De strijd rond het geplande windpark Eemshaven-West is nog lang niet ten einde, welke keuze de Groninger Staten woensdag ook maken. Foto: Archief Jan Zeeman
De Groninger Staten staan woensdag voor een lastige keuze. Komt er nog een groot windpark bij in de Eemshaven of niet? Wat de politiek daarover ook beslist, de provincie is bij voorbaat verzekerd van een berg juridische en financiële ellende.
„Dit is een dossier waar je tegelijkertijd hoofdpijn en buikpijn van krijgt”, verzucht de Groninger BBB-aanvoerder Gouke Moes. Met zijn collega-Statenleden probeerde hij vorige week in een commissievergadering helder te krijgen voor welke keuze zij komende woensdag nu eigenlijk precies staan.
En dat is geen gemakkelijke opgave, want in veertien jaar tijd zijn de plannen voor een nieuw windpark aan de westkant van de Eemshaven verworden tot een onontwarbare knoop. Die willen Gedeputeerde Staten nu met een ferme klap doorhakken. Maar daalt het zwaard van Damocles nu wel op het juiste hoofd neer?
Vattenfall laat zich geen nieuwe partner opdringen
Waar gaat het eigenlijk om? Aan de 88 windmolens die nu al draaien in de Eemshaven, probeert de provincie al jaren nog een windpark toe te voegen. Met het Zweedse Vattenfall staat een stevige kandidaat klaar om dit Windpark Eemshaven-West te realiseren. Samen met boeren-grondeigenaren en de inwoners van buurdorp Oudeschip wil de energiereus 24 nieuwe windturbines bouwen in het westelijk havengebied.
Het lijkt een done deal: met Vattenfall is de provincie verzekerd van meer dan genoeg kennis en kapitaal om een goed park neer te zetten, de grond is al voor een groot deel in eigendom van de plannenmakers en met de Energiecoöperatie Oudeschip en Omstreken (ECOO) profiteren ook omwonenden mee van de opbrengst, zoals de Staten dat graag zien. Alleen nog even het bestemmingsplan bijpunten, en klaar. Strik erom, niks meer aan doen.
Edoch, Vattenfall is niet de enige partij die zich voor een plek in de Eemshaven heeft gemeld. Het provinciebestuur zit ook nog vast aan een oude afspraak met projectontwikkelaar Wintermolen. Die bedong al in 2005 rechten op drie nieuwe windmolens in ruil voor de sloop en sanering van zijn twintig ‘solitaire’ turbines, verspreid over het Groninger platteland. Dat moest in de ogen van de provincie niet verder verrommelen tot een dartsbord vol torenhoge windmolens en dus werden drie ‘zoekgebieden’ aangewezen waar nieuwe turbines konden worden geconcentreerd in windparken: rond Delfzijl, bij Meeden en in de Eemshaven.
Kan provinciebestuur nog onder oude afspraak uit?
Bij Delfzijl en rond de Eemshaven zou Wintermolen zijn drie nieuwe molens bouwen. De eerste twee zijn ook gerealiseerd: bij Geefsweer en in de oostelijke Eemshaven. De derde zou volgens de afspraken verrijzen in windpark Eemshaven-West, maar daar wil het maar niet lukken. Vattenfall bliefde geen Wintermolens die haar wind konden wegvangen. De windenergieproductie is een miljardenbusiness en dus wordt op het scherp van de snede gestreden om windmolenrechten en de bijbehorende subsidies.
Beide kampen kwamen al snel lijnrecht tegenover elkaar te staan. Toen ook een bemiddelaar die de provincie stuurde, ze niet meer bij elkaar kreeg, namen GS een besluit: Vattenfall mag zijn plan realiseren en Wintermolen moet elders zoeken. Met alle energie die er in was gestoken en die onpartijdige ‘mediator’ heeft de provincie zich naar eigen oordeel ruim voldoende gekweten van haar ‘inspanningsverplichting’ ten opzichte van Wintermolen.
De uitgerangeerde projectontwikkelaar is woedend en gaf daar vorige week onbezwaard lucht aan in de commissievergadering in de aanloop naar de beslissende Statenvergadering. Via opeenvolgende advocaten had Wintermolen de provincie al meermaals aansprakelijk gesteld voor de financiële schade door de dreigende stranding van zijn windmolenplannen. Toen nog ingeschat op 40 miljoen euro, maar inmiddels is de rekening volgens directeur opgelopen tot 50 miljoen euro en zoals de energiemarkt zich inmiddels ontwikkelt kan dat nog verdubbelen.
