien noemt Schut de betere verbinding tussen natuurgebieden als reden dat deze soorten het goed naar hun zin hebben. Er zijn zelfs speciale tunnels. “Zo kunnen ze veilig onder een weg door.” Hierdoor kunnen zich dus makkelijker en veiliger verspreiden. En het gaat goed. Inmiddels zijn de dieren in grote delen van Nederland te vinden.

Wie ze wil zien moet ‘s ochtends of ‘s nachts een uitkijkpunt zoeken en rustig afwachten, bijvoorbeeld rond het Zuidlaardermeer.

Otters zijn overal welkom, maar bevers niet. „Bevers graven serieuze holen”, vertelt Cindy de Jonge, beverconsulent bij de Provincie Drenthe en Groningen. Deze holen graven ze bijvoorbeeld in dijken en dat kan weer leiden tot overstromingen.

En de bevers doen het iets té goed in het Noorden. Daarom hebben de provincies Groningen en Drenthe het ‘beverbeheerplan’ opgesteld. Daarin staan gebieden waar de bevers niet welkom zijn. En bijna alle geschikte gebieden voor bevers zitten vol. Daarom worden bevers die op plekken komen waar ze niet welkom zijn afgeschoten. Dit gebeurt om de veiligheid van inwoners te garanderen, vertelt De Jonge. Ze verwacht dat dit deze herfst kan gaan gebeuren.

Deze roofvogels werden in 2017 al eens gefilmd in de Onlanden en zijn daar nog steeds te zien. In april van dit jaar bouwden twee zeearenden daar een nest. Met zijn spanwijdte tot wel 2,5 meter is het een opvallende verschijning, wat hem de bijnaam ‘vliegende deur’ oplevert. Inmiddels heeft het broedende paar bij De Onlanden twee ‘vliegende deurtjes’ voortgebracht.

Volgens Middelbos was het teruggeven van de Onlanden en de polders rond het Zuidlaardermeergebied aan de natuur belangrijk voor de komst van de zee-arenden. In de jaren negentig werd besloten hier een waterbergingsgebied van te maken.

Bij hevige regenval vloeit het water naar de Onlanden waardoor omliggende plaatsen als Peize en Groningen droge voeten houden. Hierdoor is het gebied veranderd in een moerasgebied. Dit trekt veel ganzen aan. Dit zijn weer geliefde prooidieren voor de zeearend.

Het herstel van de zeearenden in Nederland werd ook een handje geholpen doordat DDT in 1973 werd afgeschaft, vult Schut aan. DDT is een landbouwgif dat op planten werd gespoten om insecten te weren. De vogels die deze planten en insecten aten, kregen de stof binnen en deze vogels werden weer gegeten door zeearenden.

DDT had het akelige gevolg dat eierschalen van vogels te dun werden. Hierdoor kwamen veel eieren van de zee-arend én hun proodieren niet uit. De stof werd weliswaar in 1973 verboden, maar de restanten in de grond zorgen voor een lange nasleep.

Ook voor de slechtvalk werd DDT bijna fataal. Bovendien werd er veel op ze gejaagd omdat ze een concurrent waren voor de jagers. Ook slechtvalken houden namelijk wel van een haas of een konijn.

Inmiddels worden ze niet meer afgeschoten en is DDT verboden. Daarom gaat het een stuk beter met de slechtvalk. Er broedt een paartje bovenop het gebouw van de Gasunie.

Dat het zo goed gaat komt volgens Middelbos ook doordat de stad een soort kunstmatig berggebied is, waar de slechtvalk bij voorkeur leeft. Het dier voelt zich prettig op hoge gebouwen zoals het Gasunie-gebouw en de A-kerk. Vanaf daar kunnen ze jagen op stadsduiven. Bovendien is het Onlandengebied dichtbij. Ook hier is volop voedsel te vinden.

Schut verwacht niet dat de wolf zich snel vestigt in de provincie Groningen. Maar áls hij het doet, dan in de buurt van Ter Apel. Daar is nog genoeg bos waar de dieren hun jongen kunnen grootbrengen. De wolf die in april in Eelde werd gezien, was hoogstwaarschijnlijk een jong dier vanuit Drenthe en op zoek naar nieuw leefgebied.

De wolf was sinds 1868 niet meer gezien in Nederland. Tot in 2015. Toen stak In 2015 stak er ééntje de grens met Duitsland over. Hij werd gezien in onder meer Kolham, Foxhol en de Eemshaven. Hij vond geen geschikt plekje en vertrok weer terug naar Duitsland. In 2019 vormde zich de eerste roedel in de Veluwe. Later kwamen er ook roedels in Drenthe. De dieren laten zich soms zien, maar ze zijn erg schuw dus je moet wél geluk hebben.

Vooral diersoorten die rond moerassen leven, zoals de bever, otter en de zeearend ontsnappen dus aan de achteruitgang van de natuur. Geen toeval volgens Middelbos. Deze dieren profiteren van veranderingen in de natuur die zijn doorgevoerd om de mens te beschermen, zoals het Onlandenproject. “Maar ja, als het door alleen om onszelf te geven toch goed gaat met de natuur, juich ik dat van harte toe.”