Samenwerking afdwingen? Dan volgt claim van de andere kant
Dat zou de politiek reden kunnen geven op de pauzeknop te drukken. Volgens Wintermolen kan er met kleine aanpassingen van de plannen ruimte in het windpark worden gemaakt voor beide partijen. Maar verantwoordelijk gedeputeerde Johan Hamster waarschuwt dat dat voor Vattenfall allang een gepasseerd station is. Als de energiereus moet wachten of zijn plan zelfs helemaal getorpedeerd zou zien, komt er ook van die kant een miljoenenclaim. Met grotere kans van slagen dan Wintermolen, houdt Hamster de Staten voor.
Na een jarenlange aanloop zit de provincie daardoor ineens in een positie waarin ze moet kiezen door wie ze wil worden gebeten, de hond of de kat. Dat wekt wrevel in de Staten. Feitelijk doet de kwaliteit of de inhoud van het windparkplan er niet eens meer toe, merkte Dries Zwart van de Partij voor het Noorden op in de Statencommissie. Hij voelt zich op basis van de angst voor dreigende claims gedwongen tot een keuze, maar mist een gedegen analyse van de risico’s van de financiële consequenties van de uiteenlopende keuzes.
‘Staten moeten oordelen met het mes op de keel’
„Ik voel me gemangeld”, zegt Zwart. „Hier wordt de Staten met het mes op de keel een oordeel gevraagd.” Tekenend is dat een kritisch advies van de provinciale huisadvocaat PlasBossinade vorige week geen enkele rol in de beraadslagingen speelde. Die waarschuwt dat de provincie wel degelijk vastzit aan een ‘compensatieplicht’ tegenover Wintermolen. Weigering van een vergunning aan de plannen van dat bedrijf „houdt waarschijnlijk geen stand bij de rechter”, evenmin als een vergunning voor alleen Vattenfall.
De wrevel beperkt zich niet tot de oppositie. Ook collegepartijen Groninger Belang en vooral de BBB zijn kritisch dat zij nu nog met deze erfenis uit het verleden worden geconfronteerd, terwijl nieuwe windparken op provinciale bodem nu net op hun initiatief taboe zijn verklaard. BBB-leider Gouke Moes kreeg het vorige week zelfs verbaal aan de stok met coalitiepartner ChristenUnie toen die zich achter partijgenoot Hamster schaarde.
Ook BBB kritisch op ‘poging om kromme banaan recht te praten’
„Een onzalig plan gebaseerd op achterhaald beleid”, vat Moes het provinciaal inpassingsplan samen dat de weg vrij moet maken voor het Vattenfall-project. Terzijde: formeel mag de provincie haar ruimtelijk beleid niet op maat snijden voor het Zweedse concern, maar in de praktijk volgen alle aangewezen turbinelocaties in het gebied exact het windpark-ontwerp van Vattenfall.
In de Statencommissie legde BBB-leider Moes, net als een rijtje insprekers uit de omliggende dorpen, de vinger op een hele reeks pijnpunten. Zo staan de meest westelijke molens op minder dan de voorgeschreven kilometer afstand van twee dichtstbijgelegen woonhuizen, moest ook Hamster erkennen (volgens In ‘t Hout zijn het er zelfs drie op een afstand van minder dan 500 meter).
De dichtstbijzijnde bebouwing ligt straks royaal binnen de voorgeschreven minimale afstand van 1 kilometer van het windpark. Foto: Anjo de Haan
Verder krijgt het windpark niet de afgesproken drie rijen windturbines, maar vier, tot chagrijn van de gemeente Het Hogeland. En dan staat er ook nog in het inpassingsplan dat vier rijen met in totaal 24 turbines géén inbreuk van het open landschap zouden zijn. „Nu vráág ik je”, schampert Moes. „Dit plan leest als een poging om een kromme banaan recht te praten.”
Als Moes en Groninger Belang volharden in hun kritische houding, gaat het er woensdag nog om spannen of Hamster het windpark-plan langs de Staten weet te loodsen. Zelf geeft de gedeputeerde ook aan dat hij worstelt met het dossier: toch nog één groot windpark erbij terwijl ook zijn ChristenUnie heeft onderschreven dat dat eigenlijk taboe is.
Toch is Hamster ervan overtuigd dat nu het best haalbare plan op tafel ligt, het optimale resultaat van een zorgvuldig proces. Maar in de nieuwe politieke verhoudingen in de provincie is het niet meer per se vanzelfsprekend dat de coalitie toch uiteindelijk altijd weer de rijen sluit.
